Önemli bir ihmal ve kurumlar içinde didişme kelam konusu Röportaj: Ruhat Mengi
Günlerdir Türkiye’nin en bedelli ulusal hazinesi sayılacak ormanları Ege ve Akdeniz bölgelerindeki değerli turizm merkezlerinden başlayarak alev alev yanıyor. Bu yangınların kimler tarafınca çıkarıldığı kesin olarak anlaşılmamış olsa da İçişleri Bakanı “Sabotaj bulgusuna rastlanmadı, sıcaklar niçiniyle çıkmış olabilir” dese de eş vakitli olarak Akdeniz ve Ege’de onlarca vilayet ve ilçede başlayan yangınların tesadüf olamayacağı, kasıtlı olarak çıkarılmış olmasının büyük ihtimal olduğu terör ve güvenlik uzmanları tarafınca açıklandı. Bu mevzuda daha kapsamlı bilgi almak üzere ODTÜ’de 25 yıl, Sabancı Üniversitesi’nde 17 yıl, Kadir Has Üniversitesi’nde bir yıl Kamu İdaresi çerçevesinde sarsıntı ve yangınlar üzere afetlerle ilgili “kriz yönetimi” çalışmaları yapmış olan Prof. Dr. Korel Göymen ile konuştum.
ÇELİŞKİ DİKKAT CAZİBELİ
■ Türkiye’de sayılamayacak kadar hayli noktada tıpkı sıralarda başlayan yangınlar konusundaki görüşünüz nedir?
Yangınlar, doğal afetler sınıflamasında bedellendiriliyor ancak birden fazla insan üretimi yahut insan yanlışıyla çıkan olaylardır. Sıcak niçiniyle yahut elektrik çizgilerinin birbirine epeyce yakın olması, izole edilmemesi üzere niçinlerle çıkabilir. Şu anda her yangında en çok kelam edilen “insan yapımı” olması. Tarla açmak yahut şuurlu olarak ilerde yanan bölgeyi imara açmak için yangın çıkarma sık görülüyor. Bunlara karşı hazırlık nedir, ne üzere tedbirler alınmıştır sorusu kıymetli. Günlerden beri yangın uçaklarının yetersiz oluşu konuşuluyor. Daha evvel çıkan büyük yangınlarda bu bahisler gündeme gelmiş ve tahlil üretilmesi tartışılmıştı. İlgimi çeken noktalardan biri çelişkili açıklamalar. Özel ajanslardan birinde “Yangın söndürme uçaklarının kullanılamaz hale geldiği” söylenmişti. Karşı sav ise “kullanılır biçimde oldukları…” Hangisi gerçek bilinmiyor. Birkaç ay evvel yangın söndürme uçaklarını kullanan bütün pilotların işten çıkarıldığı haberi verildi. Hükümetten gelen bilgi, Sayın Bakan “20 civarında uçak ve helikopterin kullanılmakta olduğu” idi. Bunlar içindeki çelişki dikkat çekicidir… Bilhassa yangın çıkma ihtimali yüksek olan devirlerde ve bölgelerde daha evvel ormanlar halkın kullanmasına kapatılıyordu, bu tekraren yapıldı. Bu sene ise kapatılmadı. Yalnızca Balıkesir Valiliği bundan bu biçimde kendi ili ortasında kalan ormanların piknik alanlarının kapatıldığını duyurdu, orman alanları ortasında ateş yakılmayacak, yangınların önlenmesi için giriş ve çıkışlar kapatılacak. Öteki vilayetlerden bu biçimde bir karar, bir tedbir duymadım. Yangınlarda, gereken tedbirlerin alınmamasının, dikkatsizliğin rolü olduğuna kuşku yok. Bu kadar kuşku verici yangının bu kadar kısa müddette ülke çapında ortaya çıkması tesadüf olamaz. Marmaris’te bir vatandaş tıpkı anda 3 başka yerde yangın başladığını gözlemlemiş. 60’ın üzerinde yangın yerde birebir saatlerde yangın çıkmışsa durup düşünmek gerekiyor. Çevresel terör mantığına uygun bir durum olması düşünülmeli. Çevresel terör yoluyla orman yangınları bir evvel görüldü, Hatay’daki yangınlar gibi…
3-4 UÇAKLA MÜDAHALE OLMAZ
■ THK yangın söndürme uçakları hangarda beklerken Rusya’dan 3 yangın uçağı kiralandı. Bu mevzudaki fikriniz nedir?
THK çalıştırılmıyor lakin onun üzerinden ihale yapılmaya çalışılıyor, bu biçimde olunca da ortaya bir felaket çıkıyor. Uçak kiralamak için Ocak’tan beri çalışma yapılıyor dendi fakat geç kalındı. Sonuçta yalnızca Rusya’dan 3 uçak kiralandı. 60 yerde çıkan yangına 3-4 uçakla müdahale mümkün değildir. Önemli bir ihmal ve kurumlar ortası didişme kelam konusu. İster doğal afetler olsun, ister insan imali yangın olsun önlemek epey önemli hazırlık gerektirir, farklı senaryolar üzerinde çalışmayı gerektirir. Genelkurmay’ın savaşa hazır olması üzere zelzeleye, yangına, sele hazırlıklı olacaksınız. Hangi ağaç yanar, ortalarında yangın yolları var mı, bir yangın çıkmaması ve sıçramaması için hangi tedbirler alınacak, yüzlerce sorunun yanıtının verildiği bir hazırlık gereklidir. Çok değişik parametreler var. Mahallî idareler ve merkezi idare bir arada uyum ortasında çalışmak zorundadır. Bu hayati kararlar Meclis’te alınmalıdır.
‘YUKARISI NE DER’ KANISI
■ Türkiye’nin uzaya gitmesinden kelam edilirken, yangınları durduracak imkanının da olmaması epey üzücü. Sizce bundan daha sonra ne yapılmalı?
elbette istediği tahlilleri üretebilecek imkanlara sahip olan Türkiye’de şu anda ortasında bulunduğumuz durum yaşanmamalıydı. Fakat, epey büyük bir ülkede tek bir makamın olması ve her mevzunun o makama bağlı olmasının yalnız bu bahisle değil, tüm meselelerle ilgisi var. Bu sistemde alttaki makamlar, bakanlar bile yukardan talimat almadan karar veremiyor, “Yukarısı ne der” diye düşünüyor. Cumhurbaşkanına sormadan, bakan hareket edemiyor. ötürüsıyla bu sistem acil tahlil bekleyen meselelere karşılık verebilecek bir sistem değil. bu biçimde felaket bir acil durumda alt üniteler derhal karar vererek hazır olması gereken uçakları çıkarır, bakılırsavlerini yaparlar. 60 yerde birebir gün yangın çıkan yahut çıkarılan bir ülkede aslına bakarsan kelamı edilen uçak sayısı kabul edilemez. AFAD (Afet ve Acil Durum) diye bir kuruluş var, yararlı faaliyetlerde bulunuyor. Türkiye bir sarsıntı bölgesi olduğu üzere, birfazlaca bölgesinin ormanları açısından da korunması gerekir. AFAD gibisi ve yarı özerk bir yapının planlar hazırlayarak, işbirliği halinde çalışması, tedbirler üretmesi tahlil getirebilir. Türkiye’de geç olmakla bir arada çevreci hareketler başladı. Sorumsuz madencilik, suların yanlış kullanılması üzere mevzulara karşı çevreci bir hareket var. Bu hareketi de kendi civarındaki ormanları koruyacak biçimde genişletmekte fayda var. Sivil toplum kuruluşları da ormanların korunmasına geniş çapta katılmalı, yurttaş sorumluluğu, şuuru de okuldan başlayarak geliştirilmeli. Vatandaş da sigara atmaması, ateş yakmaması gerektiğini bilmek zorunda.
Yeterlilik yapalım fakat bunun hududu olmalı
■ Türkiye’nin hudutları açısından da inançsız durumda olmasının, devam eden göçlerin, nüfusun süratle değişime uğramasının bu tehlikelerde rolü var mı sizce?
Birbiriyle ortak noktası olan meseleler diyebiliriz. Türkiye göçmen kabul eden ve göçmen gönderen bir ülke. Lakin halk doğal olarak epeyce sayıda göçmenin kısa müddette ülkeye girmesinden de telaş duydu. Şu anda Güney sonumuzda yüksek duvarlar, elektronik müşahedelerle bir noktaya kadar tedbir alındı. İran hududunda çabucak hemen yeni başladılar. O sondan gelen göçmenlerin çabucak hepsinin genç ve tek başına olduğu, yanlarında bayan ve çocuk olmadığı yinelanıyor. Soru işareti yaratan durumlar olduğu üzere kimi kent ve yöremizin taşıma kapasitesi vardır, su ve alt yapı gibi… Bunlar oldukçatan aşılmıştır. En hoş örnek İstanbul. aslına bakarsan bu meseleler varken, dolu olan kentlere göçmen geldiği takdirde durum daha da vahim hale gelir. Tüm problemlerimizin artmasında nüfusun denetimsiz biçimde yabancılarla artması değerli bir rol oynuyor. Güzellik yapalım ancak bunun da bir hududu olmalı, kendi halkımızın huzuru, güvenliği, ekonomik kuralları her şeyin önünde olmalı.
Günlerdir Türkiye’nin en bedelli ulusal hazinesi sayılacak ormanları Ege ve Akdeniz bölgelerindeki değerli turizm merkezlerinden başlayarak alev alev yanıyor. Bu yangınların kimler tarafınca çıkarıldığı kesin olarak anlaşılmamış olsa da İçişleri Bakanı “Sabotaj bulgusuna rastlanmadı, sıcaklar niçiniyle çıkmış olabilir” dese de eş vakitli olarak Akdeniz ve Ege’de onlarca vilayet ve ilçede başlayan yangınların tesadüf olamayacağı, kasıtlı olarak çıkarılmış olmasının büyük ihtimal olduğu terör ve güvenlik uzmanları tarafınca açıklandı. Bu mevzuda daha kapsamlı bilgi almak üzere ODTÜ’de 25 yıl, Sabancı Üniversitesi’nde 17 yıl, Kadir Has Üniversitesi’nde bir yıl Kamu İdaresi çerçevesinde sarsıntı ve yangınlar üzere afetlerle ilgili “kriz yönetimi” çalışmaları yapmış olan Prof. Dr. Korel Göymen ile konuştum.
ÇELİŞKİ DİKKAT CAZİBELİ
■ Türkiye’de sayılamayacak kadar hayli noktada tıpkı sıralarda başlayan yangınlar konusundaki görüşünüz nedir?
Yangınlar, doğal afetler sınıflamasında bedellendiriliyor ancak birden fazla insan üretimi yahut insan yanlışıyla çıkan olaylardır. Sıcak niçiniyle yahut elektrik çizgilerinin birbirine epeyce yakın olması, izole edilmemesi üzere niçinlerle çıkabilir. Şu anda her yangında en çok kelam edilen “insan yapımı” olması. Tarla açmak yahut şuurlu olarak ilerde yanan bölgeyi imara açmak için yangın çıkarma sık görülüyor. Bunlara karşı hazırlık nedir, ne üzere tedbirler alınmıştır sorusu kıymetli. Günlerden beri yangın uçaklarının yetersiz oluşu konuşuluyor. Daha evvel çıkan büyük yangınlarda bu bahisler gündeme gelmiş ve tahlil üretilmesi tartışılmıştı. İlgimi çeken noktalardan biri çelişkili açıklamalar. Özel ajanslardan birinde “Yangın söndürme uçaklarının kullanılamaz hale geldiği” söylenmişti. Karşı sav ise “kullanılır biçimde oldukları…” Hangisi gerçek bilinmiyor. Birkaç ay evvel yangın söndürme uçaklarını kullanan bütün pilotların işten çıkarıldığı haberi verildi. Hükümetten gelen bilgi, Sayın Bakan “20 civarında uçak ve helikopterin kullanılmakta olduğu” idi. Bunlar içindeki çelişki dikkat çekicidir… Bilhassa yangın çıkma ihtimali yüksek olan devirlerde ve bölgelerde daha evvel ormanlar halkın kullanmasına kapatılıyordu, bu tekraren yapıldı. Bu sene ise kapatılmadı. Yalnızca Balıkesir Valiliği bundan bu biçimde kendi ili ortasında kalan ormanların piknik alanlarının kapatıldığını duyurdu, orman alanları ortasında ateş yakılmayacak, yangınların önlenmesi için giriş ve çıkışlar kapatılacak. Öteki vilayetlerden bu biçimde bir karar, bir tedbir duymadım. Yangınlarda, gereken tedbirlerin alınmamasının, dikkatsizliğin rolü olduğuna kuşku yok. Bu kadar kuşku verici yangının bu kadar kısa müddette ülke çapında ortaya çıkması tesadüf olamaz. Marmaris’te bir vatandaş tıpkı anda 3 başka yerde yangın başladığını gözlemlemiş. 60’ın üzerinde yangın yerde birebir saatlerde yangın çıkmışsa durup düşünmek gerekiyor. Çevresel terör mantığına uygun bir durum olması düşünülmeli. Çevresel terör yoluyla orman yangınları bir evvel görüldü, Hatay’daki yangınlar gibi…
3-4 UÇAKLA MÜDAHALE OLMAZ
■ THK yangın söndürme uçakları hangarda beklerken Rusya’dan 3 yangın uçağı kiralandı. Bu mevzudaki fikriniz nedir?
THK çalıştırılmıyor lakin onun üzerinden ihale yapılmaya çalışılıyor, bu biçimde olunca da ortaya bir felaket çıkıyor. Uçak kiralamak için Ocak’tan beri çalışma yapılıyor dendi fakat geç kalındı. Sonuçta yalnızca Rusya’dan 3 uçak kiralandı. 60 yerde çıkan yangına 3-4 uçakla müdahale mümkün değildir. Önemli bir ihmal ve kurumlar ortası didişme kelam konusu. İster doğal afetler olsun, ister insan imali yangın olsun önlemek epey önemli hazırlık gerektirir, farklı senaryolar üzerinde çalışmayı gerektirir. Genelkurmay’ın savaşa hazır olması üzere zelzeleye, yangına, sele hazırlıklı olacaksınız. Hangi ağaç yanar, ortalarında yangın yolları var mı, bir yangın çıkmaması ve sıçramaması için hangi tedbirler alınacak, yüzlerce sorunun yanıtının verildiği bir hazırlık gereklidir. Çok değişik parametreler var. Mahallî idareler ve merkezi idare bir arada uyum ortasında çalışmak zorundadır. Bu hayati kararlar Meclis’te alınmalıdır.
‘YUKARISI NE DER’ KANISI
■ Türkiye’nin uzaya gitmesinden kelam edilirken, yangınları durduracak imkanının da olmaması epey üzücü. Sizce bundan daha sonra ne yapılmalı?
elbette istediği tahlilleri üretebilecek imkanlara sahip olan Türkiye’de şu anda ortasında bulunduğumuz durum yaşanmamalıydı. Fakat, epey büyük bir ülkede tek bir makamın olması ve her mevzunun o makama bağlı olmasının yalnız bu bahisle değil, tüm meselelerle ilgisi var. Bu sistemde alttaki makamlar, bakanlar bile yukardan talimat almadan karar veremiyor, “Yukarısı ne der” diye düşünüyor. Cumhurbaşkanına sormadan, bakan hareket edemiyor. ötürüsıyla bu sistem acil tahlil bekleyen meselelere karşılık verebilecek bir sistem değil. bu biçimde felaket bir acil durumda alt üniteler derhal karar vererek hazır olması gereken uçakları çıkarır, bakılırsavlerini yaparlar. 60 yerde birebir gün yangın çıkan yahut çıkarılan bir ülkede aslına bakarsan kelamı edilen uçak sayısı kabul edilemez. AFAD (Afet ve Acil Durum) diye bir kuruluş var, yararlı faaliyetlerde bulunuyor. Türkiye bir sarsıntı bölgesi olduğu üzere, birfazlaca bölgesinin ormanları açısından da korunması gerekir. AFAD gibisi ve yarı özerk bir yapının planlar hazırlayarak, işbirliği halinde çalışması, tedbirler üretmesi tahlil getirebilir. Türkiye’de geç olmakla bir arada çevreci hareketler başladı. Sorumsuz madencilik, suların yanlış kullanılması üzere mevzulara karşı çevreci bir hareket var. Bu hareketi de kendi civarındaki ormanları koruyacak biçimde genişletmekte fayda var. Sivil toplum kuruluşları da ormanların korunmasına geniş çapta katılmalı, yurttaş sorumluluğu, şuuru de okuldan başlayarak geliştirilmeli. Vatandaş da sigara atmaması, ateş yakmaması gerektiğini bilmek zorunda.
Yeterlilik yapalım fakat bunun hududu olmalı
■ Türkiye’nin hudutları açısından da inançsız durumda olmasının, devam eden göçlerin, nüfusun süratle değişime uğramasının bu tehlikelerde rolü var mı sizce?
Birbiriyle ortak noktası olan meseleler diyebiliriz. Türkiye göçmen kabul eden ve göçmen gönderen bir ülke. Lakin halk doğal olarak epeyce sayıda göçmenin kısa müddette ülkeye girmesinden de telaş duydu. Şu anda Güney sonumuzda yüksek duvarlar, elektronik müşahedelerle bir noktaya kadar tedbir alındı. İran hududunda çabucak hemen yeni başladılar. O sondan gelen göçmenlerin çabucak hepsinin genç ve tek başına olduğu, yanlarında bayan ve çocuk olmadığı yinelanıyor. Soru işareti yaratan durumlar olduğu üzere kimi kent ve yöremizin taşıma kapasitesi vardır, su ve alt yapı gibi… Bunlar oldukçatan aşılmıştır. En hoş örnek İstanbul. aslına bakarsan bu meseleler varken, dolu olan kentlere göçmen geldiği takdirde durum daha da vahim hale gelir. Tüm problemlerimizin artmasında nüfusun denetimsiz biçimde yabancılarla artması değerli bir rol oynuyor. Güzellik yapalım ancak bunun da bir hududu olmalı, kendi halkımızın huzuru, güvenliği, ekonomik kuralları her şeyin önünde olmalı.