Deniz Zeyrek: Köy enstitüleri, insanlara doğduğu yerde doymayı öğretti Türkiye’de ilkokul öğretmeni yetiştirmek için 17 Nisan 1940 yılında kurulan köy enstitülerinin 82. yıl dönümü niçiniyle düzenlenen söyleşiye katılan SÖZCÜ muharriri Deniz Zeyrek, “Köy enstitüleri, insanlara doğdukları yerde doymayı öğreten okullardır. Hislerinle değil duyularınla öğrendiğin vakit kalıcı oluyor. Biz kalıntılarında dahi hislerimizle değil duyularımızla, duyu organlarımızla öğrendiğimiz bir müddetç yaşadık. İşte bunun verdiği en büyük avantaj fırsat eşitliği oldu” dedi.
Türkiye’nin aydınlanma seyahatinde mihenk taşı olan köy enstitülerinin 82. kuruluş yıl dönümü çerçevesinde ‘Köy Enstitüleri’ temalı söyleşi düzenlendi.
“AYDINLANMA SÜRECİNİN EN DEĞERLİ ARACI KÖY ENSTİTÜLERİ OLMUŞTUR”
Eskişehir Zübeyde Hanım Kültür Merkezi’nde düzenlenen söyleşinin moderatörlüğünü Eskişehir Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) Başkanı Ayhan Türkseven yaparken söyleşiye konuşmacı olarak SÖZCÜ muharriri Deniz Zeyrek, CHP Denizli eski Milletvekili Mustafa Gazalcı, emekli eğitimci İlyas Küçükcan katıldı.
Söyleşiyi CHP’li Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel, Eskişehir Milletvekilleri Utku Çakırözer, Jale Parıltı Süllü, Eskişehir Tepebaşı Belediye Lideri Ahmet Ataç, CHP Eskişehir Vilayet Lideri Recep Taşel, Köy Enstitüsü mezunları ile epeyce sayıda vatandaş izledi.
Söyleşide konuşan SÖZCÜ müellifi Deniz Zeyrek, köy enstitülerine olan gereksinimi lisana getirerek, “Köy enstitüsü sorunu bir daha kurulur, ismi o olur vesaire falan lakin yaşatılabilecek bir sorun diye düşünüyorum ben. Zira Avrupa’nın o ortaçağdan daha sonra yaşadığı o aydınlanma periyodunu Türkiye, cumhuriyet periyodunun başından itibaren yaşamaya başlamış ve o aydınlanma sürecinin en kıymetli aracı da nitekim Köy enstitüleri olmuş” dedi.
“KÖY ENSTİTÜLERİ, İNSAN GEREKSİNİMİNDEN ORTAYA ÇIKTI”
Atatürk’ün, CHP’nin 4. kurultayında, uçurumun kenarında yıkık bir ülkeden kelam ettiğini tabir eden Zeyrek, onların uçurumun kenarında buldukları o yıkık ülkeyi aldıklarını, savaşa savaşa bir cumhuriyet kurduklarını söylemiş oldu. Zeybek, şu tabirleri kullandı;
*Ama bir cumhuriyet kurmak, bir devlet kurmak o denli tek başına işte meclis binası yapmakla, bakanlıklar kurmakla, tren garı yapmakla olmuyor. O cumhuriyeti yaşatacak insanlara gereksinim var. Hani diyorlar ya ‘İnsanı yaşat ki devlet yaşasın’ işte bir devlet kuruyorsa, bir cumhuriyet kuruyorsa en değerli gereksinimi insan, insan kaynağı.
*Peki bu insan kaynağını o cumhuriyeti kuranlar nasıl devralmışlar. Hepimiz çocukluğumuzdan itibaren öğrendik işte; bu biçimde tuhaf eğitim kurumlarında hurafelerle dolu kıssaların anlatıldığı bu biçimde töre isminde, gelenek isminde insanın varlığına haykırı ayrıntıların yerleştirildiği, tuhaf bir eğitim sistemi var, tuhaf beşerler var.
*Atatürk silah arkadaşları savaşa savaşa evvel meclisi kurdular. Meclisin önderliğinde savaşa savaşa cumhuriyeti kurdular fakat o cumhuriyeti yaşatacak insanlığı yaratmaları gerekiyordu. İşte köy enstitüleri gereksinimi tam da orada doğdu. Köy enstitüleri nereden çıktı derseniz? Bence bu insan gereksiniminden ortaya çıktı. Pekala nasıl bir insan?
*Demir ağlarla ördük memleketi 10. yılda. 10. yıl için yazılmış bir marş. Fabrikalar kurulmaya başlandı vesaire. Bu fabrikalarda makineleri çalıştıracak beşerler lazım. Köylere gidip bilimsel olarak tarım uygulamaları yapacak beşerler lazım. Bu insanların eğitilmesi lazım, bu insanlara bu işlerin öğretilmesi lazım.
*Bunu okullarda o denli bayağı okullarda, ezberci eğitimle yapabilir misiniz? Yapamazsınız. O niçinle işte Hasan Ali Yücel ile bu sistemin mimarı ve babası hatta Türkiye’de eğitim sisteminin mimarı Tonguç babanın kurduğu bir sistemdir.
“DUYGULARINLA DEĞİL DUYULARINLA ÖĞRENİNCE KALICI OLUYOR”
Köy enstitülerinin 6 yıl fiilen işini yapabildiğini, isim değişikliği filan onlarla birlikte toplam 13-14 yıl yürürlükte kaldığını belirten Zeyrek, hala Köy Enstitüleri’nin izlerinin silinmediğini söylemiş oldu.
Köy enstitülerinin temellerinin hayli sağlam ve o kadar kuvvetli temellere dayandığını söz eden Zeyrek, şunları söylemiş oldu;
*Köy Enstitüsü’nün özeti ne derseniz; insanlara doğdukları yerde doymayı öğreten okullardır. Ben o okula Köy Enstitüleri kapatıldıktan yaklaşık 25 yıl daha sonra girdim. Ortadan 25 yıl geçmiş, çeyrek asır.
*Öğretmen okulları 7 yıl olduğuna göre 3-4 nesil daha sonra girdim. Buna karşın o okullarda okuyan öğrenciler o okulların geleneklerinden hiç bir vakit vazgeçmemişler, yaşatmışlar. 1980’li yılların başını hatırlıyorum, kendi ekmeğimizi kendimiz yapardık, fırınımız vardı.
*Kazım Karabekir Öğretmen Lisesi’nde okudum. Öğrenciler daha 10’lu yaşlarda ortaokulda kendi ekmeklerini pişirmeyi öğreniyorlardı. Üstelik üzerinden çeyrek asır geçmişti.
*Biz bir ağacın bir yıl meyve verip bir yıl meyve vermemesini o denli kitap sayfalarından öğrenmedik örneğin. Hislerinle değil duyularınla öğrendiğin vakit kalıcı oluyor.
*Biz kalıntılarında dahi hislerimizle değil duyularımızla, duyu organlarımızla öğrendiğimiz bir müddetç yaşadık. İşte bunun verdiği en büyük avantaj fırsat eşitliği oldu.
“HER 3 MESKENDEN BİRİNDE BİR KİTAP DAHİ BULUNMUYOR”
Köy enstitülerine olan gereksinimi kelamlarına ekleyen Zeyrek, şu biçimde konuştu:
*İlla ismini Köy Enstitüsü koymazsınız, illa tıpkı binalarda açmazsınız. Lakin üretimi önceleyen, çocukları geldiği kökene bağlayan, benim Kars’tan çıkalı 30 yıl bulunmasına karşın hala o büyüdüğüm topraklara bağlılığımı sürdürüyorum.
*niçin? Zira bugün yediğim her lokma ekmeği, içtiğim her damla suyu oraya borçlu olduğumu biliyorum. Köy enstitüsü ruhu beraberinde bize bunu da öğretti. Onun için şayet bu memleket doğduğu yerde doğan insanlara muhtaçlık duyuyorsa bu memleket daha sağlam bir geleceğe, daha ışıklı, daha aydınlık bir geleceğe gitmek istiyorsa bu biçimde okullar kurmalı ve bu okulların yetiştirdiği çocuklar üzere aydınlık beşerler yetiştirmeli.
*Türkiye’de kitap okuyan insan sayısı ne kadar? Düşünün hala bu ülkede 3 konuttan birinde bir kitap dahi bulunmuyor. İşte onun için köy enstitüleri ruhuna gereksinimimiz var ve bu ruhu yaşatmaya tahminen bu iktidarda değil fakat bundan daha sonraki iktidarlara bunu telkin etmekte yarar var.
*Eğitim sistemimize bir daha aşılamaya gereksinimimiz var. Ben köy enstitülerinin kalıntılarına teşekkür ediyorum. Şimdiki çocuklar, bırakın liseleri, ortaokulları, tıp fakültelerinde kadavra bile görmeden mezun olan tabipler geliyor, ortamıza karışıyor.
*Türkiye’nin bir eğitim ıslahatına gereksinimi var. Bu eğitim reformunda da rehber aranıyorsa şayet, yol haritası aranıyorsa o günkü 1940’lardaki eğitimcilerin inandığı yola bakmakta yarar var. O yol da köy enstitüleri yoludur.
KİTAP İMZALADILAR
Söyleşi sonunda CHP’li Eskişehir Tepebaşı Belediye Lideri Ahmet Ataç, konuşmacılar; Deniz Zeyrek, Mustafa Gazalcı ve İlyas Küçükcan’a çiçek takdim etti. Söyleşinin akabinde konuşmacılar okuyucuları için kitaplarını imzaladı. İmza için bekleyen iştirakçiler uzun kuyruklar oluşturdu.
Türkiye’nin aydınlanma seyahatinde mihenk taşı olan köy enstitülerinin 82. kuruluş yıl dönümü çerçevesinde ‘Köy Enstitüleri’ temalı söyleşi düzenlendi.
“AYDINLANMA SÜRECİNİN EN DEĞERLİ ARACI KÖY ENSTİTÜLERİ OLMUŞTUR”
Eskişehir Zübeyde Hanım Kültür Merkezi’nde düzenlenen söyleşinin moderatörlüğünü Eskişehir Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) Başkanı Ayhan Türkseven yaparken söyleşiye konuşmacı olarak SÖZCÜ muharriri Deniz Zeyrek, CHP Denizli eski Milletvekili Mustafa Gazalcı, emekli eğitimci İlyas Küçükcan katıldı.
Söyleşiyi CHP’li Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel, Eskişehir Milletvekilleri Utku Çakırözer, Jale Parıltı Süllü, Eskişehir Tepebaşı Belediye Lideri Ahmet Ataç, CHP Eskişehir Vilayet Lideri Recep Taşel, Köy Enstitüsü mezunları ile epeyce sayıda vatandaş izledi.
Söyleşide konuşan SÖZCÜ müellifi Deniz Zeyrek, köy enstitülerine olan gereksinimi lisana getirerek, “Köy enstitüsü sorunu bir daha kurulur, ismi o olur vesaire falan lakin yaşatılabilecek bir sorun diye düşünüyorum ben. Zira Avrupa’nın o ortaçağdan daha sonra yaşadığı o aydınlanma periyodunu Türkiye, cumhuriyet periyodunun başından itibaren yaşamaya başlamış ve o aydınlanma sürecinin en kıymetli aracı da nitekim Köy enstitüleri olmuş” dedi.
“KÖY ENSTİTÜLERİ, İNSAN GEREKSİNİMİNDEN ORTAYA ÇIKTI”
Atatürk’ün, CHP’nin 4. kurultayında, uçurumun kenarında yıkık bir ülkeden kelam ettiğini tabir eden Zeyrek, onların uçurumun kenarında buldukları o yıkık ülkeyi aldıklarını, savaşa savaşa bir cumhuriyet kurduklarını söylemiş oldu. Zeybek, şu tabirleri kullandı;
*Ama bir cumhuriyet kurmak, bir devlet kurmak o denli tek başına işte meclis binası yapmakla, bakanlıklar kurmakla, tren garı yapmakla olmuyor. O cumhuriyeti yaşatacak insanlara gereksinim var. Hani diyorlar ya ‘İnsanı yaşat ki devlet yaşasın’ işte bir devlet kuruyorsa, bir cumhuriyet kuruyorsa en değerli gereksinimi insan, insan kaynağı.
*Peki bu insan kaynağını o cumhuriyeti kuranlar nasıl devralmışlar. Hepimiz çocukluğumuzdan itibaren öğrendik işte; bu biçimde tuhaf eğitim kurumlarında hurafelerle dolu kıssaların anlatıldığı bu biçimde töre isminde, gelenek isminde insanın varlığına haykırı ayrıntıların yerleştirildiği, tuhaf bir eğitim sistemi var, tuhaf beşerler var.
*Atatürk silah arkadaşları savaşa savaşa evvel meclisi kurdular. Meclisin önderliğinde savaşa savaşa cumhuriyeti kurdular fakat o cumhuriyeti yaşatacak insanlığı yaratmaları gerekiyordu. İşte köy enstitüleri gereksinimi tam da orada doğdu. Köy enstitüleri nereden çıktı derseniz? Bence bu insan gereksiniminden ortaya çıktı. Pekala nasıl bir insan?
*Demir ağlarla ördük memleketi 10. yılda. 10. yıl için yazılmış bir marş. Fabrikalar kurulmaya başlandı vesaire. Bu fabrikalarda makineleri çalıştıracak beşerler lazım. Köylere gidip bilimsel olarak tarım uygulamaları yapacak beşerler lazım. Bu insanların eğitilmesi lazım, bu insanlara bu işlerin öğretilmesi lazım.
*Bunu okullarda o denli bayağı okullarda, ezberci eğitimle yapabilir misiniz? Yapamazsınız. O niçinle işte Hasan Ali Yücel ile bu sistemin mimarı ve babası hatta Türkiye’de eğitim sisteminin mimarı Tonguç babanın kurduğu bir sistemdir.
“DUYGULARINLA DEĞİL DUYULARINLA ÖĞRENİNCE KALICI OLUYOR”
Köy enstitülerinin 6 yıl fiilen işini yapabildiğini, isim değişikliği filan onlarla birlikte toplam 13-14 yıl yürürlükte kaldığını belirten Zeyrek, hala Köy Enstitüleri’nin izlerinin silinmediğini söylemiş oldu.
Köy enstitülerinin temellerinin hayli sağlam ve o kadar kuvvetli temellere dayandığını söz eden Zeyrek, şunları söylemiş oldu;
*Köy Enstitüsü’nün özeti ne derseniz; insanlara doğdukları yerde doymayı öğreten okullardır. Ben o okula Köy Enstitüleri kapatıldıktan yaklaşık 25 yıl daha sonra girdim. Ortadan 25 yıl geçmiş, çeyrek asır.
*Öğretmen okulları 7 yıl olduğuna göre 3-4 nesil daha sonra girdim. Buna karşın o okullarda okuyan öğrenciler o okulların geleneklerinden hiç bir vakit vazgeçmemişler, yaşatmışlar. 1980’li yılların başını hatırlıyorum, kendi ekmeğimizi kendimiz yapardık, fırınımız vardı.
*Kazım Karabekir Öğretmen Lisesi’nde okudum. Öğrenciler daha 10’lu yaşlarda ortaokulda kendi ekmeklerini pişirmeyi öğreniyorlardı. Üstelik üzerinden çeyrek asır geçmişti.
*Biz bir ağacın bir yıl meyve verip bir yıl meyve vermemesini o denli kitap sayfalarından öğrenmedik örneğin. Hislerinle değil duyularınla öğrendiğin vakit kalıcı oluyor.
*Biz kalıntılarında dahi hislerimizle değil duyularımızla, duyu organlarımızla öğrendiğimiz bir müddetç yaşadık. İşte bunun verdiği en büyük avantaj fırsat eşitliği oldu.
“HER 3 MESKENDEN BİRİNDE BİR KİTAP DAHİ BULUNMUYOR”
Köy enstitülerine olan gereksinimi kelamlarına ekleyen Zeyrek, şu biçimde konuştu:
*İlla ismini Köy Enstitüsü koymazsınız, illa tıpkı binalarda açmazsınız. Lakin üretimi önceleyen, çocukları geldiği kökene bağlayan, benim Kars’tan çıkalı 30 yıl bulunmasına karşın hala o büyüdüğüm topraklara bağlılığımı sürdürüyorum.
*niçin? Zira bugün yediğim her lokma ekmeği, içtiğim her damla suyu oraya borçlu olduğumu biliyorum. Köy enstitüsü ruhu beraberinde bize bunu da öğretti. Onun için şayet bu memleket doğduğu yerde doğan insanlara muhtaçlık duyuyorsa bu memleket daha sağlam bir geleceğe, daha ışıklı, daha aydınlık bir geleceğe gitmek istiyorsa bu biçimde okullar kurmalı ve bu okulların yetiştirdiği çocuklar üzere aydınlık beşerler yetiştirmeli.
*Türkiye’de kitap okuyan insan sayısı ne kadar? Düşünün hala bu ülkede 3 konuttan birinde bir kitap dahi bulunmuyor. İşte onun için köy enstitüleri ruhuna gereksinimimiz var ve bu ruhu yaşatmaya tahminen bu iktidarda değil fakat bundan daha sonraki iktidarlara bunu telkin etmekte yarar var.
*Eğitim sistemimize bir daha aşılamaya gereksinimimiz var. Ben köy enstitülerinin kalıntılarına teşekkür ediyorum. Şimdiki çocuklar, bırakın liseleri, ortaokulları, tıp fakültelerinde kadavra bile görmeden mezun olan tabipler geliyor, ortamıza karışıyor.
*Türkiye’nin bir eğitim ıslahatına gereksinimi var. Bu eğitim reformunda da rehber aranıyorsa şayet, yol haritası aranıyorsa o günkü 1940’lardaki eğitimcilerin inandığı yola bakmakta yarar var. O yol da köy enstitüleri yoludur.
KİTAP İMZALADILAR
Söyleşi sonunda CHP’li Eskişehir Tepebaşı Belediye Lideri Ahmet Ataç, konuşmacılar; Deniz Zeyrek, Mustafa Gazalcı ve İlyas Küçükcan’a çiçek takdim etti. Söyleşinin akabinde konuşmacılar okuyucuları için kitaplarını imzaladı. İmza için bekleyen iştirakçiler uzun kuyruklar oluşturdu.