Rize’deki selin gerisinde HES’ler ve hafriyat var Rize’de yaşanan sel faciası, doğal değil insan imali bir felaket. Karadeniz yüzsenelerdır hayli yağış alıyor, lakin bir tabiat olağanüstüsü olan bölgedeki “yağma” niçiniyle her geçen yıl bu yağmurların bedeli daha fazla can ve mal kaybı oluyor. Orman mühendisliğinin efsane hocalarından Prof. Dr. Doğan Kantarcı, sellerin birinci niçininin hidroelektrik santralleri (HES) olduğunu söylemiş oldu. Prof. Kantarcı, “Doğu Karadeniz’de birbiri gerisine epeyce fazla HES yapıldı. Derelerin istikrarını bozdular. HES’leri yaparken bir bentten öbür bente suyu nakletmek için yapılan kanalların hafriyat gereçleri yamaçlara atıldı” dedi.
Prof. Dr. Doğan Kantarcı
KIYAMET ÜZERE KESİM
Bölgede “kıyamet gibi” ağaç kısmı yapıldığını anlatan Prof. Kantarcı, “Gelecek yılların kısımlarını de yapıyorlar, kesim oranı yüzde 30 olmalıyken yüzde 60’lara çıkarıldı” tabirini kullandı.
İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Orman Mühendisliği Öğretim nazaranvlisi Prof. Dr. Doğanay Tolunay ise “Dere yatağına toplu konut yaparsanız sel kaçınılmaz oluyor” dedi. Prof. Tolunay, bölgede ağır yağışın olağan olduğunu belirterek, “Peki bu yağış niye afete dönüşüyor diye baktığımızda sorun şu: Yol yapılırken hafriyat fazlası dere yatağına boşaltılıyor. Taşocağı yapılırken hafriyat dere yataklarına boşaltılıyor. İkizdere’deki taşocağı ile ilgili de bu gündeme geldi” sözlerini kullandı.
HAREKET PLANI RAFTA
Bölge için bir “eylem planı” hazırlanmış fakat bu planın yazgısı de benzerleri üzere bir rafta unutulmak, uygulanmamak olmuş. Prof. Tolunay bölgede sellerin giderek afete dönüşmesinin gerisinde orman yerlerinin çay bahçesine dönüştürülmesinin de olduğunu anlattı. Prof. Tolunay, bölgede derelerin üzerine yapılan köprülerin de sellerin niçinleri içinde olduğunu anlattı. “Çünkü köprüler yapılırken sel şartları dikkate alınmıyor” diyen Tolunay, “Bu yağmurlar daha da artacak. Türkiye’nin bir kısmı kuraklıkla kavrulurken, bir diğer bölgesi sel felaketi yaşıyor. Planlama şart” halinde konuştu.
Tehlike haritası oluşturulup riskli alanlar boşaltılmalı
Prof. Dr. Hüseyin E. Çelik, “Seller insan yokken de vardı fakat biz selin ayağının altında dolaşmaya başladık” dedi. Taşkın yatağının boş olması gerektiğini belirten Prof. Çelik, “Ama bizim bütün yerleşimimiz orada. Üst havzada ormanlar kesilip çay bahçesi haline getiriliyor. Aşağı havzada dereler daraltılıyor, dere havzalarına yerleşim bölgeleri kuruluyor” sözünü kullandı. Çelik, “Tüm dünyada sel felaketleri yaşanıyor fakat gelişmiş ülkelerde nasıl tedbirler alınıyor diye baktığımızda bir tehlike haritası oluşturulması gerektiğini görüyoruz. bu biçimde bir harita oluşturulup riskli bölgelerde yaşayan halkın taşınması gerekiyor. Taşınamayacak binalarda ise yükseltilme çalışmaları yapılmalı, alt katlar boşaltılarak binalar selin ortasından akıp geçeceği bir hale getiriliyor” dedi.
Prof. Dr. Doğan Kantarcı
KIYAMET ÜZERE KESİM
Bölgede “kıyamet gibi” ağaç kısmı yapıldığını anlatan Prof. Kantarcı, “Gelecek yılların kısımlarını de yapıyorlar, kesim oranı yüzde 30 olmalıyken yüzde 60’lara çıkarıldı” tabirini kullandı.
İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Orman Mühendisliği Öğretim nazaranvlisi Prof. Dr. Doğanay Tolunay ise “Dere yatağına toplu konut yaparsanız sel kaçınılmaz oluyor” dedi. Prof. Tolunay, bölgede ağır yağışın olağan olduğunu belirterek, “Peki bu yağış niye afete dönüşüyor diye baktığımızda sorun şu: Yol yapılırken hafriyat fazlası dere yatağına boşaltılıyor. Taşocağı yapılırken hafriyat dere yataklarına boşaltılıyor. İkizdere’deki taşocağı ile ilgili de bu gündeme geldi” sözlerini kullandı.
HAREKET PLANI RAFTA
Bölge için bir “eylem planı” hazırlanmış fakat bu planın yazgısı de benzerleri üzere bir rafta unutulmak, uygulanmamak olmuş. Prof. Tolunay bölgede sellerin giderek afete dönüşmesinin gerisinde orman yerlerinin çay bahçesine dönüştürülmesinin de olduğunu anlattı. Prof. Tolunay, bölgede derelerin üzerine yapılan köprülerin de sellerin niçinleri içinde olduğunu anlattı. “Çünkü köprüler yapılırken sel şartları dikkate alınmıyor” diyen Tolunay, “Bu yağmurlar daha da artacak. Türkiye’nin bir kısmı kuraklıkla kavrulurken, bir diğer bölgesi sel felaketi yaşıyor. Planlama şart” halinde konuştu.
Tehlike haritası oluşturulup riskli alanlar boşaltılmalı
Prof. Dr. Hüseyin E. Çelik, “Seller insan yokken de vardı fakat biz selin ayağının altında dolaşmaya başladık” dedi. Taşkın yatağının boş olması gerektiğini belirten Prof. Çelik, “Ama bizim bütün yerleşimimiz orada. Üst havzada ormanlar kesilip çay bahçesi haline getiriliyor. Aşağı havzada dereler daraltılıyor, dere havzalarına yerleşim bölgeleri kuruluyor” sözünü kullandı. Çelik, “Tüm dünyada sel felaketleri yaşanıyor fakat gelişmiş ülkelerde nasıl tedbirler alınıyor diye baktığımızda bir tehlike haritası oluşturulması gerektiğini görüyoruz. bu biçimde bir harita oluşturulup riskli bölgelerde yaşayan halkın taşınması gerekiyor. Taşınamayacak binalarda ise yükseltilme çalışmaları yapılmalı, alt katlar boşaltılarak binalar selin ortasından akıp geçeceği bir hale getiriliyor” dedi.