Anayasa Mahkemesi o kuralı iptal etti Anayasa Mahkemesi, hukuk sisteminde yeni sayılabilecek lakin mahkumiyet kararlarının dörtte birini oluşturan, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) ile ilgili bir kuralın Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline karar verdi.
Anayasa Mahkemesi, dün duyurduğu sonucun akabinde, bugün de “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)” ile ilgili bir kuralın değerlendirdiği yeni bir karar deklare etti.
Anayasa Mahkemesi, 20 Temmuz 2022 tarihinde, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. hususuna 5560 sayılı Kanun’un 23. unsuruyla eklenen (12) numaralı fıkranın Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline, sonucun dokuz ay daha sonra yürürlüğe girmesine karar verdiğini duyurdu.
“İKİ DERECELİ YARGILAMA HAKKINI İHLAL EDİYOR”
Karar duyurusunda müracaat öne sürülen nedeni şöyleki özetlendi:
“5271 sayılı Kanun’a bakılırsa HAGB kararlarının tüzel sonuç doğurmaması gerektiği, buna karşılık son senelerda HAGB kararlarına sonuç bağlayan kanun ve yönetmeliklerin çıkarıldığı,
HAGB kararlarına yönelik itiraz incelemelerinin prensip olarak belge üzerinden yapıldığı, kararların aslına ait bir incelemenin gerçekleştirilmediği,
Bu durumun iki dereceli yargılanma, aktif müracaat ve adil yargılanma haklarını ihlal ettiği,
Bu prestijle kişinin cürüm işlediği kanaatini barındıran HAGB kararlarının gerçek manada bir kanun yolundan geçmediği ve bu kararların istinaf incelemesine tabi olması gerektiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya ters olduğu ileri sürülmüştür.”
MAHKUMİYET KARARLARININ DÖRTTE BİRİ HAGB
Anayasa Mahkemesi şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
Anayasa Mahkemesi, dün duyurduğu sonucun akabinde, bugün de “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)” ile ilgili bir kuralın değerlendirdiği yeni bir karar deklare etti.
Anayasa Mahkemesi, 20 Temmuz 2022 tarihinde, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. hususuna 5560 sayılı Kanun’un 23. unsuruyla eklenen (12) numaralı fıkranın Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline, sonucun dokuz ay daha sonra yürürlüğe girmesine karar verdiğini duyurdu.
“İKİ DERECELİ YARGILAMA HAKKINI İHLAL EDİYOR”
Karar duyurusunda müracaat öne sürülen nedeni şöyleki özetlendi:
“5271 sayılı Kanun’a bakılırsa HAGB kararlarının tüzel sonuç doğurmaması gerektiği, buna karşılık son senelerda HAGB kararlarına sonuç bağlayan kanun ve yönetmeliklerin çıkarıldığı,
HAGB kararlarına yönelik itiraz incelemelerinin prensip olarak belge üzerinden yapıldığı, kararların aslına ait bir incelemenin gerçekleştirilmediği,
Bu durumun iki dereceli yargılanma, aktif müracaat ve adil yargılanma haklarını ihlal ettiği,
Bu prestijle kişinin cürüm işlediği kanaatini barındıran HAGB kararlarının gerçek manada bir kanun yolundan geçmediği ve bu kararların istinaf incelemesine tabi olması gerektiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya ters olduğu ileri sürülmüştür.”
MAHKUMİYET KARARLARININ DÖRTTE BİRİ HAGB
Anayasa Mahkemesi şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
- HAGB kurumu Türk hukuk sisteminde yeni sayılabilecek bir kurum bulunmasına rağmen geniş bir uygulama alanı bulmuştur.
- Adalet Bakanlığı İsimli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün deklare ettiğı 2020 yılı datalarına nazaran ceza mahkemelerinde verilen mahkûmiyet kararlarının yaklaşık dörtte birini HAGB kararları oluşturmaktadır.
- Türk yargısında pek geniş bir uygulama alanı bulan HAGB kararlarına karşı itiraz yoluna başvurma imkânının yer alması mevcut uygulanış biçimi prestijiyle tek başına kâfi olmayıp bu yolun bununla birlikte uygulamada da muvaffakiyet bahtı sunması gerekmektedir.
- Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tıp bir muhakemenin yokluğu, müdahalenin desteği kuralın yargılama hukukunun tarza ait garantilerini sağlayamaması manasına geleceğinden temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacaktır.
- Bu çerçevede daha evvel ihlal kararına ulaştığı biroldukca ferdi müracaat evrakında Anayasa Mahkemesi; itiraz makamlarının müracaatçıların tezlerini ve kanıtlarını dikkate almadığına, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir gayret ortasında olmadığına, müdahalenin demokratik toplum nizamının gereklerine uygunluğunun ve müdahalenin orantılı olup olmadığının değerlendirilmediğine yönelik kararlar vermiştir.
- Mevcut sistemde itiraz mercilerinin HAGB kararlarına itiraz üzerine verdikleri kararların belge üzerinden yeknesak bir biçimde ve birçok sefer yalnızca biçimi şartlar tarafından, birinci derece mahkemelerince verilen kararlarda hukuka terslik bulunmadığını ve bu sebeple de itirazın reddedildiğini bildiren bir cümleden ibaret münasebetlerden oluştuğu görülmüştür.
- HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; bu kanun yoluna başvuranların argüman ve kanıtlarının dikkate alınmasında, çatışan menfaatlerin dengelemesinde, temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalenin demokratik toplum nizamının gereklerine uygunluğunun ve ölçülülüğünün belirlenebilmesinde makul ve tesirli bir kontrol yolu öngörmemektedir.
- Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalelerin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfî davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan yetkili makama başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkını sınırlamaktadır.
- Nitekim kuralın anılan konuları karşılayacak biçimde uygulanamadığı da görülmektedir. Direkt temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tıp bir muhakemenin yokluğu tesirli müracaat hakkıyla bağdaşmamaktadır.
- Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya ters olduğuna ve iptaline karar vermiştir.