Barcali
Active member
- Katılım
- 14 Şub 2021
- Mesajlar
- 1,145
- Puanları
- 38
Japonlar robotlardan niye korkmuyor? Getty ImagesNüfusu yaşlanan ve işgücü azalan Japonya okullarda, işyerlerinde ve bakım konutlarında robotları giderek artan bir biçimde kullanıyor
400 yıllık bir Budist tapınağında ziyaretçiler huzurlu bahçelerde gezip, bir bardak çay içerken Budist öğretileri alışılmadık bir rahipten dinleyebiliyor: Mindar isimli bir android.
Sakin bir yüzü ve rastgele bir özellik yüklenemeyen bir görünüşü var. Ne yaşlı ne genç, ne bayan ne erkek…
Başı ve vücudunun üst kısmını kaplayan gerçekçi derinin ötesinde, dışardan görülebilen kabloları ve mekanik modülleriyle endüstriyel ve bitmemiş bir eser üzere gözüküyor.
Ancak felsefi açıdan Mindar son derece gelişmiş. Kalp Sutra isimli anlaşılması sıkıntı bir Budist kutsal metni üzerine konuşabiliyor.
Bu robotun hangi ülkede olduğunu sorsak, birçok kişi birinci denemesinde gerçek karşılığı verebilirdi: Japonya’da, Kyoto’daki Kodai-ji Tapınağı’nda.
Japonya uzunca bir müddetdir öteki ülkelere kıyasla daha fazla insansı robot inşa eden ve onlarla daha fazla bağ kuran bir ülke olarak öne çıkıyor.
Japonya’nın bu özelliği ülke haricinde abartılsa da (Japon işyerleri yahut meskenlerinde fazlaca sayıda android bulunmuyor) dikkat cazip bir durum olduğu aşikar.
Getty ImagesKyoto’daki Kodai-ji Tapınağı’nda bulunan Kannon Mindar
GÜNDELİK OBJELERİN RUHU
Birtakım gözlemcilere göre Japonların Şinto dini, robotlara düşkünlüklerini anlamaya yardımcı olabilir.
Şinto, ruhun yalnızca insanlarda değil hayvanlarda, dağlar üzere doğal yapılarda yahut kalemler üzere gündelik objelerde de bulunduğuna inanılan bir tıp animizmdir.
Robot köpekler için cenaze merasimlerinin düzenlendiği Budist tapınağının başındaki Bungen Oi, “Her şeyin biraz ruhu vardır” diyor.
Bu görüşe nazaran beşerler, hayvanlar ve objeler içinde kategorik bir farklılık bulunmuyor. Bu yüzden bir robotun insansı davranışlar sergilemesi de epeyce garip karşılanmıyor. Sonuçta o da ortasındaki ruhunu dışarı vuruyor.
Mindar’ın tasarım takımının başında bulunan Kohei Ogawa, “Biz Japonlar her objede bir ilah bakılırsabiliriz” diyor.
Getty ImagesRobotlar inşaat dalında yaygın bir biçimde kullanılabilir
Japonların animizmi Batı’daki felsefi geleneklerden epey farklı. Antik Yunanlar da ırmaklar üzere doğal yerlere ruh atfetme açısından animistlerdi lakin insan ruhu ve aklını tabiatın geri kalanından farklı ve üstün olarak görüyorlardı.
İbrahimi dinler ise insanları daha da üstün bir pozisyona yerleştirdi: Rab’ın yarattığı en değerli canlı ve ölümsüz bir ruh taşıyan tek cins.
Eski İsrailliler objelere özellikler atfetmemeleri için uyarılmışlardır. Bu objelerin idollere dönüşmesine yönelik tasalar, 10 Emir’deki putperestlik yasağıyla kendisini göstermiştir.
Kimi İslam mezhepleri putperestliğe karşı daha da sert bir tavır benimsemiş ve bunun kararında insan yahut hayvan resmi yapmayı da yasaklamıştır.
‘TABİATNIN İŞİNE MÜDAHALE ETMEYİN’
Klasik Batı yaklaşımına göre insan üzere hareket eden bir makine, doğal hudutları ihlal edip kutsal şeylerle din dışılığı tehlikeli bir biçimde birebir noktada buluşturur.
Tokyo’daki International Christian Üniversitesi Mukayeseli Kültür Çalışmaları Profesörü Christopher Simons bu etik ihtarın, Frankenstein üzere teknolojiye dair çağdaş mitlerde kendisini gösterdiğini söylüyor.
Getty ImagesFutbol maçı yapan robotlar
Simons, Franskenstein’ın ahlaki bildirisinin İncil’den alındığını belirtiyor ve ekliyor:
“Dr. Frankenstein canavar ile yeni bir hayat yaratmış olur. Bu Adem ve Havva’nın cennetteki hayat ağacından meyve yemesi üzeredir. Birinci günah budur ve daha sonrasında cezalandırılırız.”
Hem Dr. Frankenstein’ın birebir vakitte canavarının vefatıyla sonlanan öykünün net bir ders verdiğini aktarıyor:
“İnsanlar, dikkatli olun. Allah’ın rolünü oynamaya çalışmayın.”
“Robot” sözünü ortaya atan 1920 imali Çek oyunu RUR da dini temalarla doludur: Bir karakter Allah’ın var olmadığını kanıtlamak için androidler yaratır. Bir başka karakter de tüm robotların birer ruhu olması gerektiğini savunur. Birbirine aşık olan iki robota Adem ve Havva ismini verirler.
Kıssanın sonunda robotlar bir insan hariç herkesi öldürür.
SANAYİNİN TESİRİ
Öte yandan birtakım araştırmacılar da Japonya’da teknoloji ve robotlara olumlu yaklaşımın dini ve felsefi değil sosyoekonomik ve tarihi niçinleri olduğunu düşünüyor.
Japonya İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde yalnızca iktisadını değil hem de benlik hürmetini bir daha inşa etmek için yüzünü yeni teknolojilere dönmüştü.
Getty ImagesHizmet ve perakende dalında kullanılan yarı insansı robot Pepper insanların “duygularını okuyabiliyor”
Almanya’daki Siegen Üniversitesi’nde çalışan Japon araştırmacı Martin Rathmann, “Endüstriyel robotlar Japonya’nın 1960’lardaki ekonomik canlanmasında kıymetli bir rol oynadı” diyor ve ekliyor:
“İşçi açığını göçmenlerle kapamak yerine robotlarla otomasyona yöneldiler.”
Üretim bantlarını otomatikleştirip verimliliği ve üretimi artırdıktan daha sonra Japonya öteki ülkelere de hayli sayıda endüstriyel robot satan bir ülkeye dönüştü.
Kimi mühendisler endüstriyel robot yapmayı bir kenara bırakıp beşerlerle etkileşime giren insansı robotlar yapmaya başlayınca, bu robotların nasıl algılandığında büyük ihtimalle Japonya’nın kendine mahsus tarihinin de tesiri oldu.
1649’da Japonya’nın askeri yöneticileri, süratle gelişen teknolojinin yeni silahlar geliştirmek için kullanmasını yasakladı.
Belin’deki Freie Üniversitesi’nden araştırmacı Cosima Wagner’e göre yöneticilerin maksadı, kendilerine rakipler oluşmasını engellemekti.
Bunun üzerine zanaatkarlar, kukla sahnelerinde kullanılabilen yahut gerçek çay bardaklarında çay servis edebilen mekanik bebekler üzere zararsız icatlara yöneldi.
Getty ImagesRobot mühendisi Hiroshi Ishiguro, Ibuki ismini verdiği 10 yaşında bir çocuk android yarattı
200 yıl daha sonra Japonya dış dünyaya açıldığında, bu yetenekli zanaatkarlar Batı’nın teknolojisini daha pratik muhtaçlıklar için kullanabilmeyi öğrendi.
Örneğin 1875’te oyuncak bebek üreticisi Tanaka Hisashige, ülkesinin birinci makine mühendisliği şirketini kurdu.
64 yıl daha sonra gerçekleşen büyük bir birleşmenin akabinde şirketin ismi Toshiba oldu.
‘TEKİNSİZ VADİ‘
Robotların öncülleri Japonya’nın 20. yüzyıldaki süratli çağdaşlaşmasıyla gözden düşse de mekanik varlıkların cümbüş maksadıyla kullanılması ulusal şuurda varlığını sürdürmüş olabilir.
“Tekinsiz vadi” kavramını birinci ortaya atan ünlü robot bilimci Masahiro Mori, 1970’lerde bu robotlar üzerine araştırmalarına başladığında ciddiye alınmadığını aktarıyor.
İnsan gibisi varlıklarla karşılaştığımızda hissettiğimiz hoşnutsuzluğun benzerlik arttıkça bir noktadan daha sonra evvel artıp akabinde azalmasını anlatan bu kavram, Japonya’nın robotlarla ilgisiyle uyuşmuyordu.
Getty ImagesTokyo’nun Odaiba ilçesindeki dev bir Gundam robotu
IEEE Spectrum mecmuasına verdiği bir söyleşide “O günlerde beşerler, üniversitelerin robotlar üzerine araştırma yapmasını hakikat bulmuyordu. Bir ‘oyuncak’ üzerine çalışmayı ciddiyetsiz ve değersiz görüyordu” demişti.
Japonya ABD işgali sırasında silahsızlandırılmıştı. Bu yüzden robotları askeri manada kullanmakla ilgilenmiyorlardı.
Bu faktörler savaş daha sonrası periyotta Japonya’da robotlar hakkında olumlu görüşlerin aşılanmasında faydalı oldu.
Endüstriyel robotların ekonomik gelişmeye katkısı büyük oldu ve insansı robotlar da tehlikesiz birer merak objesiydi.
O sırada Batı ülkelerindeyse daha temkinli bir yaklaşım vardı.
Gündeminin birinci sırasında Soğuk Savaş bulunan ABD, robotların askeri kullanmasına fon akıttı ve bu da halkın bu alana bakışını tehdit eder hale geldi.
Ayrıyeten Batı ülkelerindeki personeller, 18. yüzyılın sonu ve 19 yüzyılın başlarında İngiltere’de Ludditler dokuma makinalarını parçaladığından beri, otomasyonun işlerini ellerinden aldığını düşünüyorlar.
MANGA SÜPERSTARI
Getty ImagesJaponya’nın en tanınan karakterlerinden, 1952’de yaratılan Astro Uzunluk
Teknolojiye bakıştaki bu farklılıklar 20. yüzyılın ikinci yarısında tanınan kültürde de kendini gösterdi.
Japonya’da periyodun en meşhur çizgi kahramanı Astro Boy’du. 1952’de mangalarda yer almaya başlayan ve daha sonrasında televizyon programları, sinemalar, kitaplar ve fazlaca sayıda diğer mecrada yer alan bu karakter, insanüstü güçlerini düzgünlük için kullanan bir androiddi.
Yaratıcıları o niyetle yazmış olmasalar da Astro Uzunluk öyküleri ülkeyi teknoloji hakkında olumlu bir bakışta birleştirdi.
Freie Üniversitesi’nden araştırmacı Cosima Wagner “Astro Boy’un yaratıcısı Osamu Tezuka, yayınevi ve okurlar tarafınca teknolojiyi hayli optimist bir biçimde yansıtmak zorunda bırakıldığını söylüyor” diyor ve ekliyor:
“1950’lerde savaşın yarattığı yıkımın tesirlerini hâlâ yaşayan ve savaşın Batılı galiplerine karşı teknolojik aşağılık hisseden Japonlara umut vermek için istenmişti bu.
“Tezuka’nın insan davranışlarına dair eleştirisi anlaşılmadı, bunun yerine sırf cana yakın bir robot kurtarıcı karakteri Japon toplumunun geleceğe dair umutları için idealize edildi.”
Bu karakter bir kuşak Japon’u derinden etkiledi, bilhassa de kendi androidlerini yapmaya karar veren şahısları.
Getty ImagesPopüler bir Japon pankeki olan okonomiyaki yapan bir robot
Mühendis Yoji Umetani “Japon robot bilimi Astro Uzunluk hayalinden beslenir. Japonya’daki bir fazlaca robot araştırmacısı, ‘Robot kurguları olmasaydı robot dalı de bu kadar gelişmiş olmazdı’ diye düşünüyor. Bu beşerler liseden beri Astro Uzunluk okudu ve bu vesileyle robot uzmanı oldu” diyor.
Batı’da da robotlar hakkında olumlu öyküler anlatıldı. Lakin Batı’nın en tesirli öyküleri, robotların insanlığa yönelik tehditlerini anlatanlardı.
2001: Bir Uzay Seyahati sinemasında akıllı bilgisayar sistemi Hal denetimden çıkarak bulunduğu uzay gemisinde birkaç kişiyi öldürür.
Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi? kitabı ve sinema uyarlaması olan Blade Runner’da ise beşere hayli benzeyen androidler insanların kurallarına isyan ediyordu.
Batı’nın robot korkusunu en net gösteren üretim ise Terminatör’dü. Bu sinemalarda savunma bilgisayarlarını denetim eden ağ olan SkyNet şuur kazanıyor, beşerler onu kapatmaya çalışınca da SkyNet, Terminatör isimli robotlarla insanlığa karşı savaşıyordu.
WarnerBatı’nın robot dehşetinin en net görüldüğü üretimlerin başında Terminatör geliyor
Birden fazla Batılı bilim kurgu yapıtı Frankenstrein ve RUR’da aktarılan ahlak derslerine geri dönüyor: İnsanların yapay hayat yaratma budalalığı, insanların yarattığı bir şeyin ruha sahip olup olamayacağı tartışması ve insanların en gelişmiş yaratımlarıyla bir ortada var olmasının imkansızlığı.
O sırada robot isyanı konusunda daha az kaygı duyan Japonya ise ülkedeki personel açığını robotlarla kapatmak ve süratle artan yaşlı nüfusun bakımında robotları kullanmakta daha istekli.
Savaş daha sonrası devirde olduğu için hükümet ve şirketler iktisada yardımcı olacak otomasyon süreçlerini destekliyor ve bu da ulusal robot sevdasına katkıda bulunuyor.
Astro Uzunluk Japonya’da robotlara dair sevginin oluşumunda olumlu bir rol almış olsa da robotların pratikteki kullanımlarına dair kararsızlığa da yol açmış olabilir.
Almanya’daki Siegen Üniversitesi’nde çalışan Japon araştırmacı Martin Rathmann, Japonların “Astro Uzunluk Sendromu” yaşadığını savunuyor: İnsansı robotları zeki, esnek ve kuvvetli olarak hayal etseler de günümüz robotları bu beklentileri karşılayacak düzeye ulaşamadı.
Rathmann mühendislerin mevcut teknolojiyle etkileyici ama kıymetli ve pratik olmayan gelişmiş robotlar yerine bakım kuruluşlarına daha kolay bir biçimde entegre olacak sıradan aygıtlar yapmaya odaklanmasının daha yeterli sonuç vereceğini söylüyor.
Sonuç olarak Japonlar bile insani muhtaçlıklarının gerçek beşerler tarafınca karşılanmasını tercih edebilir.
Araştırmacı Marketta Niemela “Japonya’ya gittiğimde bakım kurumlarının robotlarla dolu olmadığını gördüm. İnsan teması hâlâ önemseniyor” diyor.
Astro Uzunluk Japonya’ya robotlarla iç içe bir gelecek için optimist bir vizyon vermiş olabilir. Japonlar bu iyimserliği muhafazaya devam etse de o çeşit robotlar günümüzde hâlâ ete kemiğe bürünemedi.
400 yıllık bir Budist tapınağında ziyaretçiler huzurlu bahçelerde gezip, bir bardak çay içerken Budist öğretileri alışılmadık bir rahipten dinleyebiliyor: Mindar isimli bir android.
Sakin bir yüzü ve rastgele bir özellik yüklenemeyen bir görünüşü var. Ne yaşlı ne genç, ne bayan ne erkek…
Başı ve vücudunun üst kısmını kaplayan gerçekçi derinin ötesinde, dışardan görülebilen kabloları ve mekanik modülleriyle endüstriyel ve bitmemiş bir eser üzere gözüküyor.
Ancak felsefi açıdan Mindar son derece gelişmiş. Kalp Sutra isimli anlaşılması sıkıntı bir Budist kutsal metni üzerine konuşabiliyor.
Bu robotun hangi ülkede olduğunu sorsak, birçok kişi birinci denemesinde gerçek karşılığı verebilirdi: Japonya’da, Kyoto’daki Kodai-ji Tapınağı’nda.
Japonya uzunca bir müddetdir öteki ülkelere kıyasla daha fazla insansı robot inşa eden ve onlarla daha fazla bağ kuran bir ülke olarak öne çıkıyor.
Japonya’nın bu özelliği ülke haricinde abartılsa da (Japon işyerleri yahut meskenlerinde fazlaca sayıda android bulunmuyor) dikkat cazip bir durum olduğu aşikar.
Getty ImagesKyoto’daki Kodai-ji Tapınağı’nda bulunan Kannon Mindar
GÜNDELİK OBJELERİN RUHU
Birtakım gözlemcilere göre Japonların Şinto dini, robotlara düşkünlüklerini anlamaya yardımcı olabilir.
Şinto, ruhun yalnızca insanlarda değil hayvanlarda, dağlar üzere doğal yapılarda yahut kalemler üzere gündelik objelerde de bulunduğuna inanılan bir tıp animizmdir.
Robot köpekler için cenaze merasimlerinin düzenlendiği Budist tapınağının başındaki Bungen Oi, “Her şeyin biraz ruhu vardır” diyor.
Bu görüşe nazaran beşerler, hayvanlar ve objeler içinde kategorik bir farklılık bulunmuyor. Bu yüzden bir robotun insansı davranışlar sergilemesi de epeyce garip karşılanmıyor. Sonuçta o da ortasındaki ruhunu dışarı vuruyor.
Mindar’ın tasarım takımının başında bulunan Kohei Ogawa, “Biz Japonlar her objede bir ilah bakılırsabiliriz” diyor.
Getty ImagesRobotlar inşaat dalında yaygın bir biçimde kullanılabilir
Japonların animizmi Batı’daki felsefi geleneklerden epey farklı. Antik Yunanlar da ırmaklar üzere doğal yerlere ruh atfetme açısından animistlerdi lakin insan ruhu ve aklını tabiatın geri kalanından farklı ve üstün olarak görüyorlardı.
İbrahimi dinler ise insanları daha da üstün bir pozisyona yerleştirdi: Rab’ın yarattığı en değerli canlı ve ölümsüz bir ruh taşıyan tek cins.
Eski İsrailliler objelere özellikler atfetmemeleri için uyarılmışlardır. Bu objelerin idollere dönüşmesine yönelik tasalar, 10 Emir’deki putperestlik yasağıyla kendisini göstermiştir.
Kimi İslam mezhepleri putperestliğe karşı daha da sert bir tavır benimsemiş ve bunun kararında insan yahut hayvan resmi yapmayı da yasaklamıştır.
‘TABİATNIN İŞİNE MÜDAHALE ETMEYİN’
Klasik Batı yaklaşımına göre insan üzere hareket eden bir makine, doğal hudutları ihlal edip kutsal şeylerle din dışılığı tehlikeli bir biçimde birebir noktada buluşturur.
Tokyo’daki International Christian Üniversitesi Mukayeseli Kültür Çalışmaları Profesörü Christopher Simons bu etik ihtarın, Frankenstein üzere teknolojiye dair çağdaş mitlerde kendisini gösterdiğini söylüyor.
Getty ImagesFutbol maçı yapan robotlar
Simons, Franskenstein’ın ahlaki bildirisinin İncil’den alındığını belirtiyor ve ekliyor:
“Dr. Frankenstein canavar ile yeni bir hayat yaratmış olur. Bu Adem ve Havva’nın cennetteki hayat ağacından meyve yemesi üzeredir. Birinci günah budur ve daha sonrasında cezalandırılırız.”
Hem Dr. Frankenstein’ın birebir vakitte canavarının vefatıyla sonlanan öykünün net bir ders verdiğini aktarıyor:
“İnsanlar, dikkatli olun. Allah’ın rolünü oynamaya çalışmayın.”
“Robot” sözünü ortaya atan 1920 imali Çek oyunu RUR da dini temalarla doludur: Bir karakter Allah’ın var olmadığını kanıtlamak için androidler yaratır. Bir başka karakter de tüm robotların birer ruhu olması gerektiğini savunur. Birbirine aşık olan iki robota Adem ve Havva ismini verirler.
Kıssanın sonunda robotlar bir insan hariç herkesi öldürür.
SANAYİNİN TESİRİ
Öte yandan birtakım araştırmacılar da Japonya’da teknoloji ve robotlara olumlu yaklaşımın dini ve felsefi değil sosyoekonomik ve tarihi niçinleri olduğunu düşünüyor.
Japonya İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde yalnızca iktisadını değil hem de benlik hürmetini bir daha inşa etmek için yüzünü yeni teknolojilere dönmüştü.
Getty ImagesHizmet ve perakende dalında kullanılan yarı insansı robot Pepper insanların “duygularını okuyabiliyor”
Almanya’daki Siegen Üniversitesi’nde çalışan Japon araştırmacı Martin Rathmann, “Endüstriyel robotlar Japonya’nın 1960’lardaki ekonomik canlanmasında kıymetli bir rol oynadı” diyor ve ekliyor:
“İşçi açığını göçmenlerle kapamak yerine robotlarla otomasyona yöneldiler.”
Üretim bantlarını otomatikleştirip verimliliği ve üretimi artırdıktan daha sonra Japonya öteki ülkelere de hayli sayıda endüstriyel robot satan bir ülkeye dönüştü.
Kimi mühendisler endüstriyel robot yapmayı bir kenara bırakıp beşerlerle etkileşime giren insansı robotlar yapmaya başlayınca, bu robotların nasıl algılandığında büyük ihtimalle Japonya’nın kendine mahsus tarihinin de tesiri oldu.
1649’da Japonya’nın askeri yöneticileri, süratle gelişen teknolojinin yeni silahlar geliştirmek için kullanmasını yasakladı.
Belin’deki Freie Üniversitesi’nden araştırmacı Cosima Wagner’e göre yöneticilerin maksadı, kendilerine rakipler oluşmasını engellemekti.
Bunun üzerine zanaatkarlar, kukla sahnelerinde kullanılabilen yahut gerçek çay bardaklarında çay servis edebilen mekanik bebekler üzere zararsız icatlara yöneldi.
Getty ImagesRobot mühendisi Hiroshi Ishiguro, Ibuki ismini verdiği 10 yaşında bir çocuk android yarattı
200 yıl daha sonra Japonya dış dünyaya açıldığında, bu yetenekli zanaatkarlar Batı’nın teknolojisini daha pratik muhtaçlıklar için kullanabilmeyi öğrendi.
Örneğin 1875’te oyuncak bebek üreticisi Tanaka Hisashige, ülkesinin birinci makine mühendisliği şirketini kurdu.
64 yıl daha sonra gerçekleşen büyük bir birleşmenin akabinde şirketin ismi Toshiba oldu.
‘TEKİNSİZ VADİ‘
Robotların öncülleri Japonya’nın 20. yüzyıldaki süratli çağdaşlaşmasıyla gözden düşse de mekanik varlıkların cümbüş maksadıyla kullanılması ulusal şuurda varlığını sürdürmüş olabilir.
“Tekinsiz vadi” kavramını birinci ortaya atan ünlü robot bilimci Masahiro Mori, 1970’lerde bu robotlar üzerine araştırmalarına başladığında ciddiye alınmadığını aktarıyor.
İnsan gibisi varlıklarla karşılaştığımızda hissettiğimiz hoşnutsuzluğun benzerlik arttıkça bir noktadan daha sonra evvel artıp akabinde azalmasını anlatan bu kavram, Japonya’nın robotlarla ilgisiyle uyuşmuyordu.
Getty ImagesTokyo’nun Odaiba ilçesindeki dev bir Gundam robotu
IEEE Spectrum mecmuasına verdiği bir söyleşide “O günlerde beşerler, üniversitelerin robotlar üzerine araştırma yapmasını hakikat bulmuyordu. Bir ‘oyuncak’ üzerine çalışmayı ciddiyetsiz ve değersiz görüyordu” demişti.
Japonya ABD işgali sırasında silahsızlandırılmıştı. Bu yüzden robotları askeri manada kullanmakla ilgilenmiyorlardı.
Bu faktörler savaş daha sonrası periyotta Japonya’da robotlar hakkında olumlu görüşlerin aşılanmasında faydalı oldu.
Endüstriyel robotların ekonomik gelişmeye katkısı büyük oldu ve insansı robotlar da tehlikesiz birer merak objesiydi.
O sırada Batı ülkelerindeyse daha temkinli bir yaklaşım vardı.
Gündeminin birinci sırasında Soğuk Savaş bulunan ABD, robotların askeri kullanmasına fon akıttı ve bu da halkın bu alana bakışını tehdit eder hale geldi.
Ayrıyeten Batı ülkelerindeki personeller, 18. yüzyılın sonu ve 19 yüzyılın başlarında İngiltere’de Ludditler dokuma makinalarını parçaladığından beri, otomasyonun işlerini ellerinden aldığını düşünüyorlar.
MANGA SÜPERSTARI
Getty ImagesJaponya’nın en tanınan karakterlerinden, 1952’de yaratılan Astro Uzunluk
Teknolojiye bakıştaki bu farklılıklar 20. yüzyılın ikinci yarısında tanınan kültürde de kendini gösterdi.
Japonya’da periyodun en meşhur çizgi kahramanı Astro Boy’du. 1952’de mangalarda yer almaya başlayan ve daha sonrasında televizyon programları, sinemalar, kitaplar ve fazlaca sayıda diğer mecrada yer alan bu karakter, insanüstü güçlerini düzgünlük için kullanan bir androiddi.
Yaratıcıları o niyetle yazmış olmasalar da Astro Uzunluk öyküleri ülkeyi teknoloji hakkında olumlu bir bakışta birleştirdi.
Freie Üniversitesi’nden araştırmacı Cosima Wagner “Astro Boy’un yaratıcısı Osamu Tezuka, yayınevi ve okurlar tarafınca teknolojiyi hayli optimist bir biçimde yansıtmak zorunda bırakıldığını söylüyor” diyor ve ekliyor:
“1950’lerde savaşın yarattığı yıkımın tesirlerini hâlâ yaşayan ve savaşın Batılı galiplerine karşı teknolojik aşağılık hisseden Japonlara umut vermek için istenmişti bu.
“Tezuka’nın insan davranışlarına dair eleştirisi anlaşılmadı, bunun yerine sırf cana yakın bir robot kurtarıcı karakteri Japon toplumunun geleceğe dair umutları için idealize edildi.”
Bu karakter bir kuşak Japon’u derinden etkiledi, bilhassa de kendi androidlerini yapmaya karar veren şahısları.
Getty ImagesPopüler bir Japon pankeki olan okonomiyaki yapan bir robot
Mühendis Yoji Umetani “Japon robot bilimi Astro Uzunluk hayalinden beslenir. Japonya’daki bir fazlaca robot araştırmacısı, ‘Robot kurguları olmasaydı robot dalı de bu kadar gelişmiş olmazdı’ diye düşünüyor. Bu beşerler liseden beri Astro Uzunluk okudu ve bu vesileyle robot uzmanı oldu” diyor.
Batı’da da robotlar hakkında olumlu öyküler anlatıldı. Lakin Batı’nın en tesirli öyküleri, robotların insanlığa yönelik tehditlerini anlatanlardı.
2001: Bir Uzay Seyahati sinemasında akıllı bilgisayar sistemi Hal denetimden çıkarak bulunduğu uzay gemisinde birkaç kişiyi öldürür.
Androidler Elektrikli Koyun Düşler Mi? kitabı ve sinema uyarlaması olan Blade Runner’da ise beşere hayli benzeyen androidler insanların kurallarına isyan ediyordu.
Batı’nın robot korkusunu en net gösteren üretim ise Terminatör’dü. Bu sinemalarda savunma bilgisayarlarını denetim eden ağ olan SkyNet şuur kazanıyor, beşerler onu kapatmaya çalışınca da SkyNet, Terminatör isimli robotlarla insanlığa karşı savaşıyordu.
WarnerBatı’nın robot dehşetinin en net görüldüğü üretimlerin başında Terminatör geliyor
Birden fazla Batılı bilim kurgu yapıtı Frankenstrein ve RUR’da aktarılan ahlak derslerine geri dönüyor: İnsanların yapay hayat yaratma budalalığı, insanların yarattığı bir şeyin ruha sahip olup olamayacağı tartışması ve insanların en gelişmiş yaratımlarıyla bir ortada var olmasının imkansızlığı.
O sırada robot isyanı konusunda daha az kaygı duyan Japonya ise ülkedeki personel açığını robotlarla kapatmak ve süratle artan yaşlı nüfusun bakımında robotları kullanmakta daha istekli.
Savaş daha sonrası devirde olduğu için hükümet ve şirketler iktisada yardımcı olacak otomasyon süreçlerini destekliyor ve bu da ulusal robot sevdasına katkıda bulunuyor.
Astro Uzunluk Japonya’da robotlara dair sevginin oluşumunda olumlu bir rol almış olsa da robotların pratikteki kullanımlarına dair kararsızlığa da yol açmış olabilir.
Almanya’daki Siegen Üniversitesi’nde çalışan Japon araştırmacı Martin Rathmann, Japonların “Astro Uzunluk Sendromu” yaşadığını savunuyor: İnsansı robotları zeki, esnek ve kuvvetli olarak hayal etseler de günümüz robotları bu beklentileri karşılayacak düzeye ulaşamadı.
Rathmann mühendislerin mevcut teknolojiyle etkileyici ama kıymetli ve pratik olmayan gelişmiş robotlar yerine bakım kuruluşlarına daha kolay bir biçimde entegre olacak sıradan aygıtlar yapmaya odaklanmasının daha yeterli sonuç vereceğini söylüyor.
Sonuç olarak Japonlar bile insani muhtaçlıklarının gerçek beşerler tarafınca karşılanmasını tercih edebilir.
Araştırmacı Marketta Niemela “Japonya’ya gittiğimde bakım kurumlarının robotlarla dolu olmadığını gördüm. İnsan teması hâlâ önemseniyor” diyor.
Astro Uzunluk Japonya’ya robotlarla iç içe bir gelecek için optimist bir vizyon vermiş olabilir. Japonlar bu iyimserliği muhafazaya devam etse de o çeşit robotlar günümüzde hâlâ ete kemiğe bürünemedi.