- Katılım
- 15 Nis 2021
- Mesajlar
- 2,706
- Puanları
- 0
Ülkü ve kusursuz bir kişilik tipi var mı Kişilik kavramı, günlük lisanda insanları pahalandırmak ya da betimlemek için kullanılıyor. Psikolojinin her teriminde olduğu üzere kişiliği de tek bir yaklaşımla açıklamanın mümkün olmadığını belirten uzmanlar, farklı kuramların kişilik kavramını farklı bakış açıları getirerek ele aldığını tabir ediyor. Uzmanlar, kişilik tiplerinin antik çağlardan bu yana tartışılan bir mevzu olduğuna dikkat çekerek ülkü ve kusursuz kişilik tipinden de bahsedilemeyeceğini vurguluyor.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, psikolojide kişilik kavramı ve kişilik tipleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Kişi agresifse saldırgan olarak betimleniyor
Kişilik teriminin günlük lisanda insanları kıymetlendirmek ya da betimlemek için kullanıldığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, “Örneğin, hali beğenilmeyen ve etkileşime girmek istenilmeyen bir insan kişiliksiz olarak değerlendirebiliyor. Ya da bir kişinin en göze çarpan özelliği agresif olması ise saldırgan kişilik olarak betimlenebiliyor. Fakat bilimsel bir kavram olan kişilik, bu kullanımların epeyce daha ötesine geçerek biraz farklılaşıyor.” dedi.
Her kuram kişiliği farklı açıklıyor
Psikolojinin her teriminde olduğu üzere kişiliği de tek bir yaklaşımla açıklamak mümkün olmadığını tabir eden Işık, “Farklı kuramların kişiliğe farklı bakış açısı getirerek kişilik kapsamındaki ögeleri farklı biçimlerde ele aldıklarını söyleyebiliriz. Psikodinamik kuramlar, kişiliğin büyük ölçüde bilinçdışı süreçler ile şekillendiğini savunuyorlar ve kişiliği temel güdüler üzerinden açıklıyorlar. Gelişimsel bir perspektife sahip olan bu yaklaşımlar, kişilik gelişmeninde çocukluk devri yaşantılarının hayli değerli olduğunu savunuyorlar. Bu alandaki biroldukça yaklaşım kişiliğin hayatın birinci beş yılında oluştuğunu sav ediyor.” dedi.
Kişilik oluşumu gereksinimler tarafınca güdüleniyor
Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, ‘Davranışçı yaklaşım kişiliğin büyük oranda öğrenilmiş davranışlar üzerinden şekillendiğini savunuyor.’ dedi ve kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Bu davranışlar pekiştirildikleri için alışkanlığa dönüşmüş ve kişilikte daima hale gelmişler. Bu niçinle kişiliğin yapısı konusunda spekülasyonlar öne sürmek yerine, kişilik gözlemlenebilir davranışlar üzerinden tanımlanıyor. Hümanistik yaklaşımlar, sağlıklı gelişim ve ilerleme için doğuştan getirilen potansiyeller üzerine odaklanan, insan tabiatını olumlu ele alan yaklaşımlardır. Kişilik oluşumu bireylerin muhtaçlıkları tarafınca güdülenir. Örneğin, yaklaşımın en kıymetli temsilcilerinden olan Abraham Maslow’a bakılırsa kişilik bireyin gereksinimlerini hiyerarşik bir nizamda karşılamasıyla oluşur. Farkındalığımız, kıymetlerimiz ve özgür irademizle yaptığımız tercihler de bu sürece istikamet veren ögelerdir. Ayırıcı özellik yaklaşımı ise kişiliğin anlaşılabilmesi için ayırıcı kişilik özelliklerinin tanımlanması gerektiğini savunuyor. Bu özelliklerin kombinasyonu ve etkileşimi her beşerde farklıdır. Bireyi başkasından farklı kılan bu özelliklere yönelerek şahıslar ortası farklılıklara odaklanıyor.”
Kişilik tipleri tartışılan bir mevzu
Psikolojide kişilik tiplerinin antik çağlardan günümüze tartışılan ve incelenen bir bahis olduğunu belirten Işık, “Kişilik tipi muhakkak özelliklere göre şahısları gruplandırmayı tabir ediyor. Bilim insanları; vücut yapısı, konuşma hali, vücut kimyası üzere özelliklere bakılırsa insanları gruplamaya çalışmışlar. En eski sınıflandırma da M.Ö. 5.yüzyılda Hipokrat tarafınca yapılmış. Hipokrat, vücudun 4 farklı sıvı ya da salgı bulundurduğunu ve bu salgılardan her birinin mizaç özelliği ile bağlantılı olduğunu öne sürmüş. M.Ö. 2. Yüzyılda ise Claude Galen, kişiliği vücuttaki baskın salgı ile ilişkilendirmiş ve salgıları şu mizaçlarla açıklamış;
– Kan: Sevinçli mizaç, kanlı, canlı ve hareketli
– Balgam: Sakin mizaç, ilgisiz ve ağırkanlı
– Kara safra: Melankolik mizaç, üzgün ve niyetli
– İltihap: Asabi mizaç, hudutlu ve telaşlı
İşte kişiliğin 5 ana boyutu
Hans J. Eysenck’in çalışmalarında kişiliği dışa dönüklük, nevrotiklik ve psikotiklik olarak üç boyutta incelediğini söz eden Işık, “Eysenck’in öğrencisi Alan Gray ise günümüzün en sık kullanılan kişilik tipolojisini içeren ‘Kişilik Tiplerinde Büyük Beşli’ kuramını geliştirmişt. Bu kuram, kişiliği beş ana boyutta ele alıyor;
– Özenlilik: Bu kişilik özelliği verimli ve organize olmak ile rahat ve dağınık olmak üzere iki ucu kapsar.
– Deneyime açıklık: Bu kişilik özelliği meraklı ve yaratıcı olmak ile rutini sevmek ve dikkatli/korkak olmak üzere iki ucu kapsar.
– Dışa dönüklük: Bu kişilik özelliği dışa dönük olup, enerjik olmak ile içe kapanıklık ve yalnızlığı tercih etme uçlarını kapsar.
– Anlaşılabilirlik: Bu kişilik özelliği arkadaş canlısı ve nezaketli olmak ile soğuk ve niyetsiz olmak uçlarını kapsar.
– Nevrotiklik: Bu kişilik özelliği hassas ve hudutlu olmak ile kendine inançlı olmak uçlarını kapsar.
Ülkü ve harika kişilik tipi var mı?
Ülkü ya da harika kişilik tipinden bahsedilemeyeceğini vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, “Bu hayatın ve insan tabiatının karmaşık yapısında epey mümkün olmayan bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Ancak hangi iş kolu için hangi kişilik tipinin daha uygun olduğunun tanım edilmesi ya da makul kişilik özelliklerine sahip bir birey için ülkü partnerin hangi kişilik tipine sahip olması gerektiği üzere duruma özel ülkü kişilik tanımlamaları yapmak için çalışmalar mevcut. bir daha de genel geçer bir ülkü kişilik tipinden bahsetmek mümkün değil.” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, psikolojide kişilik kavramı ve kişilik tipleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Kişi agresifse saldırgan olarak betimleniyor
Kişilik teriminin günlük lisanda insanları kıymetlendirmek ya da betimlemek için kullanıldığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, “Örneğin, hali beğenilmeyen ve etkileşime girmek istenilmeyen bir insan kişiliksiz olarak değerlendirebiliyor. Ya da bir kişinin en göze çarpan özelliği agresif olması ise saldırgan kişilik olarak betimlenebiliyor. Fakat bilimsel bir kavram olan kişilik, bu kullanımların epeyce daha ötesine geçerek biraz farklılaşıyor.” dedi.
Her kuram kişiliği farklı açıklıyor
Psikolojinin her teriminde olduğu üzere kişiliği de tek bir yaklaşımla açıklamak mümkün olmadığını tabir eden Işık, “Farklı kuramların kişiliğe farklı bakış açısı getirerek kişilik kapsamındaki ögeleri farklı biçimlerde ele aldıklarını söyleyebiliriz. Psikodinamik kuramlar, kişiliğin büyük ölçüde bilinçdışı süreçler ile şekillendiğini savunuyorlar ve kişiliği temel güdüler üzerinden açıklıyorlar. Gelişimsel bir perspektife sahip olan bu yaklaşımlar, kişilik gelişmeninde çocukluk devri yaşantılarının hayli değerli olduğunu savunuyorlar. Bu alandaki biroldukça yaklaşım kişiliğin hayatın birinci beş yılında oluştuğunu sav ediyor.” dedi.
Kişilik oluşumu gereksinimler tarafınca güdüleniyor
Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, ‘Davranışçı yaklaşım kişiliğin büyük oranda öğrenilmiş davranışlar üzerinden şekillendiğini savunuyor.’ dedi ve kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Bu davranışlar pekiştirildikleri için alışkanlığa dönüşmüş ve kişilikte daima hale gelmişler. Bu niçinle kişiliğin yapısı konusunda spekülasyonlar öne sürmek yerine, kişilik gözlemlenebilir davranışlar üzerinden tanımlanıyor. Hümanistik yaklaşımlar, sağlıklı gelişim ve ilerleme için doğuştan getirilen potansiyeller üzerine odaklanan, insan tabiatını olumlu ele alan yaklaşımlardır. Kişilik oluşumu bireylerin muhtaçlıkları tarafınca güdülenir. Örneğin, yaklaşımın en kıymetli temsilcilerinden olan Abraham Maslow’a bakılırsa kişilik bireyin gereksinimlerini hiyerarşik bir nizamda karşılamasıyla oluşur. Farkındalığımız, kıymetlerimiz ve özgür irademizle yaptığımız tercihler de bu sürece istikamet veren ögelerdir. Ayırıcı özellik yaklaşımı ise kişiliğin anlaşılabilmesi için ayırıcı kişilik özelliklerinin tanımlanması gerektiğini savunuyor. Bu özelliklerin kombinasyonu ve etkileşimi her beşerde farklıdır. Bireyi başkasından farklı kılan bu özelliklere yönelerek şahıslar ortası farklılıklara odaklanıyor.”
Kişilik tipleri tartışılan bir mevzu
Psikolojide kişilik tiplerinin antik çağlardan günümüze tartışılan ve incelenen bir bahis olduğunu belirten Işık, “Kişilik tipi muhakkak özelliklere göre şahısları gruplandırmayı tabir ediyor. Bilim insanları; vücut yapısı, konuşma hali, vücut kimyası üzere özelliklere bakılırsa insanları gruplamaya çalışmışlar. En eski sınıflandırma da M.Ö. 5.yüzyılda Hipokrat tarafınca yapılmış. Hipokrat, vücudun 4 farklı sıvı ya da salgı bulundurduğunu ve bu salgılardan her birinin mizaç özelliği ile bağlantılı olduğunu öne sürmüş. M.Ö. 2. Yüzyılda ise Claude Galen, kişiliği vücuttaki baskın salgı ile ilişkilendirmiş ve salgıları şu mizaçlarla açıklamış;
– Kan: Sevinçli mizaç, kanlı, canlı ve hareketli
– Balgam: Sakin mizaç, ilgisiz ve ağırkanlı
– Kara safra: Melankolik mizaç, üzgün ve niyetli
– İltihap: Asabi mizaç, hudutlu ve telaşlı
İşte kişiliğin 5 ana boyutu
Hans J. Eysenck’in çalışmalarında kişiliği dışa dönüklük, nevrotiklik ve psikotiklik olarak üç boyutta incelediğini söz eden Işık, “Eysenck’in öğrencisi Alan Gray ise günümüzün en sık kullanılan kişilik tipolojisini içeren ‘Kişilik Tiplerinde Büyük Beşli’ kuramını geliştirmişt. Bu kuram, kişiliği beş ana boyutta ele alıyor;
– Özenlilik: Bu kişilik özelliği verimli ve organize olmak ile rahat ve dağınık olmak üzere iki ucu kapsar.
– Deneyime açıklık: Bu kişilik özelliği meraklı ve yaratıcı olmak ile rutini sevmek ve dikkatli/korkak olmak üzere iki ucu kapsar.
– Dışa dönüklük: Bu kişilik özelliği dışa dönük olup, enerjik olmak ile içe kapanıklık ve yalnızlığı tercih etme uçlarını kapsar.
– Anlaşılabilirlik: Bu kişilik özelliği arkadaş canlısı ve nezaketli olmak ile soğuk ve niyetsiz olmak uçlarını kapsar.
– Nevrotiklik: Bu kişilik özelliği hassas ve hudutlu olmak ile kendine inançlı olmak uçlarını kapsar.
Ülkü ve harika kişilik tipi var mı?
Ülkü ya da harika kişilik tipinden bahsedilemeyeceğini vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Esra Işık, “Bu hayatın ve insan tabiatının karmaşık yapısında epey mümkün olmayan bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Ancak hangi iş kolu için hangi kişilik tipinin daha uygun olduğunun tanım edilmesi ya da makul kişilik özelliklerine sahip bir birey için ülkü partnerin hangi kişilik tipine sahip olması gerektiği üzere duruma özel ülkü kişilik tanımlamaları yapmak için çalışmalar mevcut. bir daha de genel geçer bir ülkü kişilik tipinden bahsetmek mümkün değil.” diye konuştu.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı