Afgan eski diplomat Wardak: Afgan bayanlar son 3 ayda her şeyini kaybetti Taliban’ın Afganistan’daki idaresi ele geçirmesinin akabinde 3 ay geçti. Taliban, Afganistan’ın neredeyse tamamında denetimi bir daha ele geçirirken bayan hakları konusunda biroldukca kelam vermiş, bayan haklarına hürmet duyacağını söylemişti. Taliban bayan hakları konusunda verdiği kelamları tuttu mu? Taliban idaresi altındaki Afgan bayanlar son 3 ayda ne kazandı ne kaybetti?
İslam İşbirliği Teşkilatı Bağımsız İnsan Hakları Komitesi üyeliğine seçilen birinci Afgan bayan ve insan ve bayan hakları aktivisti, Afgan Eski Bayan diplomat Asila Wardak, “Son üç ayda Afgan bayanları her şeyini kaybetti” yorumunu yaptı. Agnes Scott College İnsan Hakları ve Ortadoğu Çalışmaları Programlarını yöneten, Memleketler arası Bağlantılar ve Bayan, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Çalışmaları Bölümü’nden Doç. Dr. Mona Tajali, “Bölgede kilit bir güç olarak Türkiye, bayan haklarına hürmetin Afganistan’ın geleceği için temel bir sorun olmasını sağlamak açısından âlâ bir pozisyona sahiptir” dedi.
‘SON 3 AYDA AFGAN BAYANLAR HER ŞEYİNİ KAYBETTİ’
Asila Wardak
Bir periyot Afganistan’ın Birleşmiş Milletler Daimi Misyonu’nda Danışman olarak da nazaranv yapan Asila Wardak, “Taliban vaatlerini tam olarak yerine getirmedi. Doha’da Taliban ile yapılan birinci müzakerenin parçasıydım ve kızların eğitimi ve bayan istihdamı hakkında uzun uzun konuştuk. İslami Hejab ile kızların okullara ve üniversiteye gitmelerine müsaade vereceklerini ve bayanların da ofislere gitmesine müsaade vereceklerini söylemiş olduler. Ancak ne yazık ki Kabil’e girdiklerinde birinci vakit içinderda kızları okullardan ve bayanları da işlerden geri çektiler” dedi.
Kızların yalnızca 12 yaşına kadar okula gidebildiğini belirten Wardak, ‘’Son üç ayda Afgan bayanlar her şeyini kaybetti, biz hiç bir şey kazanamadık’’ dedi.
Vilayetlerde güvenliğin daha yeterli olduğunu belirten Wardak, “Üç ay evvel her gün ordudan, polisten ve sivillerden 150-250 kişiyi kaybediyorduk. Tüm sistemimizi ve yapılarımızı kaybettik, artık ulusal ordumuz yok, yok oldu. İki haftadan beri ülkenin farklı yerlerinde biroldukça patlama meydana geldi. Taliban bir sefer daha tüm ülkede dövmeye, öldürmeye ve öbür vahşetlere başladı” dedi.
‘MÜLTECİ AKINI HEM KOMŞU ÜLKELER HEM AVRUPA İÇİN BÜYÜK SORUN OLACAK’
Şii ve azınlık kümeleri birfazlaca vilayette gaye alındığına değinen Wardak, ‘‘Biroldukca başarımız oldu ancak her şeyimizi kaybettik. Çok sayıda eğitimli bayan ve erkek ülkeyi terk etti ya da ayrılmak istiyor, bu beyin göçüdür. Taliban bu türlü devam ederse, bayanların gitmesine müsaade vermezse ve Afganlara maaş ödemezse, mülteci akını hem komşu ülkeler tıpkı vakitte Avrupa için büyük sorun olacaktır ve ekledi:
‘‘Taliban bayanlara hürmet duymuyor. İslam fazlaca nettir, İslam’da eşitlik ve barış vardır. Bayana hürmet ve hürmet vardır.’’
‘TALİBAN, AFGAN BAYANLARIN YABANCI KÜLTÜRLERİ BENİMSEYECEĞİNDEN KORKUYOR’
Wardak, ‘Taliban, bayanların çalışmasına müsaade verirsek, yabancı kültür ve davranışları benimseyeceklerini düşünüyor, fakat bu gerçek değil’’ dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
‘’Afgan bayanları epeyce kuvvetli bayanlardır. Çocuk yetiştirerek ve çocukları eğiterek tüm hayatlarını topluma adadılar ve daha da değerlisi ülkenin iktisadına katkıda bulundular. Son 40 yıllık savaşta milyonlarca dul hanımımız var. 12 yaşında evlenip 3-4 çocuk doğuran, 20 yaşında eşini kaybeden, çocuklarını büyütüp hiç evlenmeyen, bütün hayatını çocuklarına adayan dul bayanlarımız var.’’
‘‘Uluslararası toplum bizi unutmamalı’’ davetinde bulunan Wardak, ‘’Özellikle Türkiye, Endonezya, İran, Pakistan üzere İslam ülkeleri Taliban için yeterli bir rol model olabilir. Yalnızca haklarımız için savaşıyorlar. Aşırılıklarla da savaşmalılar. Aksi takdirde bu ateş kısa müddette ülkelerine de sıçrayacaktır’’ dedi.
Müslüman ülkelerin Taliban ile münasebet kurması ve Taliban ve Afgan bayanlarıyla konuşup tahlil bulmak için daha fazla diyalog kurması gerektiğine dikkat çeken Wardak kelamlarını şöyle tamamladı:
‘’Kadınlar tüm insani yardım projelerinin bir kesimi olmalı, tüm projelerin planlanmasında, izlenmesinde yer almalı. Kızların okullara yahut üniversitelere gitmesine müsaade vermeyeceklerse, bayan öğretmenlerimiz ve tabiplerimiz olmayacağını bir düşünün. Bekar bir bayan öğretmenin olması bile sıkıntı. İslam ülkelerinden bir hayli güzel model var ve Taliban bu modelleri Afganistan’da benimseyebilir. Afgan bayanları mücahitlerin vaktinden Taliban’a kadar fazlaca acı çekti ve her rejimde birinci gaye ve kurban biz olduk. Bence bu kâfi ve daha âlâ bir dünyayı ve çevreyi hak ediyoruz.”
‘KADINLAR, TALİBAN’IN İKTİDARDAN İNDİRİLMESİNDEN BU YANA DEĞİŞMEDİĞİ GERÇEĞİ İLE TEHDİT EDİLDİĞİNİ HİSSETTİ’
Mona Tajali
Agnes Scott College Milletlerarası Münasebetler ve Bayan, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Çalışmaları Bölümü’nden Doç. Dr. Mona Tajali, ‘’Taliban’ın vaatleri, bayan ve insan hakları konusundaki tavırlarını yumuşattıklarına dair davette bulunmaları milletlerarası topluma yönelik yeni halkla bağlar kampanyalarının bir parçasıydı’’ dedi.
Tajali, “Ağustos 2021’de ülke idaresini devralmalarından evvel bile, Afganistan’daki ve bölgedeki birfazlaca bayan hakları aktivisti, bunların sırf boş vaatler olduğundan endişeliydi” dedi ve ekledi:
“Bunun sebebi, Taliban’ın geçtiğimiz senelerda denetim ettiği bölge ve vilayetlerin bayan haklarına büyük kısıtlamalar getirmesidir. Örneğin, ben ve Homa Hoodfar’ın bu yılın temmuz ayında The Conversation’da, Taliban’ın bir bölgeyi denetim altına alır almaz kız okullarını kapatacağını, bilgisayar laboratuvarlarını yakacağını ve hatta erkek refakatçisi olmayan bayanların konutlarından çıkmalarına müsaade verilmeyeceğini alenen ilan ederek bayan hareketini kısıtlayacağını söylemiştik. Bölgedeki bayanlar, Taliban’ın temsil ettiği köktencilik ve 2001’de iktidardan indirilmelerinden bu yana değişmedikleri gerçeği tarafınca tehdit edildiğini hissettiler. Bu niçinle, Afgan bayanları ve yürütmenin bir üyesi olduğum üzere öbür ulusötesi feminist örgütler – Müslüman Kanunları Altında Yaşayan Bayanlar (WLUML) şurası, Afgan bayanlarının seslerini milletlerarası toplumda yükseltmeleri için bir platform sağlamaya çalıştı. 2020 ve 2021’in büyük kısmında Doha’da Taliban temsilcisiyle görüşen bayan müzakereciler bile, bu militan kümenin bayanlar hakkındaki görüşlerini güzelleştirmediği konusunda telaşlarını lisana getirdiler. Ne yazık ki bunların birden fazla duyulmadı.”
‘KADINLARIN GAYELİ OLARAK ÖLDÜRÜLDÜĞÜNE DAİR RAPORLAR DUYUYORUZ’
Ağustos’ta Taliban’ın iktidarı ele geçirmesinden bu yana, bayan haklarının büyük ölçüde kısıtlandığını ve daha fazla kısıtlama getirilebileceğini belirten Tajali, ‘’Kadınların bankacılık, gazetecilik, üniversiteler, mahkeme salonları ve daha bir epey alanda istihdama erişiminin engellendiğini biliyoruz. Resmi yasaklar olmasa bile, kimi bayanlar güvenlik ve güvenlik telaşları niçiniyle işe gitmekten yahut faaliyetlerine devam etmekten korkuyor. Nitekim, failleri tutuklamak ve cezalandırmak için rastgele bir yasal süreç yahut prosedür olmaksızın Afganistan’ın büyük kısmında bayanların amaçlı olarak öldürüldüğüne dair biroldukça rapor duyuyoruz’’ dedi.
‘TALİBAN, MUHAFAZAKAR BİR CİNSİYET İDEOLOJİSİ SÜRDÜRÜYOR’
Taliban’ın, Afgan bayanların güç kazanılmış özgürlüklerini niye elinden almaya çalıştığını yorumlayan Tajali, Başka birfazlaca köktendinci küme üzere Taliban da çok muhafazakar bir cinsiyet ideolojisini sürdürüyor. Bu ideoloji birfazlaca Müslüman bilim adamı tarafınca geniş çapta reddedilse de İslam’ın muhafazakar yorumu ile (Suudi Vahhabi okulundan fazlaca şey alarak) ve kendi kültürel gelenekleriyle gerekçelendirilen bayanlar ve erkekler içinde katı bir hak ve nazaranv ayrımına dayanıyor’’ dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Biroldukça Taliban başkanına göre bayanların kamusal alana daha fazla erişimi İslami değil ve yozlaşmış toplumlarla sonuçlanmaktadır. Bu küme içinde son derece kaygı verici olan bayanların eğitimi bile tartışılıyor. 1996-2001 yılları içinde iktidarda oldukları devirde olduğu üzere bir daha bayanlara ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapmayı amaçladıkları açıktır. birebir vakitte, Afgan bayanları epeyce değişti ve son yirmi yılda güç kazanılmış haklarının birçoklarını geri almak kolay olmayacak. Nitekim de 2001’den daha sonra bir kuşak Afgan hanımı doğdu ve gazetecilik, spor, siyaset ve daha fazlası üzere çeşitli alanlardaki ilerlemeler kolay kolay bilakis çevrilemez.”
‘TÜRKİYE, AFGANİSTAN’DA BAYAN HAKLARININ TEMEL BİR PROBLEM OLMASINI SAĞLAMAK İÇİN BİR POZİSYONA SAHİP’
Memleketler arası toplumun Afganistanlı bayanlara karşı ahlaki bir yükümlülüğü olduğunu lisana getiren Tajali, ‘’Bunun sebebi, işgalin kısmen bayan hakları ismine gerçekleşmesi ve ayrıyeten son gidişin bayan haklarına hürmet gösterilmeden yahut bayan haklarını garanti altına alan bir barış mutabakatına varılmamasından kaynaklanmasıdır’’ dedi.
Dünya ülkelerinin Taliban’ı tanımakta sabırlı olması gerektiğini belirten Tajali, “Bağımsız gözlemciler yapılan muameleleri belgelemeye teşvik etmelidir” dedi ve ekledi:
“Gerçekten de Taliban insan haklarına hürmet gösterileceğini tez etse de medya, eğitim ve özgür deverana getirilen hayli sayıda hak ihlali ve kısıtlama raporu var. ICC ve BM organları da dahil olmak üzere milletlerarası insan hakları organları, ülkeye erişim sağlamak ve Afganistan’ın çeşitli bölgelerindeki durumu izlemek için baskı yapmalıdır. Ülkeye yapılan tüm dış yardımlar bayan haklarına bakılırsa ayrılmalıdır. Bayan hakları ve her şeye eşit erişimleri garanti altına alınmadıkça, yaptırımlar ve kaynakların dondurulması kaldırılmamalıdır. Bölgede kilit bir güç olarak Türkiye, bayan haklarına hürmetin Afganistan’ın geleceği için temel bir sorun olmasını sağlamak açısından uygun bir pozisyona sahiptir. Ülkeye yapılacak rastgele bir fon yahut yardım, cinsiyet eşitliği için ayrılmalıdır.”
‘ZORLUKLAR AFGANİSTAN’I İNSANİ KRİZİN EŞİĞİNE GETİRDİ’
Taliban’a bayan haklarını tam olarak tanımak ve hürmet duymaktan öbür seçenek verilmemesi gerektiğine dikkat çeken Tajali, ‘’2004 Afgan Anayasası’nın biroldukca Afgan bayanın katkısıyla kaleme alındığını ve bu biçimde bir evrakın eksiksiz olarak uygulanması ve hatta reddedilmek yerine uygunlaştırılması gerektiğini kabul etmeleri gerekiyor. Hizmet ve güvenlik talep eden bir nüfusa varken, güç ve silahla (sandıkla değil) iktidara gelmenin ülkeyi yönetmek için kâfi olmadığını artık anlıyorlar’’ dedi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
‘‘Kış ve öteki zorluklar Afganistan’ı insani bir krizin eşiğine getirdi. ötürüsıyla ülke için hem lokal birebir vakitte memleketler arası alanda yapılması gereken çok şey var. Afganistan’ın gelecekteki rastgele bir hükümeti, bayanların tüm kararlarda eşit iştirakçiler olmasını ve beraberinde siyasi karar alma sürecinin bir modülü olmalarını koşul koşuyor. Sadece bu tedbirler ve nitekim kapsayıcı bir hükümetle (Taliban’ın vaatlerinden biri), uygulanabilir bir Afgan geleceği mümkündür.”
İslam İşbirliği Teşkilatı Bağımsız İnsan Hakları Komitesi üyeliğine seçilen birinci Afgan bayan ve insan ve bayan hakları aktivisti, Afgan Eski Bayan diplomat Asila Wardak, “Son üç ayda Afgan bayanları her şeyini kaybetti” yorumunu yaptı. Agnes Scott College İnsan Hakları ve Ortadoğu Çalışmaları Programlarını yöneten, Memleketler arası Bağlantılar ve Bayan, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Çalışmaları Bölümü’nden Doç. Dr. Mona Tajali, “Bölgede kilit bir güç olarak Türkiye, bayan haklarına hürmetin Afganistan’ın geleceği için temel bir sorun olmasını sağlamak açısından âlâ bir pozisyona sahiptir” dedi.
‘SON 3 AYDA AFGAN BAYANLAR HER ŞEYİNİ KAYBETTİ’
Asila Wardak
Bir periyot Afganistan’ın Birleşmiş Milletler Daimi Misyonu’nda Danışman olarak da nazaranv yapan Asila Wardak, “Taliban vaatlerini tam olarak yerine getirmedi. Doha’da Taliban ile yapılan birinci müzakerenin parçasıydım ve kızların eğitimi ve bayan istihdamı hakkında uzun uzun konuştuk. İslami Hejab ile kızların okullara ve üniversiteye gitmelerine müsaade vereceklerini ve bayanların da ofislere gitmesine müsaade vereceklerini söylemiş olduler. Ancak ne yazık ki Kabil’e girdiklerinde birinci vakit içinderda kızları okullardan ve bayanları da işlerden geri çektiler” dedi.
Kızların yalnızca 12 yaşına kadar okula gidebildiğini belirten Wardak, ‘’Son üç ayda Afgan bayanlar her şeyini kaybetti, biz hiç bir şey kazanamadık’’ dedi.
Vilayetlerde güvenliğin daha yeterli olduğunu belirten Wardak, “Üç ay evvel her gün ordudan, polisten ve sivillerden 150-250 kişiyi kaybediyorduk. Tüm sistemimizi ve yapılarımızı kaybettik, artık ulusal ordumuz yok, yok oldu. İki haftadan beri ülkenin farklı yerlerinde biroldukça patlama meydana geldi. Taliban bir sefer daha tüm ülkede dövmeye, öldürmeye ve öbür vahşetlere başladı” dedi.
‘MÜLTECİ AKINI HEM KOMŞU ÜLKELER HEM AVRUPA İÇİN BÜYÜK SORUN OLACAK’
Şii ve azınlık kümeleri birfazlaca vilayette gaye alındığına değinen Wardak, ‘‘Biroldukca başarımız oldu ancak her şeyimizi kaybettik. Çok sayıda eğitimli bayan ve erkek ülkeyi terk etti ya da ayrılmak istiyor, bu beyin göçüdür. Taliban bu türlü devam ederse, bayanların gitmesine müsaade vermezse ve Afganlara maaş ödemezse, mülteci akını hem komşu ülkeler tıpkı vakitte Avrupa için büyük sorun olacaktır ve ekledi:
‘‘Taliban bayanlara hürmet duymuyor. İslam fazlaca nettir, İslam’da eşitlik ve barış vardır. Bayana hürmet ve hürmet vardır.’’
‘TALİBAN, AFGAN BAYANLARIN YABANCI KÜLTÜRLERİ BENİMSEYECEĞİNDEN KORKUYOR’
Wardak, ‘Taliban, bayanların çalışmasına müsaade verirsek, yabancı kültür ve davranışları benimseyeceklerini düşünüyor, fakat bu gerçek değil’’ dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
‘’Afgan bayanları epeyce kuvvetli bayanlardır. Çocuk yetiştirerek ve çocukları eğiterek tüm hayatlarını topluma adadılar ve daha da değerlisi ülkenin iktisadına katkıda bulundular. Son 40 yıllık savaşta milyonlarca dul hanımımız var. 12 yaşında evlenip 3-4 çocuk doğuran, 20 yaşında eşini kaybeden, çocuklarını büyütüp hiç evlenmeyen, bütün hayatını çocuklarına adayan dul bayanlarımız var.’’
‘‘Uluslararası toplum bizi unutmamalı’’ davetinde bulunan Wardak, ‘’Özellikle Türkiye, Endonezya, İran, Pakistan üzere İslam ülkeleri Taliban için yeterli bir rol model olabilir. Yalnızca haklarımız için savaşıyorlar. Aşırılıklarla da savaşmalılar. Aksi takdirde bu ateş kısa müddette ülkelerine de sıçrayacaktır’’ dedi.
Müslüman ülkelerin Taliban ile münasebet kurması ve Taliban ve Afgan bayanlarıyla konuşup tahlil bulmak için daha fazla diyalog kurması gerektiğine dikkat çeken Wardak kelamlarını şöyle tamamladı:
‘’Kadınlar tüm insani yardım projelerinin bir kesimi olmalı, tüm projelerin planlanmasında, izlenmesinde yer almalı. Kızların okullara yahut üniversitelere gitmesine müsaade vermeyeceklerse, bayan öğretmenlerimiz ve tabiplerimiz olmayacağını bir düşünün. Bekar bir bayan öğretmenin olması bile sıkıntı. İslam ülkelerinden bir hayli güzel model var ve Taliban bu modelleri Afganistan’da benimseyebilir. Afgan bayanları mücahitlerin vaktinden Taliban’a kadar fazlaca acı çekti ve her rejimde birinci gaye ve kurban biz olduk. Bence bu kâfi ve daha âlâ bir dünyayı ve çevreyi hak ediyoruz.”
‘KADINLAR, TALİBAN’IN İKTİDARDAN İNDİRİLMESİNDEN BU YANA DEĞİŞMEDİĞİ GERÇEĞİ İLE TEHDİT EDİLDİĞİNİ HİSSETTİ’
Mona Tajali
Agnes Scott College Milletlerarası Münasebetler ve Bayan, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Çalışmaları Bölümü’nden Doç. Dr. Mona Tajali, ‘’Taliban’ın vaatleri, bayan ve insan hakları konusundaki tavırlarını yumuşattıklarına dair davette bulunmaları milletlerarası topluma yönelik yeni halkla bağlar kampanyalarının bir parçasıydı’’ dedi.
Tajali, “Ağustos 2021’de ülke idaresini devralmalarından evvel bile, Afganistan’daki ve bölgedeki birfazlaca bayan hakları aktivisti, bunların sırf boş vaatler olduğundan endişeliydi” dedi ve ekledi:
“Bunun sebebi, Taliban’ın geçtiğimiz senelerda denetim ettiği bölge ve vilayetlerin bayan haklarına büyük kısıtlamalar getirmesidir. Örneğin, ben ve Homa Hoodfar’ın bu yılın temmuz ayında The Conversation’da, Taliban’ın bir bölgeyi denetim altına alır almaz kız okullarını kapatacağını, bilgisayar laboratuvarlarını yakacağını ve hatta erkek refakatçisi olmayan bayanların konutlarından çıkmalarına müsaade verilmeyeceğini alenen ilan ederek bayan hareketini kısıtlayacağını söylemiştik. Bölgedeki bayanlar, Taliban’ın temsil ettiği köktencilik ve 2001’de iktidardan indirilmelerinden bu yana değişmedikleri gerçeği tarafınca tehdit edildiğini hissettiler. Bu niçinle, Afgan bayanları ve yürütmenin bir üyesi olduğum üzere öbür ulusötesi feminist örgütler – Müslüman Kanunları Altında Yaşayan Bayanlar (WLUML) şurası, Afgan bayanlarının seslerini milletlerarası toplumda yükseltmeleri için bir platform sağlamaya çalıştı. 2020 ve 2021’in büyük kısmında Doha’da Taliban temsilcisiyle görüşen bayan müzakereciler bile, bu militan kümenin bayanlar hakkındaki görüşlerini güzelleştirmediği konusunda telaşlarını lisana getirdiler. Ne yazık ki bunların birden fazla duyulmadı.”
‘KADINLARIN GAYELİ OLARAK ÖLDÜRÜLDÜĞÜNE DAİR RAPORLAR DUYUYORUZ’
Ağustos’ta Taliban’ın iktidarı ele geçirmesinden bu yana, bayan haklarının büyük ölçüde kısıtlandığını ve daha fazla kısıtlama getirilebileceğini belirten Tajali, ‘’Kadınların bankacılık, gazetecilik, üniversiteler, mahkeme salonları ve daha bir epey alanda istihdama erişiminin engellendiğini biliyoruz. Resmi yasaklar olmasa bile, kimi bayanlar güvenlik ve güvenlik telaşları niçiniyle işe gitmekten yahut faaliyetlerine devam etmekten korkuyor. Nitekim, failleri tutuklamak ve cezalandırmak için rastgele bir yasal süreç yahut prosedür olmaksızın Afganistan’ın büyük kısmında bayanların amaçlı olarak öldürüldüğüne dair biroldukça rapor duyuyoruz’’ dedi.
‘TALİBAN, MUHAFAZAKAR BİR CİNSİYET İDEOLOJİSİ SÜRDÜRÜYOR’
Taliban’ın, Afgan bayanların güç kazanılmış özgürlüklerini niye elinden almaya çalıştığını yorumlayan Tajali, Başka birfazlaca köktendinci küme üzere Taliban da çok muhafazakar bir cinsiyet ideolojisini sürdürüyor. Bu ideoloji birfazlaca Müslüman bilim adamı tarafınca geniş çapta reddedilse de İslam’ın muhafazakar yorumu ile (Suudi Vahhabi okulundan fazlaca şey alarak) ve kendi kültürel gelenekleriyle gerekçelendirilen bayanlar ve erkekler içinde katı bir hak ve nazaranv ayrımına dayanıyor’’ dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Biroldukça Taliban başkanına göre bayanların kamusal alana daha fazla erişimi İslami değil ve yozlaşmış toplumlarla sonuçlanmaktadır. Bu küme içinde son derece kaygı verici olan bayanların eğitimi bile tartışılıyor. 1996-2001 yılları içinde iktidarda oldukları devirde olduğu üzere bir daha bayanlara ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapmayı amaçladıkları açıktır. birebir vakitte, Afgan bayanları epeyce değişti ve son yirmi yılda güç kazanılmış haklarının birçoklarını geri almak kolay olmayacak. Nitekim de 2001’den daha sonra bir kuşak Afgan hanımı doğdu ve gazetecilik, spor, siyaset ve daha fazlası üzere çeşitli alanlardaki ilerlemeler kolay kolay bilakis çevrilemez.”
‘TÜRKİYE, AFGANİSTAN’DA BAYAN HAKLARININ TEMEL BİR PROBLEM OLMASINI SAĞLAMAK İÇİN BİR POZİSYONA SAHİP’
Memleketler arası toplumun Afganistanlı bayanlara karşı ahlaki bir yükümlülüğü olduğunu lisana getiren Tajali, ‘’Bunun sebebi, işgalin kısmen bayan hakları ismine gerçekleşmesi ve ayrıyeten son gidişin bayan haklarına hürmet gösterilmeden yahut bayan haklarını garanti altına alan bir barış mutabakatına varılmamasından kaynaklanmasıdır’’ dedi.
Dünya ülkelerinin Taliban’ı tanımakta sabırlı olması gerektiğini belirten Tajali, “Bağımsız gözlemciler yapılan muameleleri belgelemeye teşvik etmelidir” dedi ve ekledi:
“Gerçekten de Taliban insan haklarına hürmet gösterileceğini tez etse de medya, eğitim ve özgür deverana getirilen hayli sayıda hak ihlali ve kısıtlama raporu var. ICC ve BM organları da dahil olmak üzere milletlerarası insan hakları organları, ülkeye erişim sağlamak ve Afganistan’ın çeşitli bölgelerindeki durumu izlemek için baskı yapmalıdır. Ülkeye yapılan tüm dış yardımlar bayan haklarına bakılırsa ayrılmalıdır. Bayan hakları ve her şeye eşit erişimleri garanti altına alınmadıkça, yaptırımlar ve kaynakların dondurulması kaldırılmamalıdır. Bölgede kilit bir güç olarak Türkiye, bayan haklarına hürmetin Afganistan’ın geleceği için temel bir sorun olmasını sağlamak açısından uygun bir pozisyona sahiptir. Ülkeye yapılacak rastgele bir fon yahut yardım, cinsiyet eşitliği için ayrılmalıdır.”
‘ZORLUKLAR AFGANİSTAN’I İNSANİ KRİZİN EŞİĞİNE GETİRDİ’
Taliban’a bayan haklarını tam olarak tanımak ve hürmet duymaktan öbür seçenek verilmemesi gerektiğine dikkat çeken Tajali, ‘’2004 Afgan Anayasası’nın biroldukca Afgan bayanın katkısıyla kaleme alındığını ve bu biçimde bir evrakın eksiksiz olarak uygulanması ve hatta reddedilmek yerine uygunlaştırılması gerektiğini kabul etmeleri gerekiyor. Hizmet ve güvenlik talep eden bir nüfusa varken, güç ve silahla (sandıkla değil) iktidara gelmenin ülkeyi yönetmek için kâfi olmadığını artık anlıyorlar’’ dedi ve kelamlarını şöyle tamamladı:
‘‘Kış ve öteki zorluklar Afganistan’ı insani bir krizin eşiğine getirdi. ötürüsıyla ülke için hem lokal birebir vakitte memleketler arası alanda yapılması gereken çok şey var. Afganistan’ın gelecekteki rastgele bir hükümeti, bayanların tüm kararlarda eşit iştirakçiler olmasını ve beraberinde siyasi karar alma sürecinin bir modülü olmalarını koşul koşuyor. Sadece bu tedbirler ve nitekim kapsayıcı bir hükümetle (Taliban’ın vaatlerinden biri), uygulanabilir bir Afgan geleceği mümkündür.”