Bakan Dönmez’den elektrik ve doğalgaz artırımı açıklaması Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, özel bir televizyon kanalına katılarak basın mensuplarının sorularını cevapladı. 540 milyar metreküp gazın tamamı çıkarabilecek mi sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “Bu üretilebilir rezerv ölçüsü. Yani orada üretilemeyecek, alanda kalabilecek gaz ölçüsünü biz hesaplara dahil etmiyoruz. ötürüsıyla üretilebilir ortalama bir pahadan bahsediyoruz. Fakat alanda üretim başladığında tahminen birtakım sayılarda oynama olabilir. Bu olağanda keşif hesaplama biçimleri ile uyumlu. Türkiye Petrolleri (TP) değil de öbür bir firma açıklamış olsaydı o da bu sayıları açıklayacaktı” diye konuştu.
ARTIRIM AÇIKLAMASI
Bakan Dönmez, doğalgaz ve elektriğe yapılan artırımlara ait şunları söylemiş oldu;
*Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse bakmakta yarar var. Bir yerde doğalgazı petrolü çıkarttığınızda bilhassa güç eserleri global manada makul yerlerde fiyatlanan eserlerdir. Londra’da petrolün fiyatı bugünlerde 75 dolar. Doğalgaz açısından baktığınızda Hollanda merkezli bir borsada bugün itibariyle bundan evvelki yıla bakılırsa fiyatı neredeyse iki kat artmış bir doğalgaz fiyatını görüyorsunuz.
*Buna misal Amerika’da muhakkak doğalgaz ve petrolün ticarileştiği alınıp satıldığı merkezler var. Bu fiyatları geçtiğimiz yılla mukayese ettiğimizde döviz bazında neredeyse iki kat fiyat artışı oldu.
*Geçtiğimiz yıl pandemi vardı ve tüketim global manada azalmıştı. Hakikaten tahminen son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Geçen sene 40 doların altına gelen bir petrol fiyatı vardı varil başına. Bugün 75 doları zorlayan bir petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç emtia mamüllerinde petrol lokomotif eser. Onu doğalgaz takip ediyor. Bir 6 ay geriden geliyor. Kömür fiyatları bir daha bir güç emtiası olduğu için onlar takip ediyor.
*bu biçimde baktığımızda son bir yılda döviz bazında petrolde ve doğalgazda iki kat ve iki katın üzerinde artışlar yaşandı. Biz aslında güçte dışa bağımlı bir ülkeyiz. Petrolümüzün yüzde 92’sini ithal ediyoruz. Yani bu kadar aramaya ve üretime karşın çabucak hemen yüzde 8’ler düzeyinde bir üretimimiz var talebi karşılama noktasında.
DOĞALGAZ DURUM DAHA DA MAKÛS
*Doğalgaz durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut vakit zaman yüzde 2’sini karşılıyoruz. Yüzde 98’ini ithal ediyoruz. İthal ettiğiniz bir eserde ister istemez fiyat dalgalanmaları iç piyasalara da olduğu üzere yansıyor.
*Bugün örneğin akaryakıt piyasasına baktığınızda orada pompa fiyatları nerdeyse haftada bir değişiyor. Yurtharicinde petrol fiyatlarına gelen değişiklikler bir hafta daha sonra pompalara yansıyor. Doğalgazda ise petrol fiyatlarındaki oynamalar zira doğalgaz piyasasında formüllerin içerisinde yüklü petrol eserleri var. Bunun manası petrol meblağları bugün değiştiğinde altı ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını da değiştiriyor demektir.
*Bizim doğalgazı mecburî olarak yapmış olduğumuz bu fiyat artışları ithal ettiğimiz yurtdışı piyasalardaki artışından kaynaklanıyor. Alışılmış kurdaki değişiklikleri de üzerine koyduğunuzda yansıması bu türlü oluyor.
“FİYAT DALGALANMALARINA MARUZ KALIYORSUNUZ”
Fiyat artışlarının Türkiye’nin iktisadı ile bir alakası olmadığını lisana getiren Bakan Dönmez, “Tamamen yurtharicinden ithal ettiğimiz bir eser bunun memleketler arası piyasalarda bir fiyatı var. Siz de bu fiyattan alıyorsunuz. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kaynak ülkeler lakin maliyetlerini denetim edebiliyor. Biz de petrol ve gazımızın büyük bir kısmını kendi topraklarımızdan üretmiş olsak kendi maliyetlerimiz bakılırsace daha ekonomik olacağı için yurtdışı fiyatlara olan bağımlılığını azaltmış olacağız. Bütün çabamız de kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar iktisada süratli bir biçimde kazandırmak. bu biçimdece fiyat dalgalanmalarından epey daha az etkilenmek” diye konuştu.
“YÜZDE 1’LİK DİLİMLER HALİNDE YAPILDI”
Elektrik ve doğalgaz artırımlarının Temmuz’un başında yapılmasında bir kasıt olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şunları aktardı:
*Elektrikte bizim fiyatlamalarımız her 3 ayda bir çeyrek periyotlar halinde yapılıyor. Mevzuat o biçimde. Yani 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim, tarife değişim devridir. Maliyetlere bakıyoruz, maliyetlerde bir değişiklik var ise o değişiklikler fiyatlara yansıyor. ötürüsıyla Haziran’ın başında yapalım durumu yok. Doğalgazda niçin aylık yapılıyor sorusunu soracak olursanız, doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır.
*Çünkü ithal bir eser. O ay şayet ithal ettiğiniz eserlerde döviz bazlı bir hareketlenme var ise yahut kurda bir oynama var ise bunun hızla tüketiciye yansıtılması ismine orada aylık dönemlerle güncelleme yapılabiliyor. Biz her vakit da yapmıyoruz doğalgazda. Muhtaçlık olursa yapıyoruz. Birinci 6 ayda altı kez artırım olduğu tabiri var lakin yüzde 1’lik dilimler halinde yapıldı. ötürüsıyla o biçimde izah etmekte yarar var.
*Elektrik ile ilgili şunu da ek etmemde yarar var. Bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem epeyce kurak geçiyor. Bizim yaklaşık konseyi gücümüzün yüzde 28’i hidrolik elektrik santrallerinden oluşuyor. Geçtiğimiz yıla göre barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. ötürüsıyla hidrolikten elde ettiğimiz elektrik ölçüsü fikir talep de arttı. Bu açığı nasıl kapatacaksınız? Doğal olarak termik santrallerle kapatıyorsunuz.
*Termik santrallerde de doğalgaz ve ithal kömür bir daha ithal yakıt. Oradaki maliyet artışları da toptan elektrik meblağlarına yansıdığı için fiyatlarda biz zarurî artışa gidildi.
“2023 ÜZERE BİRİNCİ ÜRETİME BAŞLARIZ”
540 milyar metreküp doğalgazın kaç yıllık gereksinimi giderir sorusunu yanıtlayan Dönmez, “Şu anda 540 milyar metreküplük bir rezervimiz var. Türkiye’nin ortalama 50 milyar metreküp civarında bir tüketimi var. 10 yılın üzerinde teorik olarak yetiyor. 10 yıl buradan gazı alacağız 10 yıl dışarıdan almayacağız manasında gelmiyor. Bunun günlük ve yıllık üretim ölçüsü var bu alanların. Bizim hesaplamalarımız 2023 üzere birinci üretime başlarız. Muhtemelen de 2027-2028’de plato dediğimiz azamî düzeye ulaşır. daha sonrasında bu sahanın başlangıç üretimiyle en son üretimi içinde 25-30 yıllık bir üretim planı hazırlığı yapıyoruz. O çerçevede baktığımızda bugünkü tüketim datalarını dikkate aldığımızda neredeyse yüzde 30-35 içinde gaz muhtaçlığımız karşılamış olacağız. Türkiye şu anda güç tüketiminin yüzde 1’ini üretebiliyor” dedi.
Çıkarılacak doğalgazın vatandaşın faturalarına yansımasının ne vakit olacağı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şu biçimde devam etti:
*Bu gazı üretip sisteme bastığımız andan itibaren vatandaşımıza yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini bakılırsaceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazımızı azaltmış olacağız. Mühendislik çalışmaları tam netleşmedi lakin bizim yaptığımız çalışmalarda birinci yıl 3 ile 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da toplamda 2027-2028’e geldiğimizde 15 ile 20 milyar metreküp yıllık sisteme gaz basmış olacağız.
*Aslında konutların muhtaçlığı plato periyodunda şimdi Sakarya Gaz Alanı’ndan karşılanacak demektir. Lakin birinci yıldan itibaren bunun tesirlerini görmeye başlayacağız.
“MALİYETİNİN DAHA UCUZ OLACAĞINI GÖSTERİYOR”
Gazın çıkartılması için harcanan maliyetin çıkartılan gazın maliyetini karşılayıp karşılamayacağı sorusu üzerine şunları kaydetti:
*Yapılan tüm çalışmalar şu anda ithal ettiğimiz gaza göre buradan gazın çıkacak maliyetinin daha ucuz olacağını gösteriyor. Sayı bugünden vermek gerçek değil. Zira günün sonunda yatırım ölçüleri netleşecek. Ayrıyeten gazın bir çıkartma işletme maliyetleri var. Bunları da koyacağız.
*Burada işin iktisadı neyi gerektiriyorsa o biçimde hareket edilecek. Lakin tüm öngörüler, tüm çalışmalar bugün ithalat ettiğimiz gaza bakılırsa buranın fazlaca daha ekonomik bir maliyet sunacağını gösteriyor. Derin denizde elbet maliyetler, karadaki üretim maliyetlerine nazaran tüm dünyada olduğu üzere bizde de kıymetli olacak. Fakat bizim avantajımız şu; biz Türkiye’ye gazı nereden ithal ediyoruz?
*Rusya’dan, Azerbaycan’dan. Buralardan binlerce kilometre uzaktan boru çizgileri ile gaz buraya taşınıyor. Doğalgaz piyasasında şu mantık var; piyasada bir sonuncu toptan satış fiyatı var. Ancak bir de kuyu başına gittiğinizde orada bir üretim maliyeti var. Her vakit üretici taşıyıcı olmaz.
*Boru sınırlarını işleten şirketler, farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız, binlerce kilometre uzakta Sibirya’daki bir gaza bakılırsa ya da Hazar Denizi’nde çıkan yahut İran’ın körfezde çıkan gazına bakılırsa taşıma maliyetlerini dikkate aldığınızda burası ekonomik olacak.
“BUGÜNKÜ DÜZEYLERDE OLMAYACAK”
Rusya ile yıl sonunda yaklaşık 8 milyar metreküplük kontratın sonlanacağını hatırlatan Bakan Dönmez, “Bu yıl sonu itibariyle yaklaşık 8 milyar metreküplük kontrat sonlanıyor. Şu anda yenileme ile alakalı müzakereler devam ediyor. Yıl sonuna kadar sonuçlanacağını varsayım ediyorum. Onun haricinde LNG ile alakalı kontratlarımız var. Onların kimilerinin mühletleri tamamlanacak. Bugünden tüm kontratları sonlandıracağız diye bir şey kelam konusu değil. Hala kendi talebimizi bu alandan karşılama imkanımız yok. ötürüsıyla ithalata bağımlılığımız devam edecek lakin bugünkü düzeylerde olmayacak. Çok daha düşük düzeyde olacak” dedi.
“DENEMELER BAŞLADI”
İkinci ve üçüncü kuyuya gereksinim bir daha bir deneme kuyusuna muhtaçlık olup olmadığı sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “İlk keşif kuyusuyla bir arada birtakım hesaplamalar yapılıyor. Petrol sanayisinin bu keşifleri hesaplamada kullandığı birtakım metotlar var. O halleri TP de kullanıyor. Açıklanan sayılar o hesap biçimlerinin içerisinde kalanlar. Açıklanan sayılar o hesap tekniğinin içerisinde kalan sayılar. daha sonrasında ise o sahanın türlü yerlerinde 3-4 tane tespit kuyusu açıyoruz. Bu tespit kuyusu birinci olarakki sondajda elde ettiğimiz bilgilerin teyidi ve hem de üretim kuyusu olarak da kullanılabilecek. O alandan petrol ya da gazı nasıl üretirim? Onun mühendislikte kullanılacak projelendirilmede kullanılacak parametrelerini elde ediyorum. Orada biz o tespit kuyularını da açtık. O tespit kuyularında çıkan datalar ve bilgiler de birinci Tuna-1’de deklare ettiğımız dataları teyit ediyor” açıklamasını yaptı.
“AĞIRLIKLI OLARAK DIŞ FİNANSMAN KULLANARAK DEVAM EDECEĞİZ”
Finansmanın nasıl sağlanacağına ait bir karar verilip verilmediği sorusuna şu karşılıkları verdi:
“Burada iş kümeleri planlandı. Denizaltında yapılacak sondaj işleri var. Borulama süreçleri var. Kıyıda yapılacak süreçler var. Kıyıda yapacağımız terminal süreçleri var. Bunlar modül kesim ihale ediliyor. İhale edilirken de finansman dahil teklif alıyoruz. Finansmanı getirmez biz bulursak ne kadar olur onu alıyoruz. Orada bizim için en uyugn tahlil hangisiyse oradan yürüyoruz. Burada örneğin gereç tedarikleri bağlandı büyük oranda. Yüklü olarak da dış finansman kullanarak devam edeceğiz. Bizim şu anki öngörülerimize bakılırsa, epeyce ek bir finansman temin etmeden bu işi sonuna kadar götürebileceğiz.”
“SAKARYA GAZ ALANI’NIN ANA OPERATÖRÜ TÜRKİYE PETROLLERİ”
Bakan Dönmez, değişen teknolojinin daha epeyce nereden alınacağı sorusu üzerine şunları söylemiş oldu:
“Derin deniz operasyonlarında dünyada deneyimi, pratiği olan fazlaca fazla ülke ve şirket yok. Bilinen şirketleri davet ediyoruz. Çalışmamızı anlatıyoruz. Şartnamelerimizi hazırlıyoruz. Ona nazaran de tekliflerimizi alıyoruz. Tekliflerden daha sonra da hem teknik birebir vakitte maliyet açısından en uygun teklifi tercih ediyoruz ve onlarla mukavele yapıyoruz. Burada vakit zaman Avrupalı, Amerikalı, yerli firmalar da kimi işlere talip olabiliyorlar. ötürüsıyla bu alanda global olarak deneyim kazanmış, tüm firmalarla iş birliği yapıyoruz. Yoksa sahanın ana operatörü Türkiye Petrolleri. Fakat siz büyük bir inşaatı müteahhide verdiniz. O kaba inşaatını birisiyle anlaşıyor. İncesini diğeriyle anlaşıyor. Burada baktığınızda da onlarca iş kalemi var. Ancak şu anda Türkiye Petrolleri, bunu başka farklı ihale ediyor.”
“BİZ BORU GAZINA BAĞIMLILIĞI ÖNEMLİ DERECE AZALTTIK”
Bakan Dönmez, Türkiye’nin doğalgaz alım satımında pazarlık masasına daha kuvvetli oturup oturmayacağı sorusuna üzerine şu tabirleri kullandı:
*Şimdi burada şu var. Kaynak çeşitliliği kıymetli faktörlerden birisi. Biz yakın geçmişe kadar yalnızca boru sınırları ile üç ülkeden doğalgaz ithal ediyorduk. Rusya, Azerbaycan ve İran. Yalnızca bir LNG terminalimiz vardı. Buna Ege’de bir özel bölüm terminali eklenmişti. daha sonra da biz son birkaç yılda iki tane daha FSRU (Yüzer Taşınabilir Doğalgaz Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi) ekledik. Ertuğrul Gazi bir tanesi. Bunlarla birlikte biz boru gazına bağımlılığı önemli derece azalttık.
*LNG’nin şu biçimde bir avantajı var. LNG’nin şu biçimde bir avantajı var. Amerika’dan da Afrika’dan da, Asya’dan da gemiye yükleyip bu doğalgazı buraya getirebilirsiniz. Uygun fiyatları yakaladığınızda bu gazları getirip sisteme basabilirsiniz. Bizim bu dört LNG terminalimiz teorik olarak baktığımızda doğalgaz gereksinimimizin yarısını rahatlıkla karşılayabilecek kapasitede. ötürüsıyla boru gazına bağımlılığımızı azaltmış olduk. Artık yeni stratejimiz şu.
*Gerek LNG gerekse boru gazında en ucuz kaynaktan başlayarak sıralayacağız muhtaçlığımızı. ötürüsıyla bu bizim pazarlık gücümüzü artıracak. Daha esnek kontratlar yapabileceğiz. Tahminen daha kısa-orta devir kontratlar yapacağız. Daha evvelce boru gazı kontratları 25-30 hatta 40 yıl mühletle yapılıyordu.
*Bizim kontratlarımızın yenilenme müddetlerinin gelmesi bizim elimizi bu alanda güçlendirebilecek. Daha esnek daha piyasa odaklı, rekabetçi fiyatlarla tahminen daha kısa müddetli kontratlarla ülkenin menfaatine olabilecek kontratları yapma imkanına kavuşmuş olacağız. İHA
ARTIRIM AÇIKLAMASI
Bakan Dönmez, doğalgaz ve elektriğe yapılan artırımlara ait şunları söylemiş oldu;
*Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse bakmakta yarar var. Bir yerde doğalgazı petrolü çıkarttığınızda bilhassa güç eserleri global manada makul yerlerde fiyatlanan eserlerdir. Londra’da petrolün fiyatı bugünlerde 75 dolar. Doğalgaz açısından baktığınızda Hollanda merkezli bir borsada bugün itibariyle bundan evvelki yıla bakılırsa fiyatı neredeyse iki kat artmış bir doğalgaz fiyatını görüyorsunuz.
*Buna misal Amerika’da muhakkak doğalgaz ve petrolün ticarileştiği alınıp satıldığı merkezler var. Bu fiyatları geçtiğimiz yılla mukayese ettiğimizde döviz bazında neredeyse iki kat fiyat artışı oldu.
*Geçtiğimiz yıl pandemi vardı ve tüketim global manada azalmıştı. Hakikaten tahminen son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Geçen sene 40 doların altına gelen bir petrol fiyatı vardı varil başına. Bugün 75 doları zorlayan bir petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç emtia mamüllerinde petrol lokomotif eser. Onu doğalgaz takip ediyor. Bir 6 ay geriden geliyor. Kömür fiyatları bir daha bir güç emtiası olduğu için onlar takip ediyor.
*bu biçimde baktığımızda son bir yılda döviz bazında petrolde ve doğalgazda iki kat ve iki katın üzerinde artışlar yaşandı. Biz aslında güçte dışa bağımlı bir ülkeyiz. Petrolümüzün yüzde 92’sini ithal ediyoruz. Yani bu kadar aramaya ve üretime karşın çabucak hemen yüzde 8’ler düzeyinde bir üretimimiz var talebi karşılama noktasında.
DOĞALGAZ DURUM DAHA DA MAKÛS
*Doğalgaz durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut vakit zaman yüzde 2’sini karşılıyoruz. Yüzde 98’ini ithal ediyoruz. İthal ettiğiniz bir eserde ister istemez fiyat dalgalanmaları iç piyasalara da olduğu üzere yansıyor.
*Bugün örneğin akaryakıt piyasasına baktığınızda orada pompa fiyatları nerdeyse haftada bir değişiyor. Yurtharicinde petrol fiyatlarına gelen değişiklikler bir hafta daha sonra pompalara yansıyor. Doğalgazda ise petrol fiyatlarındaki oynamalar zira doğalgaz piyasasında formüllerin içerisinde yüklü petrol eserleri var. Bunun manası petrol meblağları bugün değiştiğinde altı ay daha sonra doğalgaz fiyatlarını da değiştiriyor demektir.
*Bizim doğalgazı mecburî olarak yapmış olduğumuz bu fiyat artışları ithal ettiğimiz yurtdışı piyasalardaki artışından kaynaklanıyor. Alışılmış kurdaki değişiklikleri de üzerine koyduğunuzda yansıması bu türlü oluyor.
“FİYAT DALGALANMALARINA MARUZ KALIYORSUNUZ”
Fiyat artışlarının Türkiye’nin iktisadı ile bir alakası olmadığını lisana getiren Bakan Dönmez, “Tamamen yurtharicinden ithal ettiğimiz bir eser bunun memleketler arası piyasalarda bir fiyatı var. Siz de bu fiyattan alıyorsunuz. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kaynak ülkeler lakin maliyetlerini denetim edebiliyor. Biz de petrol ve gazımızın büyük bir kısmını kendi topraklarımızdan üretmiş olsak kendi maliyetlerimiz bakılırsace daha ekonomik olacağı için yurtdışı fiyatlara olan bağımlılığını azaltmış olacağız. Bütün çabamız de kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar iktisada süratli bir biçimde kazandırmak. bu biçimdece fiyat dalgalanmalarından epey daha az etkilenmek” diye konuştu.
“YÜZDE 1’LİK DİLİMLER HALİNDE YAPILDI”
Elektrik ve doğalgaz artırımlarının Temmuz’un başında yapılmasında bir kasıt olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şunları aktardı:
*Elektrikte bizim fiyatlamalarımız her 3 ayda bir çeyrek periyotlar halinde yapılıyor. Mevzuat o biçimde. Yani 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim, tarife değişim devridir. Maliyetlere bakıyoruz, maliyetlerde bir değişiklik var ise o değişiklikler fiyatlara yansıyor. ötürüsıyla Haziran’ın başında yapalım durumu yok. Doğalgazda niçin aylık yapılıyor sorusunu soracak olursanız, doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır.
*Çünkü ithal bir eser. O ay şayet ithal ettiğiniz eserlerde döviz bazlı bir hareketlenme var ise yahut kurda bir oynama var ise bunun hızla tüketiciye yansıtılması ismine orada aylık dönemlerle güncelleme yapılabiliyor. Biz her vakit da yapmıyoruz doğalgazda. Muhtaçlık olursa yapıyoruz. Birinci 6 ayda altı kez artırım olduğu tabiri var lakin yüzde 1’lik dilimler halinde yapıldı. ötürüsıyla o biçimde izah etmekte yarar var.
*Elektrik ile ilgili şunu da ek etmemde yarar var. Bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem epeyce kurak geçiyor. Bizim yaklaşık konseyi gücümüzün yüzde 28’i hidrolik elektrik santrallerinden oluşuyor. Geçtiğimiz yıla göre barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. ötürüsıyla hidrolikten elde ettiğimiz elektrik ölçüsü fikir talep de arttı. Bu açığı nasıl kapatacaksınız? Doğal olarak termik santrallerle kapatıyorsunuz.
*Termik santrallerde de doğalgaz ve ithal kömür bir daha ithal yakıt. Oradaki maliyet artışları da toptan elektrik meblağlarına yansıdığı için fiyatlarda biz zarurî artışa gidildi.
“2023 ÜZERE BİRİNCİ ÜRETİME BAŞLARIZ”
540 milyar metreküp doğalgazın kaç yıllık gereksinimi giderir sorusunu yanıtlayan Dönmez, “Şu anda 540 milyar metreküplük bir rezervimiz var. Türkiye’nin ortalama 50 milyar metreküp civarında bir tüketimi var. 10 yılın üzerinde teorik olarak yetiyor. 10 yıl buradan gazı alacağız 10 yıl dışarıdan almayacağız manasında gelmiyor. Bunun günlük ve yıllık üretim ölçüsü var bu alanların. Bizim hesaplamalarımız 2023 üzere birinci üretime başlarız. Muhtemelen de 2027-2028’de plato dediğimiz azamî düzeye ulaşır. daha sonrasında bu sahanın başlangıç üretimiyle en son üretimi içinde 25-30 yıllık bir üretim planı hazırlığı yapıyoruz. O çerçevede baktığımızda bugünkü tüketim datalarını dikkate aldığımızda neredeyse yüzde 30-35 içinde gaz muhtaçlığımız karşılamış olacağız. Türkiye şu anda güç tüketiminin yüzde 1’ini üretebiliyor” dedi.
Çıkarılacak doğalgazın vatandaşın faturalarına yansımasının ne vakit olacağı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şu biçimde devam etti:
*Bu gazı üretip sisteme bastığımız andan itibaren vatandaşımıza yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini bakılırsaceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazımızı azaltmış olacağız. Mühendislik çalışmaları tam netleşmedi lakin bizim yaptığımız çalışmalarda birinci yıl 3 ile 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da toplamda 2027-2028’e geldiğimizde 15 ile 20 milyar metreküp yıllık sisteme gaz basmış olacağız.
*Aslında konutların muhtaçlığı plato periyodunda şimdi Sakarya Gaz Alanı’ndan karşılanacak demektir. Lakin birinci yıldan itibaren bunun tesirlerini görmeye başlayacağız.
“MALİYETİNİN DAHA UCUZ OLACAĞINI GÖSTERİYOR”
Gazın çıkartılması için harcanan maliyetin çıkartılan gazın maliyetini karşılayıp karşılamayacağı sorusu üzerine şunları kaydetti:
*Yapılan tüm çalışmalar şu anda ithal ettiğimiz gaza göre buradan gazın çıkacak maliyetinin daha ucuz olacağını gösteriyor. Sayı bugünden vermek gerçek değil. Zira günün sonunda yatırım ölçüleri netleşecek. Ayrıyeten gazın bir çıkartma işletme maliyetleri var. Bunları da koyacağız.
*Burada işin iktisadı neyi gerektiriyorsa o biçimde hareket edilecek. Lakin tüm öngörüler, tüm çalışmalar bugün ithalat ettiğimiz gaza bakılırsa buranın fazlaca daha ekonomik bir maliyet sunacağını gösteriyor. Derin denizde elbet maliyetler, karadaki üretim maliyetlerine nazaran tüm dünyada olduğu üzere bizde de kıymetli olacak. Fakat bizim avantajımız şu; biz Türkiye’ye gazı nereden ithal ediyoruz?
*Rusya’dan, Azerbaycan’dan. Buralardan binlerce kilometre uzaktan boru çizgileri ile gaz buraya taşınıyor. Doğalgaz piyasasında şu mantık var; piyasada bir sonuncu toptan satış fiyatı var. Ancak bir de kuyu başına gittiğinizde orada bir üretim maliyeti var. Her vakit üretici taşıyıcı olmaz.
*Boru sınırlarını işleten şirketler, farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız, binlerce kilometre uzakta Sibirya’daki bir gaza bakılırsa ya da Hazar Denizi’nde çıkan yahut İran’ın körfezde çıkan gazına bakılırsa taşıma maliyetlerini dikkate aldığınızda burası ekonomik olacak.
“BUGÜNKÜ DÜZEYLERDE OLMAYACAK”
Rusya ile yıl sonunda yaklaşık 8 milyar metreküplük kontratın sonlanacağını hatırlatan Bakan Dönmez, “Bu yıl sonu itibariyle yaklaşık 8 milyar metreküplük kontrat sonlanıyor. Şu anda yenileme ile alakalı müzakereler devam ediyor. Yıl sonuna kadar sonuçlanacağını varsayım ediyorum. Onun haricinde LNG ile alakalı kontratlarımız var. Onların kimilerinin mühletleri tamamlanacak. Bugünden tüm kontratları sonlandıracağız diye bir şey kelam konusu değil. Hala kendi talebimizi bu alandan karşılama imkanımız yok. ötürüsıyla ithalata bağımlılığımız devam edecek lakin bugünkü düzeylerde olmayacak. Çok daha düşük düzeyde olacak” dedi.
“DENEMELER BAŞLADI”
İkinci ve üçüncü kuyuya gereksinim bir daha bir deneme kuyusuna muhtaçlık olup olmadığı sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “İlk keşif kuyusuyla bir arada birtakım hesaplamalar yapılıyor. Petrol sanayisinin bu keşifleri hesaplamada kullandığı birtakım metotlar var. O halleri TP de kullanıyor. Açıklanan sayılar o hesap biçimlerinin içerisinde kalanlar. Açıklanan sayılar o hesap tekniğinin içerisinde kalan sayılar. daha sonrasında ise o sahanın türlü yerlerinde 3-4 tane tespit kuyusu açıyoruz. Bu tespit kuyusu birinci olarakki sondajda elde ettiğimiz bilgilerin teyidi ve hem de üretim kuyusu olarak da kullanılabilecek. O alandan petrol ya da gazı nasıl üretirim? Onun mühendislikte kullanılacak projelendirilmede kullanılacak parametrelerini elde ediyorum. Orada biz o tespit kuyularını da açtık. O tespit kuyularında çıkan datalar ve bilgiler de birinci Tuna-1’de deklare ettiğımız dataları teyit ediyor” açıklamasını yaptı.
“AĞIRLIKLI OLARAK DIŞ FİNANSMAN KULLANARAK DEVAM EDECEĞİZ”
Finansmanın nasıl sağlanacağına ait bir karar verilip verilmediği sorusuna şu karşılıkları verdi:
“Burada iş kümeleri planlandı. Denizaltında yapılacak sondaj işleri var. Borulama süreçleri var. Kıyıda yapılacak süreçler var. Kıyıda yapacağımız terminal süreçleri var. Bunlar modül kesim ihale ediliyor. İhale edilirken de finansman dahil teklif alıyoruz. Finansmanı getirmez biz bulursak ne kadar olur onu alıyoruz. Orada bizim için en uyugn tahlil hangisiyse oradan yürüyoruz. Burada örneğin gereç tedarikleri bağlandı büyük oranda. Yüklü olarak da dış finansman kullanarak devam edeceğiz. Bizim şu anki öngörülerimize bakılırsa, epeyce ek bir finansman temin etmeden bu işi sonuna kadar götürebileceğiz.”
“SAKARYA GAZ ALANI’NIN ANA OPERATÖRÜ TÜRKİYE PETROLLERİ”
Bakan Dönmez, değişen teknolojinin daha epeyce nereden alınacağı sorusu üzerine şunları söylemiş oldu:
“Derin deniz operasyonlarında dünyada deneyimi, pratiği olan fazlaca fazla ülke ve şirket yok. Bilinen şirketleri davet ediyoruz. Çalışmamızı anlatıyoruz. Şartnamelerimizi hazırlıyoruz. Ona nazaran de tekliflerimizi alıyoruz. Tekliflerden daha sonra da hem teknik birebir vakitte maliyet açısından en uygun teklifi tercih ediyoruz ve onlarla mukavele yapıyoruz. Burada vakit zaman Avrupalı, Amerikalı, yerli firmalar da kimi işlere talip olabiliyorlar. ötürüsıyla bu alanda global olarak deneyim kazanmış, tüm firmalarla iş birliği yapıyoruz. Yoksa sahanın ana operatörü Türkiye Petrolleri. Fakat siz büyük bir inşaatı müteahhide verdiniz. O kaba inşaatını birisiyle anlaşıyor. İncesini diğeriyle anlaşıyor. Burada baktığınızda da onlarca iş kalemi var. Ancak şu anda Türkiye Petrolleri, bunu başka farklı ihale ediyor.”
“BİZ BORU GAZINA BAĞIMLILIĞI ÖNEMLİ DERECE AZALTTIK”
Bakan Dönmez, Türkiye’nin doğalgaz alım satımında pazarlık masasına daha kuvvetli oturup oturmayacağı sorusuna üzerine şu tabirleri kullandı:
*Şimdi burada şu var. Kaynak çeşitliliği kıymetli faktörlerden birisi. Biz yakın geçmişe kadar yalnızca boru sınırları ile üç ülkeden doğalgaz ithal ediyorduk. Rusya, Azerbaycan ve İran. Yalnızca bir LNG terminalimiz vardı. Buna Ege’de bir özel bölüm terminali eklenmişti. daha sonra da biz son birkaç yılda iki tane daha FSRU (Yüzer Taşınabilir Doğalgaz Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi) ekledik. Ertuğrul Gazi bir tanesi. Bunlarla birlikte biz boru gazına bağımlılığı önemli derece azalttık.
*LNG’nin şu biçimde bir avantajı var. LNG’nin şu biçimde bir avantajı var. Amerika’dan da Afrika’dan da, Asya’dan da gemiye yükleyip bu doğalgazı buraya getirebilirsiniz. Uygun fiyatları yakaladığınızda bu gazları getirip sisteme basabilirsiniz. Bizim bu dört LNG terminalimiz teorik olarak baktığımızda doğalgaz gereksinimimizin yarısını rahatlıkla karşılayabilecek kapasitede. ötürüsıyla boru gazına bağımlılığımızı azaltmış olduk. Artık yeni stratejimiz şu.
*Gerek LNG gerekse boru gazında en ucuz kaynaktan başlayarak sıralayacağız muhtaçlığımızı. ötürüsıyla bu bizim pazarlık gücümüzü artıracak. Daha esnek kontratlar yapabileceğiz. Tahminen daha kısa-orta devir kontratlar yapacağız. Daha evvelce boru gazı kontratları 25-30 hatta 40 yıl mühletle yapılıyordu.
*Bizim kontratlarımızın yenilenme müddetlerinin gelmesi bizim elimizi bu alanda güçlendirebilecek. Daha esnek daha piyasa odaklı, rekabetçi fiyatlarla tahminen daha kısa müddetli kontratlarla ülkenin menfaatine olabilecek kontratları yapma imkanına kavuşmuş olacağız. İHA