CERN’de veto edilme riski! Dünyanın bilim üssü CERN’e tam üyelik sürecinden Türkiye ‘bile isteye’ çekilip, kısmi üyeliğe geçti. CERN’e tıpkı periyot aday olan Güney Kıbrıs, eli kulağında tam üye olup, kazanacağı oy hakkıyla Türkiye’yi veto edebilecek.
Türkiye, 9 yıl evvel CERN tam üyelik sürecinden kendi isteğiyle çekilerek, kısmi üyeliğe geçti. CERN tam üyeliği için Türkiye ile tıpkı periyot başvuran Güney Kıbrıs ise sürece devam etti. Güney Kıbrıs artık tam üyelikte son etaba gelip, CERN Kurulu’nda yeni üyelerin kabul ve reddedilmesi için oy hakkı kazanacak. Türkiye’nin CERN üyeliğinde veto üstünlüğü Güney Kıbrıs’a geçti.
VAKİT ALEYHİMİZE
CERN Atlas Deneyi Ulusal Koordinatörü ve CERN CAST Deneyi Grup Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, CERN Charm II ve Chorus deneylerine de katılan Türk Fizik Derneği Lideri Prof. Dr. Baki Akkuş ve CERN Atlas ve CERN’deki LheC, FCC deneyleri üyesi Prof. Dr. Saleh Sultansoy, “CERN’e tam üyelik için Türkiye epey süratli harekete geçmek zorunda.” diyerek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a davet yaptı.
“Tüm eforlar boşa gitti”
CERN Atlas, CERN’in LheC, FCC deneyleri işbirliği üyesi ve TOBB Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Saleh Sultansoy:
Prof. Dr. Saleh Sultansoy
“Altyapısı bile olmayan 800 bin nüfuslu Güney Kıbrıs, durup dururken Türkiye’yle tıpkı periyot CERN’e başvurdu. Türkiye, riski görüp tam üyeliğe başvuranların birbirini veto etmemesi için CERN Kurulu’ndan karar çıkarttı. Tam üyelik başvurusunu Türkiye apansız geri çekince, tüm bu uğraşlar boşa gitti. Türkiye’yle birebir periyot başvuran İsrail 2014’te, Sırbistan 2019’da tam üye oldu. Slovenya ve Güney Kıbrıs her an tam üye olabilir. Tam üyelik sürecine Türkiye bir daha başlasa da Güney Kıbrıs tam üyelik sürecini hızlandırır. Türkiye’nin CERN’e tam üyeliği veto riskine girdi.”
“Türkiye’nin CERN tam üyeliği içeriden ve dışarıdan engellendi”
CERN Atlas Deneyi Ulusal Koordinatörü, CERN CAST Deneyi Kadro Başkanı ve İstinye
Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin:
Prof. Dr. Serkant Ali Çetin
“Türkiye’nin kısmi üyeliğe ani dönüşündeki niyet ve süreç hiç paylaşılmadı. Geri çekildiğimizi bile TAEK ya da bakanlıktan değil CERN’den öğrendik. Enteresan bir biçimde tam üyelik müracaatından kısmi üyelik müracaatına dönmeyi teşvik eder nitelikte yazı, CERN Genel Yöneticisi ya da yardımcıları tarafınca değil, CERN idaresinde üye olmayan ülkelerden sorumlu bir yetkili imzasıyla Türkiye’ye gönderildi. Yunan asıllı bu yetkili tam üyelik ile kısmi üyelik içinde hiç fark yokmuş üzere bir hava yaratıp, ima etti.”
İHANET ÇEVİRİSİ!
“Türkiye’nin tam üye olmasını istemeyen bir yazıydı. Türkçe’ ye, ‘asosiye’ yani ‘kısmi’ üyelik yerine ‘ortak’ üyelik diye çevirenler, Türkiye’deki en üst makamları ve kamuoyunu, ‘Türkiye CERN’e tam üye oluyor’ algısıyla yanılttı. Türkiye’nin CERN’e tam üye olması hem içeriden hem dışarıdan engellendi. halbuki, kısmi üyelik ile tam üyelik içinde fazlaca önemli fark var. Tam üye olmayanın CERN Kurulu’nda oy hakkı yok. Tam üyelerle tıpkı oranda ihale, takım alıp, teknoloji transferlerinde öncelikli olunamaz.”
“ŞARTLAR KÖTÜLEŞTİ”
“Türkiye’de koşulları düzgünleştirmeye yönelik hâlâ hiç bir teşebbüs yok. CERN’de yürütülen deher neysel parçacık fiziği araştırmalarının temeli olan hızlandırıcı, dedektör ve bilişim teknolojileri ile ilgili 10 yıldır altyapı bile kurulmadı. Tam bilakis mevcut imkanlar kısıtlanıp, kurallar daha da berbatlaştı. TAEK’in ve bakanlığın yanlışları CERN’e üyeliğin sağlayacağı ulusal faydaları resmen engelledi. Bu yanlışlar, Türkiye’de bilim ve süratle gelişen teknolojinin gelişmesine hayli büyük ziyanlar verdi.”
“Süreç bilakis döndü”
Türk Fizik Derneği Lideri, CERN’de Charm II ile Chorus deneylerine katılan İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Baki Akkuş:
Prof. Dr. Baki Akkuş
“Türkiye’nin 1960’lı senelerda başlayan CERN’e tam üyelik teşebbüslerinin hiç birinden önemli bir sonuç alınamadı. Türk Fizik Derneği Lideri olarak ben, Prof. Dr. Engin Arık dahil 15 Türk fizikçi 2005’te periyodun başbakanı Erdoğan’a mektup yazdık, bizi destekledi. CERN tam üyeliğinin ehemmiyeti anlatıldı. Birinci sefer hayli ciddiye alındık. TAEK, CERN araştırmalarından sorumlu yapıldı. 2009’a kadar süreç fazlaca aktif ilerledi. 2010 daha sonrası süreç tam aksine döndü. CERN tam üyeliğinin stratejik değeri hiç düşünülmedi.”
“PARA HESABI YAPILDI”
“Türkiye, CERN’e tam üyelik bedeli yıllık 45-50 milyon İsviçre Frangı ödemek yerine yılda 4.5-5 milyon ödemeyi seçip, tam üyeliği reddedip, kısmi üyeliğe geçti. Kısmi üyeliğe geçilen 2015’ten bu yana bilimsel araştırmalara önemli bir harcama yapılmadı. Almanya, pek epey hızlandırıcı merkezi varken 3.1 milyar Euro’ya FAIR isimli yeni bir merkez kuruyor. Amerika’da 7 hızlandırıcı merkezi var lakin önümüzdeki 25 yıl için planladığı 25 projeden 17’si parçacık hızlandırıcıları için ayrıldı. Türkiye hâlâ bilim ve teknolojide 45-50 milyon İsviçre Frangı hesabı yapıyor.”
TÜRK BİLİM İNSANLARI NASIL ENGELLENİYOR?
■ Türkiye, CERN deney masraflarına az para ödemek için doktoralı araştırmacı sayısını azalttı.
■ TAEK, ‘kabul ediyorum’ taahhütnamesi imzalattırdığı araştırmacıların bütçesinin yüzde 50’sini son 10 yıldır ve hala kesiyor.
■ Lisans üstü öğrencilere CERN projelerinde burs ve CERN projelerinde mühendis, teknisyen çalıştırılması için bilim beşerlerine mali dayanak de yok.
■ Güç Bakanlığı ile TAEK hala CERN’deki deneyler, hızlandırıcılar, bilişim çalışmaları için bir altyapı kurmadı.
İşte 60 yıllık CERN seyahatimiz
Türkiye, 1961’de gözlemci ülke statüsü ile kabul aldı. l 2009’da İsrail, Güney Kıbrıs, Sırbistan, Slovenya, Türkiye başvurdu.
■ 2009’da Türkiye için birinci sefer tam üyelik süreci başlatıldı. l 2011’de CERN’den heyet gelip, üst makamlarla görüştü. l 2012’de Türkiye kendi isteğiyle tam üyelikten çekildi. l 2015’te 6 yıl evvel Türkiye’nin isteği kısmi üyelik resmileşti.
■ 2020’de Türkiye Atom Gücü Kurumu TAEK’in yerine TENMAK kuruldu.
Türk fizikçilerden tarihi ihtar
PARA YOK PARA!
Türkiye, yıllık 8 milyar dolar Ar-Ge bütçesinin 140-160 milyon dolarını parçacık ve nükleer fizik ile hızlandırıcılar için araştırmaya ayrılması gerekse de bu paranın 1/20’ini bile ayırmıyor.
SORU-CEVAP
■ Avrupa Parçacık Fiziği Araştırma Laboratuvarı (CERN), 1954’te kuruldu. 23 üye ülke var.
■ CERN Kurulu tam üyelerden oluşuyor.
■ Tam üyelik, kurulun oy birliği ile kabul yahut reddedilir.
■ Kısmi üyelerin oy hakkı yok. CERN tam üyesi olmayan ihale, takım ve teknoloji transferinde öncelikli olamıyor.
Türkiye, 9 yıl evvel CERN tam üyelik sürecinden kendi isteğiyle çekilerek, kısmi üyeliğe geçti. CERN tam üyeliği için Türkiye ile tıpkı periyot başvuran Güney Kıbrıs ise sürece devam etti. Güney Kıbrıs artık tam üyelikte son etaba gelip, CERN Kurulu’nda yeni üyelerin kabul ve reddedilmesi için oy hakkı kazanacak. Türkiye’nin CERN üyeliğinde veto üstünlüğü Güney Kıbrıs’a geçti.
VAKİT ALEYHİMİZE
CERN Atlas Deneyi Ulusal Koordinatörü ve CERN CAST Deneyi Grup Başkanı Prof. Dr. Serkant Ali Çetin, CERN Charm II ve Chorus deneylerine de katılan Türk Fizik Derneği Lideri Prof. Dr. Baki Akkuş ve CERN Atlas ve CERN’deki LheC, FCC deneyleri üyesi Prof. Dr. Saleh Sultansoy, “CERN’e tam üyelik için Türkiye epey süratli harekete geçmek zorunda.” diyerek, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a davet yaptı.
“Tüm eforlar boşa gitti”
CERN Atlas, CERN’in LheC, FCC deneyleri işbirliği üyesi ve TOBB Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Saleh Sultansoy:
Prof. Dr. Saleh Sultansoy
“Altyapısı bile olmayan 800 bin nüfuslu Güney Kıbrıs, durup dururken Türkiye’yle tıpkı periyot CERN’e başvurdu. Türkiye, riski görüp tam üyeliğe başvuranların birbirini veto etmemesi için CERN Kurulu’ndan karar çıkarttı. Tam üyelik başvurusunu Türkiye apansız geri çekince, tüm bu uğraşlar boşa gitti. Türkiye’yle birebir periyot başvuran İsrail 2014’te, Sırbistan 2019’da tam üye oldu. Slovenya ve Güney Kıbrıs her an tam üye olabilir. Tam üyelik sürecine Türkiye bir daha başlasa da Güney Kıbrıs tam üyelik sürecini hızlandırır. Türkiye’nin CERN’e tam üyeliği veto riskine girdi.”
“Türkiye’nin CERN tam üyeliği içeriden ve dışarıdan engellendi”
CERN Atlas Deneyi Ulusal Koordinatörü, CERN CAST Deneyi Kadro Başkanı ve İstinye
Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin:
Prof. Dr. Serkant Ali Çetin
“Türkiye’nin kısmi üyeliğe ani dönüşündeki niyet ve süreç hiç paylaşılmadı. Geri çekildiğimizi bile TAEK ya da bakanlıktan değil CERN’den öğrendik. Enteresan bir biçimde tam üyelik müracaatından kısmi üyelik müracaatına dönmeyi teşvik eder nitelikte yazı, CERN Genel Yöneticisi ya da yardımcıları tarafınca değil, CERN idaresinde üye olmayan ülkelerden sorumlu bir yetkili imzasıyla Türkiye’ye gönderildi. Yunan asıllı bu yetkili tam üyelik ile kısmi üyelik içinde hiç fark yokmuş üzere bir hava yaratıp, ima etti.”
İHANET ÇEVİRİSİ!
“Türkiye’nin tam üye olmasını istemeyen bir yazıydı. Türkçe’ ye, ‘asosiye’ yani ‘kısmi’ üyelik yerine ‘ortak’ üyelik diye çevirenler, Türkiye’deki en üst makamları ve kamuoyunu, ‘Türkiye CERN’e tam üye oluyor’ algısıyla yanılttı. Türkiye’nin CERN’e tam üye olması hem içeriden hem dışarıdan engellendi. halbuki, kısmi üyelik ile tam üyelik içinde fazlaca önemli fark var. Tam üye olmayanın CERN Kurulu’nda oy hakkı yok. Tam üyelerle tıpkı oranda ihale, takım alıp, teknoloji transferlerinde öncelikli olunamaz.”
“ŞARTLAR KÖTÜLEŞTİ”
“Türkiye’de koşulları düzgünleştirmeye yönelik hâlâ hiç bir teşebbüs yok. CERN’de yürütülen deher neysel parçacık fiziği araştırmalarının temeli olan hızlandırıcı, dedektör ve bilişim teknolojileri ile ilgili 10 yıldır altyapı bile kurulmadı. Tam bilakis mevcut imkanlar kısıtlanıp, kurallar daha da berbatlaştı. TAEK’in ve bakanlığın yanlışları CERN’e üyeliğin sağlayacağı ulusal faydaları resmen engelledi. Bu yanlışlar, Türkiye’de bilim ve süratle gelişen teknolojinin gelişmesine hayli büyük ziyanlar verdi.”
“Süreç bilakis döndü”
Türk Fizik Derneği Lideri, CERN’de Charm II ile Chorus deneylerine katılan İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Baki Akkuş:
Prof. Dr. Baki Akkuş
“Türkiye’nin 1960’lı senelerda başlayan CERN’e tam üyelik teşebbüslerinin hiç birinden önemli bir sonuç alınamadı. Türk Fizik Derneği Lideri olarak ben, Prof. Dr. Engin Arık dahil 15 Türk fizikçi 2005’te periyodun başbakanı Erdoğan’a mektup yazdık, bizi destekledi. CERN tam üyeliğinin ehemmiyeti anlatıldı. Birinci sefer hayli ciddiye alındık. TAEK, CERN araştırmalarından sorumlu yapıldı. 2009’a kadar süreç fazlaca aktif ilerledi. 2010 daha sonrası süreç tam aksine döndü. CERN tam üyeliğinin stratejik değeri hiç düşünülmedi.”
“PARA HESABI YAPILDI”
“Türkiye, CERN’e tam üyelik bedeli yıllık 45-50 milyon İsviçre Frangı ödemek yerine yılda 4.5-5 milyon ödemeyi seçip, tam üyeliği reddedip, kısmi üyeliğe geçti. Kısmi üyeliğe geçilen 2015’ten bu yana bilimsel araştırmalara önemli bir harcama yapılmadı. Almanya, pek epey hızlandırıcı merkezi varken 3.1 milyar Euro’ya FAIR isimli yeni bir merkez kuruyor. Amerika’da 7 hızlandırıcı merkezi var lakin önümüzdeki 25 yıl için planladığı 25 projeden 17’si parçacık hızlandırıcıları için ayrıldı. Türkiye hâlâ bilim ve teknolojide 45-50 milyon İsviçre Frangı hesabı yapıyor.”
TÜRK BİLİM İNSANLARI NASIL ENGELLENİYOR?
■ Türkiye, CERN deney masraflarına az para ödemek için doktoralı araştırmacı sayısını azalttı.
■ TAEK, ‘kabul ediyorum’ taahhütnamesi imzalattırdığı araştırmacıların bütçesinin yüzde 50’sini son 10 yıldır ve hala kesiyor.
■ Lisans üstü öğrencilere CERN projelerinde burs ve CERN projelerinde mühendis, teknisyen çalıştırılması için bilim beşerlerine mali dayanak de yok.
■ Güç Bakanlığı ile TAEK hala CERN’deki deneyler, hızlandırıcılar, bilişim çalışmaları için bir altyapı kurmadı.
İşte 60 yıllık CERN seyahatimiz
Türkiye, 1961’de gözlemci ülke statüsü ile kabul aldı. l 2009’da İsrail, Güney Kıbrıs, Sırbistan, Slovenya, Türkiye başvurdu.
■ 2009’da Türkiye için birinci sefer tam üyelik süreci başlatıldı. l 2011’de CERN’den heyet gelip, üst makamlarla görüştü. l 2012’de Türkiye kendi isteğiyle tam üyelikten çekildi. l 2015’te 6 yıl evvel Türkiye’nin isteği kısmi üyelik resmileşti.
■ 2020’de Türkiye Atom Gücü Kurumu TAEK’in yerine TENMAK kuruldu.
Türk fizikçilerden tarihi ihtar
PARA YOK PARA!
Türkiye, yıllık 8 milyar dolar Ar-Ge bütçesinin 140-160 milyon dolarını parçacık ve nükleer fizik ile hızlandırıcılar için araştırmaya ayrılması gerekse de bu paranın 1/20’ini bile ayırmıyor.
SORU-CEVAP
■ Avrupa Parçacık Fiziği Araştırma Laboratuvarı (CERN), 1954’te kuruldu. 23 üye ülke var.
■ CERN Kurulu tam üyelerden oluşuyor.
■ Tam üyelik, kurulun oy birliği ile kabul yahut reddedilir.
■ Kısmi üyelerin oy hakkı yok. CERN tam üyesi olmayan ihale, takım ve teknoloji transferinde öncelikli olamıyor.