34 yıl evvel kıl hissesi referandum Siyaset yasağına karşın 1983 daha sonrasında kendi partilerini kurduran önderler politikayı perde gerisinden yapmaya başladı. Cumhurbaşkanı Cihan ve Başbakan Özal kamuoyu baskılarına dayanamayınca, referanduma gidilmesini kararlaştırdılar. “Mavi’’ renkli oy pusulası “Evet’’, turuncu renkli oy pusulası ise “Hayır’’ manasına geliyordu. Sonuçta sandıktan kılpayı bir sonuç çıktı.
BAKAN NO NO TİŞÖRTÜ GİYDİ
Siyasi aktörler, referandum kampanyası sürecinde giysilerini bile değiştirdiler. “Hayır” diyenler mavi, “Evet” diyenler de turuncu renk kıyafet giymemeye başladı. Tarafı muhakkak olan lakin renkleri dikkate almadan kıyafet seçen siyasetçiler, “Renkleri karıştırdı” denilerek gazetelere haber bile oldu. Sertleşen referandum kampanyasının en enteresan olayı ise devrin iktisattan sorumlu Devlet Bakanı Güneş Taner’in, üzerinde “No No” yazan turuncu renkli tişört ile dolaşması ve referandumda “Hayır” verilmesi için yaptığı gayretti. Güneş Taner bu tişört niçiniyle sıkıntı günler de geçirdi, çeşitli sıfatlara husus oldu. Meclis’te bilhassa Tunceli Milletvekili Kamer Genç’in yakıştırmalarından kurtulamadı.
Türk Silahlı Kuvvetleri, 12 Eylül 1980 günü idareye el koymuş, TBMM kapatılmış, siyasi faaliyetler askıya alınmış, devrin 4 değerli siyasi aktörü, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş de zarurî ikamete gönderilmişti. İki yıl daha sonra kabul edilen yeni Anayasa ile de siyasi partilerin genel merkez yöneticilerine 10 yıl, vilayet ve ilçe yöneticilerine ise 5 yıl mühletle siyaset yasağı getirildi. senelerca Türkiye’yi yöneten takımlar 1992 yılına kadar siyaset dışı kalacaktı.
Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan, Süleyman Demirel, Alparslan Türkeş
Siyaset yasağına karşın 1983 daha sonrasında kendi partilerini kurduran önderler politikayı perde gerisinden yapmaya başladılar. “Emanetçi isimler” tarafınca yönetilen DYP’nin Demirel, DSP’nin Ecevit, Refah’ın Erbakan ve MÇP’nin de Türkeş’in partisi olduğunu herkes biliyordu. Halk, siyasi yasakların kaldırılmasını isterken, “Bir Bilen, Karaoğlan, Hoca ve Başbuğ” ismiyle anılan 4 başkan de bir daha alanlara dönme hazırlıkları yapıyordu. Demirel DYP’nin toplantılarına siyasi yasağı niçiniyle katılamasa da meşhur fötr şapkasını gönderiyordu. Lakin Güniz Sokak’tan siyaseti yönlendiren Demirel, Çanakkale yakınlarındaki Zincirbozan askeri kampına sürgüne gönderilmekten de kurtulamadı.
MAVİ VE TURUNCU
Cumhurbaşkanı Kenan Cihan ve Başbakan Turgut Özal kamuoyu baskılarına dayanamayınca, referanduma gidilmesini kararlaştırdılar. Halk isterse yasak kalkacak, eski başkanlar de yasağın bitmesine beş yıl kala, partilerinin başına geçecekti. 6 Eylül 1987 günü fazlaca çekişmeli geçen bir referandum yapıldı. “Mavi” renkli oy pusulası “Evet”, turuncu renkli oy pusulası ise “Hayır” manasına geliyordu. Özal ve ANAP idaresi yasakların kalkmaması için referandum seyahatlerine çıktı. Özal “Mavi” rengin Yunanistan bayrağını simgelediğini bile söylemiş oldu ve “Eski günlere dönmemek için turuncu” dedi.
Sonuçta sandıktan kılpayı bir sonuç çıktı. 12 Eylül 1987’de Yüksek Seçim Konseyi kesin sonuçları deklare etti. Halk oylamasında verilen 23 milyon 347 bin oydan 11 milyon 711’i “Evet”, 11 milyon 436’sı ise “Hayır” demişti. Kazanan yüzde 49.84’e karşılık yüzde 51.16 ile “Mavi” köşe oldu. Ortada yalnızca 75 bin oy vardı ve halk yasakları kaldırdı. Referandumda Türkiye haritası da kıyılar ve İç Anadolu olarak şekillendi. Akdeniz, Ege ve Karadeniz’in bir kısmı ile Trakya ‘’Evet” demiş, İç Anadolu ise turuncuyu tercih edip ‘’Hayır” oyu kullanmıştı.
Referandum sonuçları ANAP içerisinde tartışmaları da birlikteinde getirdi. Seçim bölgelerinde “Evet” oyu çıkan birtakım bakanlar, koltuklarından oldu. ‘’Turuncu” oy çıkanlara ise Başbakan Özal’dan teşekkür geldi. Referandum daha sonrası Süleyman Demirel 3 önder ile birlikte ‘’Nerede kalmıştık” diyerek, evvel Başbakanlık daha sonra da Cumhurbaşkanlığı’na kadar uzanacak siyaset arenasına döndü. Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan da yıllar daha sonra Başbakan koltuğuna oturdu. Alparslan Türkeş ise bir daha MHP’nin liderliğine seçildi. Referandumun en değerli neticelerindan biri de Özal’ın çabucak hemen sonuçlar açıklanmadan ‘’Baskın seçim” sonucu alması ve oyları yüzde 44’ten yüzde 36’ya düşse de, 29 Kasım günü, bir daha tek başına iktidara gelmeyi başarmasaydı. Üstelik seçim sisteminden kaynaklanan avantaj ve milletvekili sayısının 400’den 450’ye çıkarılması yardımıyla 211 olan sandalye sayısını da 292’ye yükseltti.
BAKAN NO NO TİŞÖRTÜ GİYDİ
Siyasi aktörler, referandum kampanyası sürecinde giysilerini bile değiştirdiler. “Hayır” diyenler mavi, “Evet” diyenler de turuncu renk kıyafet giymemeye başladı. Tarafı muhakkak olan lakin renkleri dikkate almadan kıyafet seçen siyasetçiler, “Renkleri karıştırdı” denilerek gazetelere haber bile oldu. Sertleşen referandum kampanyasının en enteresan olayı ise devrin iktisattan sorumlu Devlet Bakanı Güneş Taner’in, üzerinde “No No” yazan turuncu renkli tişört ile dolaşması ve referandumda “Hayır” verilmesi için yaptığı gayretti. Güneş Taner bu tişört niçiniyle sıkıntı günler de geçirdi, çeşitli sıfatlara husus oldu. Meclis’te bilhassa Tunceli Milletvekili Kamer Genç’in yakıştırmalarından kurtulamadı.
Türk Silahlı Kuvvetleri, 12 Eylül 1980 günü idareye el koymuş, TBMM kapatılmış, siyasi faaliyetler askıya alınmış, devrin 4 değerli siyasi aktörü, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş de zarurî ikamete gönderilmişti. İki yıl daha sonra kabul edilen yeni Anayasa ile de siyasi partilerin genel merkez yöneticilerine 10 yıl, vilayet ve ilçe yöneticilerine ise 5 yıl mühletle siyaset yasağı getirildi. senelerca Türkiye’yi yöneten takımlar 1992 yılına kadar siyaset dışı kalacaktı.
Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan, Süleyman Demirel, Alparslan Türkeş
Siyaset yasağına karşın 1983 daha sonrasında kendi partilerini kurduran önderler politikayı perde gerisinden yapmaya başladılar. “Emanetçi isimler” tarafınca yönetilen DYP’nin Demirel, DSP’nin Ecevit, Refah’ın Erbakan ve MÇP’nin de Türkeş’in partisi olduğunu herkes biliyordu. Halk, siyasi yasakların kaldırılmasını isterken, “Bir Bilen, Karaoğlan, Hoca ve Başbuğ” ismiyle anılan 4 başkan de bir daha alanlara dönme hazırlıkları yapıyordu. Demirel DYP’nin toplantılarına siyasi yasağı niçiniyle katılamasa da meşhur fötr şapkasını gönderiyordu. Lakin Güniz Sokak’tan siyaseti yönlendiren Demirel, Çanakkale yakınlarındaki Zincirbozan askeri kampına sürgüne gönderilmekten de kurtulamadı.
MAVİ VE TURUNCU
Cumhurbaşkanı Kenan Cihan ve Başbakan Turgut Özal kamuoyu baskılarına dayanamayınca, referanduma gidilmesini kararlaştırdılar. Halk isterse yasak kalkacak, eski başkanlar de yasağın bitmesine beş yıl kala, partilerinin başına geçecekti. 6 Eylül 1987 günü fazlaca çekişmeli geçen bir referandum yapıldı. “Mavi” renkli oy pusulası “Evet”, turuncu renkli oy pusulası ise “Hayır” manasına geliyordu. Özal ve ANAP idaresi yasakların kalkmaması için referandum seyahatlerine çıktı. Özal “Mavi” rengin Yunanistan bayrağını simgelediğini bile söylemiş oldu ve “Eski günlere dönmemek için turuncu” dedi.
Sonuçta sandıktan kılpayı bir sonuç çıktı. 12 Eylül 1987’de Yüksek Seçim Konseyi kesin sonuçları deklare etti. Halk oylamasında verilen 23 milyon 347 bin oydan 11 milyon 711’i “Evet”, 11 milyon 436’sı ise “Hayır” demişti. Kazanan yüzde 49.84’e karşılık yüzde 51.16 ile “Mavi” köşe oldu. Ortada yalnızca 75 bin oy vardı ve halk yasakları kaldırdı. Referandumda Türkiye haritası da kıyılar ve İç Anadolu olarak şekillendi. Akdeniz, Ege ve Karadeniz’in bir kısmı ile Trakya ‘’Evet” demiş, İç Anadolu ise turuncuyu tercih edip ‘’Hayır” oyu kullanmıştı.
Referandum sonuçları ANAP içerisinde tartışmaları da birlikteinde getirdi. Seçim bölgelerinde “Evet” oyu çıkan birtakım bakanlar, koltuklarından oldu. ‘’Turuncu” oy çıkanlara ise Başbakan Özal’dan teşekkür geldi. Referandum daha sonrası Süleyman Demirel 3 önder ile birlikte ‘’Nerede kalmıştık” diyerek, evvel Başbakanlık daha sonra da Cumhurbaşkanlığı’na kadar uzanacak siyaset arenasına döndü. Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan da yıllar daha sonra Başbakan koltuğuna oturdu. Alparslan Türkeş ise bir daha MHP’nin liderliğine seçildi. Referandumun en değerli neticelerindan biri de Özal’ın çabucak hemen sonuçlar açıklanmadan ‘’Baskın seçim” sonucu alması ve oyları yüzde 44’ten yüzde 36’ya düşse de, 29 Kasım günü, bir daha tek başına iktidara gelmeyi başarmasaydı. Üstelik seçim sisteminden kaynaklanan avantaj ve milletvekili sayısının 400’den 450’ye çıkarılması yardımıyla 211 olan sandalye sayısını da 292’ye yükseltti.