Pandemide besinin değeri anlaşıldı Covid-19’un global manada insan hayatını tehdit ettiği birinci andan itibaren marketlerde besin rafları boşaldı. Besinin, bilhassa zehirsiz ilaçsız organik tarımın kıymeti birden teğe hatırlandı. Salgın öncesinde yaratılan ne yediğini sorgulamayan tüketici topluma, Covid-19 hayli âlâ bir ders verdi. Tüketici hallerinde fazlaca değerli değişimler yaşandı. Öğretmen kökenli Gürsel Tonbul, Aydın’ın Kuşadası ilçesinde çeyrek asrı aşkın bir müddetdir organik tarım yapıyor. Eko-turizm-tarım örnek hizmeti verme gayesiyle kurduğu, yıllar ortasında doğal park alanına dönüşen 2 bin dekarlık Değirmen Çiftlik İşletmesi, Ege Bölgesi’nde organik tarımda lider işletmelerden biri haline geldi. Hayvancılık, et ve süt üretimini de ekolojik kurallarla yürüttü. Tonbul ile bu süreci tüm taraflarıyla konuştuk.
■ Covid-19 salgını besin tüketimi konusundaki alışkanlıklarda bir değişime niye olur mı?
Salgın öncesi oluşturulan globalleşme periyodunda ekonomik niçinler, yeni hayat modelleri mutfak alışkanlıklarımızda epey şeyi değiştirmişti. Covid-19 kitlelere üretimi, gıdayı, besinin değerini hatırlattı. Kredi kartı hesaplarında gereğince bakiye olduğu sürece market raflarından alışveriş sepetlerini gerçek muhtaçlıklarını sorgulamadan doldurabileceklerini zannettiği günleri geçmişe gömme vaktinin geldiğini gösterdi. Besinde sıfır israf, en az ölçüyle en yanlışsız beslenme reçetelerini öngörme ve yeme alışkanlıklarını değiştirme evresine girildi. Bu sıcak günler durulduğunda, virüsten kurtulanların en yaşamsal gereksinimi bir daha de besin olacak.
KORKU VERİYOR
■ Tarım ve besin konusunda da değişim olur mu?
Bilim insanları da önümüzdeki 10 senelerda fazlaca sayıda salgın yaşanacağını, iklim krizinin büyük sıkıntılar oluşturacağını söylüyor. İklim krizi niçiniyle hasat ettiğimiz besin ölçüsü azalacak. Bitki besin adaptasyonunda azalma ile besin kıymetinde düşüş olacak. Organik tarıma inanmış bir çiftçi olarak nasıl, ne kadar vakitte ve ne üzere kayıplara mal olacağını bilemediğim bu değişim beni kaygılandırıyor. En süratli biçimde yurttaşlar, tüm kurum ve kuruluşların iştiraki ile sivil inisiyatif üretilmeli. Kent tarımı, su hasadı üzere lokal tahlillere; mahallî üretim ve tüketim gücümüzü kullanmaya odaklanmalıyız.
Gürsel Tonbul
YENİ KUŞAK, GÜZEL EĞİTİM ALMIŞ ÇİFTÇİ TOPLULUKLARI OLUŞABİLİR
■ Çiftçiliğin bitme noktasına geldiği, yeni kuşak çiftçi yetişmediği söyleniyor, bu teze katılıyor musunuz?
Ülkemizde aile tarımı neredeyse bitti. Yaşlı çiftçiler birer birer hoş atlara binip gittiler ve ne yazık ki onlarla birlikte kadim çiftçilik ayrıntıları de kayboluyor. Orta jenerasyon çiftçi aileleri devam etmek için epey yorgun, isteksiz ve zayıflar; hamasetleri ve güçleri kalmamış. Çocuklar, torunlar büyük kentlere göç etmiş ve çiftçilikle ilgilenmiyorlar. Hal bu biçimdeyken ‘Küçük aile İşletmeleri’nin gelecekteki rolü ne olabilir, aile tarımı için yeni kuşak genç çiftçi aileleri nasıl yaratılabilir sorusuna cevap; Pandemi ile yaşananlar kırsala geri göç ve yeni kuşak uygun eğitimli çiftçi toplulukları oluşmasına taban oluşturabilir. Çelişkiler, zıtlıklar farklı insan toplulukları da yaratıyor. Büyük kentlerde doğmuş, büyümüş ve uygun eğitim almış lakin çiftlikten hiç anlamayan bir kısım beşerler kırsala geri dönmek istiyor. Bu dönüşüm yeni toplumsal insan toplulukları içinden genç çiftçiler de yetiştirebilmeli. Projeler yaşlı, deneyimli çiftçiler ve yeni jenerasyon genç çiftçi adaylarının iştirakiyle birlikte yapılabilmesi halinde verimli, yararlı sonuçlar elde edilebilir.
Organik tarım yapan üreticiler, dövizdeki artıştan olumsuz etkileniyor.
ORGANİĞE TAKVİYE VERİLMEMESİ ÇİFTÇİYİ ÜRETİMDEN KAÇIRIYOR
■ Salgında organik tarıma ilgi arttı mı?
Tüketicide organik eserlere karşı bir ilgi ve istek artışı var. Bunun ismini bilinçlenme olarak koyabilir miyiz, yoksa besin kimyasallarının yol açtığı besin kaynaklı hastalıkların artık gizlenemeyecek ölçülerde artarak açığa çıkmasıyla oluşan zarurî bir ilgi mi? Lakin organik eser pazarında olumlu bir çıkıştan katiyetle kelam edebiliriz.
■ Organik eserler öbür eserlere nazaran niye daha değerli?
Ülkemizde mahallî çeşit tohum kaynağı neredeyse yok denecek kadar kısıtlı. Bu tohum ve fideleri kullanan üreticiler desteklemelerden yararlanamıyor. Organik tarım desteklemelerinde yapılan değişim ve uğranan kayıplar çiftçi için organik üreticiliğe geçişi özendirmekten çıktı, hatta yapanları dahi vazgeçme noktasına getirdi. Organik tarımda ziyanlı uğraşında kullanılabilen sertifikalı, müsaadeli organik ilaçların neredeyse tamamı ithal eserler ve dövizdeki artışlarla bir arada ateş değeri oldu.
■ Covid-19 salgını besin tüketimi konusundaki alışkanlıklarda bir değişime niye olur mı?
Salgın öncesi oluşturulan globalleşme periyodunda ekonomik niçinler, yeni hayat modelleri mutfak alışkanlıklarımızda epey şeyi değiştirmişti. Covid-19 kitlelere üretimi, gıdayı, besinin değerini hatırlattı. Kredi kartı hesaplarında gereğince bakiye olduğu sürece market raflarından alışveriş sepetlerini gerçek muhtaçlıklarını sorgulamadan doldurabileceklerini zannettiği günleri geçmişe gömme vaktinin geldiğini gösterdi. Besinde sıfır israf, en az ölçüyle en yanlışsız beslenme reçetelerini öngörme ve yeme alışkanlıklarını değiştirme evresine girildi. Bu sıcak günler durulduğunda, virüsten kurtulanların en yaşamsal gereksinimi bir daha de besin olacak.
KORKU VERİYOR
■ Tarım ve besin konusunda da değişim olur mu?
Bilim insanları da önümüzdeki 10 senelerda fazlaca sayıda salgın yaşanacağını, iklim krizinin büyük sıkıntılar oluşturacağını söylüyor. İklim krizi niçiniyle hasat ettiğimiz besin ölçüsü azalacak. Bitki besin adaptasyonunda azalma ile besin kıymetinde düşüş olacak. Organik tarıma inanmış bir çiftçi olarak nasıl, ne kadar vakitte ve ne üzere kayıplara mal olacağını bilemediğim bu değişim beni kaygılandırıyor. En süratli biçimde yurttaşlar, tüm kurum ve kuruluşların iştiraki ile sivil inisiyatif üretilmeli. Kent tarımı, su hasadı üzere lokal tahlillere; mahallî üretim ve tüketim gücümüzü kullanmaya odaklanmalıyız.
Gürsel Tonbul
YENİ KUŞAK, GÜZEL EĞİTİM ALMIŞ ÇİFTÇİ TOPLULUKLARI OLUŞABİLİR
■ Çiftçiliğin bitme noktasına geldiği, yeni kuşak çiftçi yetişmediği söyleniyor, bu teze katılıyor musunuz?
Ülkemizde aile tarımı neredeyse bitti. Yaşlı çiftçiler birer birer hoş atlara binip gittiler ve ne yazık ki onlarla birlikte kadim çiftçilik ayrıntıları de kayboluyor. Orta jenerasyon çiftçi aileleri devam etmek için epey yorgun, isteksiz ve zayıflar; hamasetleri ve güçleri kalmamış. Çocuklar, torunlar büyük kentlere göç etmiş ve çiftçilikle ilgilenmiyorlar. Hal bu biçimdeyken ‘Küçük aile İşletmeleri’nin gelecekteki rolü ne olabilir, aile tarımı için yeni kuşak genç çiftçi aileleri nasıl yaratılabilir sorusuna cevap; Pandemi ile yaşananlar kırsala geri göç ve yeni kuşak uygun eğitimli çiftçi toplulukları oluşmasına taban oluşturabilir. Çelişkiler, zıtlıklar farklı insan toplulukları da yaratıyor. Büyük kentlerde doğmuş, büyümüş ve uygun eğitim almış lakin çiftlikten hiç anlamayan bir kısım beşerler kırsala geri dönmek istiyor. Bu dönüşüm yeni toplumsal insan toplulukları içinden genç çiftçiler de yetiştirebilmeli. Projeler yaşlı, deneyimli çiftçiler ve yeni jenerasyon genç çiftçi adaylarının iştirakiyle birlikte yapılabilmesi halinde verimli, yararlı sonuçlar elde edilebilir.
Organik tarım yapan üreticiler, dövizdeki artıştan olumsuz etkileniyor.
ORGANİĞE TAKVİYE VERİLMEMESİ ÇİFTÇİYİ ÜRETİMDEN KAÇIRIYOR
■ Salgında organik tarıma ilgi arttı mı?
Tüketicide organik eserlere karşı bir ilgi ve istek artışı var. Bunun ismini bilinçlenme olarak koyabilir miyiz, yoksa besin kimyasallarının yol açtığı besin kaynaklı hastalıkların artık gizlenemeyecek ölçülerde artarak açığa çıkmasıyla oluşan zarurî bir ilgi mi? Lakin organik eser pazarında olumlu bir çıkıştan katiyetle kelam edebiliriz.
■ Organik eserler öbür eserlere nazaran niye daha değerli?
Ülkemizde mahallî çeşit tohum kaynağı neredeyse yok denecek kadar kısıtlı. Bu tohum ve fideleri kullanan üreticiler desteklemelerden yararlanamıyor. Organik tarım desteklemelerinde yapılan değişim ve uğranan kayıplar çiftçi için organik üreticiliğe geçişi özendirmekten çıktı, hatta yapanları dahi vazgeçme noktasına getirdi. Organik tarımda ziyanlı uğraşında kullanılabilen sertifikalı, müsaadeli organik ilaçların neredeyse tamamı ithal eserler ve dövizdeki artışlarla bir arada ateş değeri oldu.