- Katılım
- 25 Eyl 2020
- Mesajlar
- 2,594
- Puanları
- 38
Türkiye’de 2 Kent Pak Hava Soluyabiliyor
Pak Hava Hakkı Platformu (THHP)’nun hazırladığı “Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sıhhat Etkileri” çalışması yayınlandı. Bu yıl dördüncüsü yayınlanan raporda, Türkiye’nin birtakım vilayetlerinde yıllardır çözülemeyen önemli hava kirliliği sıkıntıları yaşandığı ortaya konuldu.
Son 5 yılın hava kalitesinin incelendiği raporda, 2020 yılında ölçüm yapılan istasyon sayısının arttığına dikkat çekildi. Lakin TÜİK tarafınca 2020 yılına ilişkin vefat bilgileri açıklanmadığı için; 2017 yılından beri her sene hesaplanan hava kirliliği kaynaklı mevt sayısının bu yıl belirlenemediği vurgulandı.
THHP Koordinatörü Buket Atlı, geçen yıl kâfi derecede ölçüm yapılabilen 175 istasyonun yüzde 97,7’sinde yıllık PM10 ortalamasının Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ)’nün kılavuz hudut bedellerinin üzerinde olduğunu deklare etti. Atlı, “Ayrıca, 9 vilayette hava kirliliği ile ilgili kâfi partikül unsur (PM10) verisi yok ve 45 kentte hava kirliliği ulusal hudut bedellerini bile aştı. 2020 yılında Türkiye’deki 42 kentte kanserojen olan ince partikül (PM2.5) düzeyi kâfi seviyede ölçülmedi. PM2.5 hava kirliliği kaynaklı hastalık yükü ve vefatları anlayabilmemiz için en temel gösterge, lakin ülke genelinde ölçümü yapılmıyor ve hala mevzuatta PM2.5 için limit bedel bulunmuyor. Başka yandan 2020 yılında mevt bilgileri açıklanmadığı için hava kirliliğinden kaynaklı mevt sayısını hesaplayamadık. Türkiye, 2030 yılına kadar hava kirliliği kaynaklı erken vefatları yüzde 55 azaltacağını taahhüt etti. Artık büyük bir halk sıhhat sorunu olan hava kirliliği ile uğraş için ulusal seviyede bir hava kirliliği ile çaba stratejisinin açıklanması gerekiyor” dedi.
DSÖ geçen hafta, hava kirliliğinin sıhhat tesirlerini azaltmak için önerdiği kılavuz hudut pahaları PM2.5 için yıllık 5 μg/m3 ve PM10 15 μg/m3’e düşürdüğünü deklare etti. Dünya genelinde hudut bedellerin düşürülmesi konuşulmasına karşın Raporda, Türkiye’nin hava kalitesi mevzuatında hala kanserojen olan PM2,5 için yıllık ve günlük hudut kıymetleri belirlemediğine dikkat çekildi.
12 VİLAYETTE TÜM YIL HAVA KİRLİ
Raporda, hava kirliliğinin Türkiye’nin 12 kentinde artık tüm yıla yayılan bir sorun olduğunun altı çizildi. Muş, Iğdır, İstanbul, Sinop, Malatya, Edirne, Tokat, Kayseri, Denizli, Düzce, Karabük, Ağrı ve Ankara’daki 15 istasyonda 2020 yılı boyunca yapılan ölçümlerde ‘yüksek hava kirliliği’ gözlemlendi. Türkiye’de yalnızca Bitlis ve Hakkari’de hava kirliliği (PM10) DSÖ kılavuz bedellerinin altında ölçüldü. Hava kirliliğinin en yüksek oranda olduğu kentin ise Muş olduğu belirtildi. Muşlular yılın 306 günü kirli hava soludu.
2020 yılında hava kalitesi en düşük çıkan vilayetler ise Iğdır, Ağrı ve Muş oldu. Türkiye’nin hava kalitesi açısından en kirli vilayetleri listesinde son 4 yıldır birinci sırada yer alan Iğdır, 2020 yılında yerini Muş’a bıraktı. 5 yıldır Iğdır, Kahramanmaraş, Manisa, Ağrı ve Düzce’de hava kirliliği sıkıntısının kronikleştiği tabir edilirken bu kentlerde ‘Acil Pak Hava Aksiyon Planları’ açıklanması gerektiği vurgulandı.
Pak Hava Hakkı Platformu bileşenlerinden Halk Sıhhati Uzmanları Derneği temsilcisi Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz “Araştırmacılar hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde COVID-19 hadise ve mevt sayılarının daha yüksek olduğunu gözledi. Bu müşahedelerin daha ileri araştırmalarla desteklenmesine gereksinim var. Kirli havanın COVID-19 virüsünün bedene girişini kolaylaştırdığını düzenekleri ile gösteren bilimsel ispatlar mevcuttur. Ayrıyeten hava kirliliği sebep olduğu kronik hastalıklar niçiniyle COVID-19 hastalığının şiddetini arttırıyor. Araştırmalar bilhassa ince partikül (PM2.5) ve daha hayli trafikten kaynaklanan azot dioksite (NO2) kısa yahut uzun vadeli maruz kalmanın, yüksek COVID-19 enfeksiyon ve mevt oranlarına değerli ölçüde katkıda bulunduğunu gösteriyor. Hem iklim krizi birebir vakitte COVID-19 salgını ile gayret için bilhassa ulaşım, güç ve ısınmada kullanılan taş kömürü, linyit, fuel-oil üzere kirleticilerin azaltılarak, hava kirliliğini azaltacak tedbirlerin ivedilikle alınması şart” diye konuştu.
3 BÜYÜK KENTTE İLÇELERİN HAVASI KİRLİ
Raporda, 2020 yılında İstanbul’da PM10 ortalamasının evvelki senelera göre daha düşük düzeylerde olduğu ortaya kondu. Fakat uzmanlar bu düzeyin dahi DSÖ’nün önerdiği kılavuz kıymetlerin iki katı olduğuna dikkat çekiyor. İstanbul’un ilçeleri Mecidiyeköy, Sultangazi, Esenyurt ve Alibeyköy’de PM10 ortalamasının DSÖ yıllık kılavuz kıymetlerinin 3 katından fazla düzeyde olduğu ortaya konuldu. Ankara Siteler istasyonunun yakınında ise yıllık PM10 ortalaması DSÖ kılavuz kıymetlerinin dört katını aştı. İzmir’deki en berbat hava kalitesi, 2016 yılından beri ölçüm bilgileri kamuoyu ile paylaşılmayan Aliağa’da ölçüldü. İlçede, DSÖ yıllık kılavuz bedellerinin 2 katından fazla bir kirlilik yaşandığı ortaya konuldu. Aliağa’da bulunan en değerli kirletici kaynaklar; kömürlü termik santral, hurda metal işleyen demir-çelik fabrikaları ve haddehaneler, üretimi bittiği için yakında üretime geçecek olan yeni rafineri de kirletici kaynaklara eklenecek olan petrokimya tesisleri.
ORMAN YANGINLARI HAVAYI DA KİRLETTİ
Türkiye’de son 10 yılda sıcak hava dalgalarının artması ve birlikteinde yaşanan orman yangınları, hava kirliliğinin kıymetli sebepleri içinde. Orman yangınlarında oluşan hava kirliliği ve dumanın ortasındaki partikül husus, yer düzeyi ozonu ve karbonmonoksitmaruziyeti, en büyük sıhhat riskini oluşturuyor. Rapora bakılırsa, 2020’de Hatay Samandağ’da yaşanan yangın sebebiyle, havaya iklim değişikliğine de sebep olan siyah karbon kirleticisi salındı. Siyah karbon, iklim değişikliğine de sebep olan hava kirleticilerinden biri.
2021 yılında Muğla, Antalya ve Tunceli’de yaşanan orman yangınlarının benzerlerinin ileride yaşanması halinde, yangına maruziyetin derecesi ve müddetine nazaran hastalık riskini azaltacak ekipmanlar (ör. N95 maske) dağıtılması ve gerekli ihtarların yapılması önerildi. Öte yandan; iklim değişikliğinin Akdeniz bölgesindeki tesirleri kararı artan kuraklık da kum fırtınalarına ve ötürüsıyla hava kirliliğine niye oluyor.
KİRLİ HAVA, COVID-19’UN BEDENE GİRİŞİNİ KOLAYLAŞTIRIYOR
Raporda yayınlanan bilgilere bakılırsa, uzun periyot hava kirliliğine maruz kalan milyonlarca insan teneffüs ve kalp damar sistemi hastalıkları, diyabet üzere kronik hastalıklar yahut kanser ile çaba ediyor ve COVID-19 üzere virüslere karşı daha savunmasız hale geliyor. Hava kirliliğinin daha yüksek olduğu bölgelerde COVID-19 olay sayılarının daha yüksek olduğu ortaya temalıyor. Raporda, COVID-19 hastalığı pandemisi ile çaba için hava kirliliğini azaltacak tedbirlerin alınması öneriliyor.
Raporda ayrıyeten hava kirliliğinin genler üstündeki tesiri de ele alındı. Kirliliğin etkisinin hayatın tüm devirlerinde farklı olduğu belirtilirken gebelik öncesi, anne karnında, erken çocukluk ve yaşlılık devirlerinde partikül unsurun tesirlerine yatkınlık arttığı tabir ediliyor. Çalışmada, “Son senelerda PM’ye maruz kalma ile mental sıhhat içindeki bağlantıya dair bulgular daha netleşmeye başladı. Hava kirliliğinin mental bozuklukların, bilhassa majör depresyonun tetiklenmesindeki muhtemel rolüne dair deliller bulunuyor” tabirlerine yer verildi.
Pak Hava Hakkı Platformu bileşenlerinden Türk Nöroloji Derneği temsilcisi Doç. Dr. Semih Ayta “Saç telinin 1/30’u kadar küçük olan ince partikül hususların genlerimizi etkileyerek düşük doğum yükü, erken doğum, kalp-damar ve teneffüs sistemi hastalıkları, depresyon ve kansere sebep olduğunu biliyoruz. Dünya artık PM2.5’ten de daha küçük olan ve hücrelerimizin güç bankası olan mitokondrileri etkileyen çok ince partikül hususların sıhhat tesirlerini konuşuyor.”
Raporda, Türkiye’de pandemiye yönelik birinci tedbirlerin uygulandığı 15 Mart 2020 tarihinden 15 gün evvel ve daha sonrasındaki PM10ortalamaları karşılaştırıldığında; alınan tedbirlere bağlı olarak ülke genelinde azalan araç trafiği ve emisyonları, biyokütlenin yakılması, endüstriyel faaliyetler niçiniyle hava kalitesinde yaşanan güzelleşmenin kısa müddetli olduğu belirtildi. Hatta birtakım vilayetlerde kapanma daha sonrasında PM10 ortalamasında tam bilakis artış görüldü. Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Kütahya ve İzmir etraflarında COVID-19 salgını tedbirlerine karşın PM10 kıymetlerinde yüzde 2 ila yüzde 15 içinde artış gözlemlendi. Yılın birinci yarısında kapalı olan Kahramanmaraş, Manisa, Zonguldak, Çanakkale, Sivas ve Kütahya’da termik santraller baca gazı arıtma sistemleri üzere mevzuata ahenk için gerekli etraf yatırımlarını tamamlamamalarına karşın süreksiz müsaadelerle çalışmaya ve havayı kirletmeye devam etti.
THHP’DEN PAK HAVA ÇAĞRISI!
Kara Rapor 2021’i yayınlayan Pak Hava Hakkı Platformu tekliflerini ise şu biçimde sıraladı:
‘Hava Kirliliği ile Çaba Stratejisi’ geliştirilmeli
Vilayetler bazında Pak Hava Aksiyon Planları oluşturulmalı
PM2.5 ve PM10 bedelleri başta olmak üzere tüm kirleticiler ülke genelinde tertipli olarak izlenmeli ve açıklanmalı
Hava kirliliğinin sıhhat tesirlerini hesaplamayı sağlayacak vefat sayısı üzere datalar açıklanmalı
Etraf mevzuatına uyması için gerekli yatırımlarını tamamlamayan kömürlü termik santrallerin çalışmasına müsaade verilmemeli
Endüstriyel yatırımlardan Sıhhat Tesir Değerlendirmesi Raporu istenmeli
Hava Kirliliği Mevzuatı DSÖ kılavuz bedelleriyle uyumlu hale getirilmeli
Fosil yakıt takviyelerine son verilmeli ve adil geçiş planları yapılmalı
Alternatif güç kaynakları, ulaşım araçları desteklenmeli
Sıhhat Bakanlığı ile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı STK’lar, meslek örgütleri işbirliğine gitmeli, korona daha sonrası devirde hava kirliliğini azaltmak için planlar yapılmalı
SAYILARLA HAVA KİRLİLİĞİ
Global ölçekte, alt teneffüs yolu enfeksiyonu kaynaklı her 6 mevtten 1’i PM2,5 maruziyetine bağlı olarak ortaya çıkıyor
Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine bakılırsa, dünyada yaklaşık yılda 7 milyonun üzerinde kişi iç ve dış ortam hava kirliliğinden dolayı hayatını kaybediyor
Havadaki PM2,5 partikül unsurlar akciğerlere ulaşarak iltihaplanmaya ya da kalp ve akciğer hastalıklarına niye olabiliyor. ötürüsıyla bu partiküllerin havadaki oranı kirliliğin en kıymetli göstergelerinden biri
Dış ortam hava kirliliğinin global ölçekte her yıl 4,2 milyon erken mevte niye oluyor. Bu sayı Ebola, HIV/AIDS, tüberküloz ve sıtma sebebiyle gerçekleşen ölümlerin toplamından 2,7 milyon daha fazla
İnce partikül unsur (PM2.5) sadece Avrupa’da her yıl yaklaşık 400 bin ve dünya çapında 4 milyonun üzerinde erken mevte niye oluyor
Dünyada hava kalitesine bağlı vefatlar son 30 yılda yüzde 153 arttı
2020 yılında dünyada birinci kez hava kirliliği İngiltere’de ‘resmi mevt niçini’ kabul edildi
Türkiye, çabucak hemen taslak halinde olan bir yönetmelik ile AB’nin 2015’te kabul ettiği ve DSÖ’nün yeni açıklanan kılavuz kıymetlerinin 5 katı olan kanserojen PM2,5 yıllık limitine 2029’da ulaşmayı hedefliyor
Endonezya, Fransa, Polonya ve İngiltere üzere bir epey ülkede hava kirliliğinin olumsuz sıhhat tesirleri niçiniyle bireyler tarafınca hükümetlere davalar açılıyor
Fransız Mahkemesi, hudut dışı edilmek istenen astım hastasının Bangladeş’teki hava kirliliği niçiniyle ‘hayati tehlike’oluşacağını kabul edip ülkesine geri göndermeme sonucu verdi
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
Pak Hava Hakkı Platformu (THHP)’nun hazırladığı “Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sıhhat Etkileri” çalışması yayınlandı. Bu yıl dördüncüsü yayınlanan raporda, Türkiye’nin birtakım vilayetlerinde yıllardır çözülemeyen önemli hava kirliliği sıkıntıları yaşandığı ortaya konuldu.
Son 5 yılın hava kalitesinin incelendiği raporda, 2020 yılında ölçüm yapılan istasyon sayısının arttığına dikkat çekildi. Lakin TÜİK tarafınca 2020 yılına ilişkin vefat bilgileri açıklanmadığı için; 2017 yılından beri her sene hesaplanan hava kirliliği kaynaklı mevt sayısının bu yıl belirlenemediği vurgulandı.
THHP Koordinatörü Buket Atlı, geçen yıl kâfi derecede ölçüm yapılabilen 175 istasyonun yüzde 97,7’sinde yıllık PM10 ortalamasının Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ)’nün kılavuz hudut bedellerinin üzerinde olduğunu deklare etti. Atlı, “Ayrıca, 9 vilayette hava kirliliği ile ilgili kâfi partikül unsur (PM10) verisi yok ve 45 kentte hava kirliliği ulusal hudut bedellerini bile aştı. 2020 yılında Türkiye’deki 42 kentte kanserojen olan ince partikül (PM2.5) düzeyi kâfi seviyede ölçülmedi. PM2.5 hava kirliliği kaynaklı hastalık yükü ve vefatları anlayabilmemiz için en temel gösterge, lakin ülke genelinde ölçümü yapılmıyor ve hala mevzuatta PM2.5 için limit bedel bulunmuyor. Başka yandan 2020 yılında mevt bilgileri açıklanmadığı için hava kirliliğinden kaynaklı mevt sayısını hesaplayamadık. Türkiye, 2030 yılına kadar hava kirliliği kaynaklı erken vefatları yüzde 55 azaltacağını taahhüt etti. Artık büyük bir halk sıhhat sorunu olan hava kirliliği ile uğraş için ulusal seviyede bir hava kirliliği ile çaba stratejisinin açıklanması gerekiyor” dedi.
DSÖ geçen hafta, hava kirliliğinin sıhhat tesirlerini azaltmak için önerdiği kılavuz hudut pahaları PM2.5 için yıllık 5 μg/m3 ve PM10 15 μg/m3’e düşürdüğünü deklare etti. Dünya genelinde hudut bedellerin düşürülmesi konuşulmasına karşın Raporda, Türkiye’nin hava kalitesi mevzuatında hala kanserojen olan PM2,5 için yıllık ve günlük hudut kıymetleri belirlemediğine dikkat çekildi.
12 VİLAYETTE TÜM YIL HAVA KİRLİ
Raporda, hava kirliliğinin Türkiye’nin 12 kentinde artık tüm yıla yayılan bir sorun olduğunun altı çizildi. Muş, Iğdır, İstanbul, Sinop, Malatya, Edirne, Tokat, Kayseri, Denizli, Düzce, Karabük, Ağrı ve Ankara’daki 15 istasyonda 2020 yılı boyunca yapılan ölçümlerde ‘yüksek hava kirliliği’ gözlemlendi. Türkiye’de yalnızca Bitlis ve Hakkari’de hava kirliliği (PM10) DSÖ kılavuz bedellerinin altında ölçüldü. Hava kirliliğinin en yüksek oranda olduğu kentin ise Muş olduğu belirtildi. Muşlular yılın 306 günü kirli hava soludu.
2020 yılında hava kalitesi en düşük çıkan vilayetler ise Iğdır, Ağrı ve Muş oldu. Türkiye’nin hava kalitesi açısından en kirli vilayetleri listesinde son 4 yıldır birinci sırada yer alan Iğdır, 2020 yılında yerini Muş’a bıraktı. 5 yıldır Iğdır, Kahramanmaraş, Manisa, Ağrı ve Düzce’de hava kirliliği sıkıntısının kronikleştiği tabir edilirken bu kentlerde ‘Acil Pak Hava Aksiyon Planları’ açıklanması gerektiği vurgulandı.
Pak Hava Hakkı Platformu bileşenlerinden Halk Sıhhati Uzmanları Derneği temsilcisi Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz “Araştırmacılar hava kirliliğinin yüksek olduğu bölgelerde COVID-19 hadise ve mevt sayılarının daha yüksek olduğunu gözledi. Bu müşahedelerin daha ileri araştırmalarla desteklenmesine gereksinim var. Kirli havanın COVID-19 virüsünün bedene girişini kolaylaştırdığını düzenekleri ile gösteren bilimsel ispatlar mevcuttur. Ayrıyeten hava kirliliği sebep olduğu kronik hastalıklar niçiniyle COVID-19 hastalığının şiddetini arttırıyor. Araştırmalar bilhassa ince partikül (PM2.5) ve daha hayli trafikten kaynaklanan azot dioksite (NO2) kısa yahut uzun vadeli maruz kalmanın, yüksek COVID-19 enfeksiyon ve mevt oranlarına değerli ölçüde katkıda bulunduğunu gösteriyor. Hem iklim krizi birebir vakitte COVID-19 salgını ile gayret için bilhassa ulaşım, güç ve ısınmada kullanılan taş kömürü, linyit, fuel-oil üzere kirleticilerin azaltılarak, hava kirliliğini azaltacak tedbirlerin ivedilikle alınması şart” diye konuştu.
3 BÜYÜK KENTTE İLÇELERİN HAVASI KİRLİ
Raporda, 2020 yılında İstanbul’da PM10 ortalamasının evvelki senelera göre daha düşük düzeylerde olduğu ortaya kondu. Fakat uzmanlar bu düzeyin dahi DSÖ’nün önerdiği kılavuz kıymetlerin iki katı olduğuna dikkat çekiyor. İstanbul’un ilçeleri Mecidiyeköy, Sultangazi, Esenyurt ve Alibeyköy’de PM10 ortalamasının DSÖ yıllık kılavuz kıymetlerinin 3 katından fazla düzeyde olduğu ortaya konuldu. Ankara Siteler istasyonunun yakınında ise yıllık PM10 ortalaması DSÖ kılavuz kıymetlerinin dört katını aştı. İzmir’deki en berbat hava kalitesi, 2016 yılından beri ölçüm bilgileri kamuoyu ile paylaşılmayan Aliağa’da ölçüldü. İlçede, DSÖ yıllık kılavuz bedellerinin 2 katından fazla bir kirlilik yaşandığı ortaya konuldu. Aliağa’da bulunan en değerli kirletici kaynaklar; kömürlü termik santral, hurda metal işleyen demir-çelik fabrikaları ve haddehaneler, üretimi bittiği için yakında üretime geçecek olan yeni rafineri de kirletici kaynaklara eklenecek olan petrokimya tesisleri.
ORMAN YANGINLARI HAVAYI DA KİRLETTİ
Türkiye’de son 10 yılda sıcak hava dalgalarının artması ve birlikteinde yaşanan orman yangınları, hava kirliliğinin kıymetli sebepleri içinde. Orman yangınlarında oluşan hava kirliliği ve dumanın ortasındaki partikül husus, yer düzeyi ozonu ve karbonmonoksitmaruziyeti, en büyük sıhhat riskini oluşturuyor. Rapora bakılırsa, 2020’de Hatay Samandağ’da yaşanan yangın sebebiyle, havaya iklim değişikliğine de sebep olan siyah karbon kirleticisi salındı. Siyah karbon, iklim değişikliğine de sebep olan hava kirleticilerinden biri.
2021 yılında Muğla, Antalya ve Tunceli’de yaşanan orman yangınlarının benzerlerinin ileride yaşanması halinde, yangına maruziyetin derecesi ve müddetine nazaran hastalık riskini azaltacak ekipmanlar (ör. N95 maske) dağıtılması ve gerekli ihtarların yapılması önerildi. Öte yandan; iklim değişikliğinin Akdeniz bölgesindeki tesirleri kararı artan kuraklık da kum fırtınalarına ve ötürüsıyla hava kirliliğine niye oluyor.
KİRLİ HAVA, COVID-19’UN BEDENE GİRİŞİNİ KOLAYLAŞTIRIYOR
Raporda yayınlanan bilgilere bakılırsa, uzun periyot hava kirliliğine maruz kalan milyonlarca insan teneffüs ve kalp damar sistemi hastalıkları, diyabet üzere kronik hastalıklar yahut kanser ile çaba ediyor ve COVID-19 üzere virüslere karşı daha savunmasız hale geliyor. Hava kirliliğinin daha yüksek olduğu bölgelerde COVID-19 olay sayılarının daha yüksek olduğu ortaya temalıyor. Raporda, COVID-19 hastalığı pandemisi ile çaba için hava kirliliğini azaltacak tedbirlerin alınması öneriliyor.
Raporda ayrıyeten hava kirliliğinin genler üstündeki tesiri de ele alındı. Kirliliğin etkisinin hayatın tüm devirlerinde farklı olduğu belirtilirken gebelik öncesi, anne karnında, erken çocukluk ve yaşlılık devirlerinde partikül unsurun tesirlerine yatkınlık arttığı tabir ediliyor. Çalışmada, “Son senelerda PM’ye maruz kalma ile mental sıhhat içindeki bağlantıya dair bulgular daha netleşmeye başladı. Hava kirliliğinin mental bozuklukların, bilhassa majör depresyonun tetiklenmesindeki muhtemel rolüne dair deliller bulunuyor” tabirlerine yer verildi.
Pak Hava Hakkı Platformu bileşenlerinden Türk Nöroloji Derneği temsilcisi Doç. Dr. Semih Ayta “Saç telinin 1/30’u kadar küçük olan ince partikül hususların genlerimizi etkileyerek düşük doğum yükü, erken doğum, kalp-damar ve teneffüs sistemi hastalıkları, depresyon ve kansere sebep olduğunu biliyoruz. Dünya artık PM2.5’ten de daha küçük olan ve hücrelerimizin güç bankası olan mitokondrileri etkileyen çok ince partikül hususların sıhhat tesirlerini konuşuyor.”
Raporda, Türkiye’de pandemiye yönelik birinci tedbirlerin uygulandığı 15 Mart 2020 tarihinden 15 gün evvel ve daha sonrasındaki PM10ortalamaları karşılaştırıldığında; alınan tedbirlere bağlı olarak ülke genelinde azalan araç trafiği ve emisyonları, biyokütlenin yakılması, endüstriyel faaliyetler niçiniyle hava kalitesinde yaşanan güzelleşmenin kısa müddetli olduğu belirtildi. Hatta birtakım vilayetlerde kapanma daha sonrasında PM10 ortalamasında tam bilakis artış görüldü. Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Kütahya ve İzmir etraflarında COVID-19 salgını tedbirlerine karşın PM10 kıymetlerinde yüzde 2 ila yüzde 15 içinde artış gözlemlendi. Yılın birinci yarısında kapalı olan Kahramanmaraş, Manisa, Zonguldak, Çanakkale, Sivas ve Kütahya’da termik santraller baca gazı arıtma sistemleri üzere mevzuata ahenk için gerekli etraf yatırımlarını tamamlamamalarına karşın süreksiz müsaadelerle çalışmaya ve havayı kirletmeye devam etti.
THHP’DEN PAK HAVA ÇAĞRISI!
Kara Rapor 2021’i yayınlayan Pak Hava Hakkı Platformu tekliflerini ise şu biçimde sıraladı:
‘Hava Kirliliği ile Çaba Stratejisi’ geliştirilmeli
Vilayetler bazında Pak Hava Aksiyon Planları oluşturulmalı
PM2.5 ve PM10 bedelleri başta olmak üzere tüm kirleticiler ülke genelinde tertipli olarak izlenmeli ve açıklanmalı
Hava kirliliğinin sıhhat tesirlerini hesaplamayı sağlayacak vefat sayısı üzere datalar açıklanmalı
Etraf mevzuatına uyması için gerekli yatırımlarını tamamlamayan kömürlü termik santrallerin çalışmasına müsaade verilmemeli
Endüstriyel yatırımlardan Sıhhat Tesir Değerlendirmesi Raporu istenmeli
Hava Kirliliği Mevzuatı DSÖ kılavuz bedelleriyle uyumlu hale getirilmeli
Fosil yakıt takviyelerine son verilmeli ve adil geçiş planları yapılmalı
Alternatif güç kaynakları, ulaşım araçları desteklenmeli
Sıhhat Bakanlığı ile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı STK’lar, meslek örgütleri işbirliğine gitmeli, korona daha sonrası devirde hava kirliliğini azaltmak için planlar yapılmalı
SAYILARLA HAVA KİRLİLİĞİ
Global ölçekte, alt teneffüs yolu enfeksiyonu kaynaklı her 6 mevtten 1’i PM2,5 maruziyetine bağlı olarak ortaya çıkıyor
Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine bakılırsa, dünyada yaklaşık yılda 7 milyonun üzerinde kişi iç ve dış ortam hava kirliliğinden dolayı hayatını kaybediyor
Havadaki PM2,5 partikül unsurlar akciğerlere ulaşarak iltihaplanmaya ya da kalp ve akciğer hastalıklarına niye olabiliyor. ötürüsıyla bu partiküllerin havadaki oranı kirliliğin en kıymetli göstergelerinden biri
Dış ortam hava kirliliğinin global ölçekte her yıl 4,2 milyon erken mevte niye oluyor. Bu sayı Ebola, HIV/AIDS, tüberküloz ve sıtma sebebiyle gerçekleşen ölümlerin toplamından 2,7 milyon daha fazla
İnce partikül unsur (PM2.5) sadece Avrupa’da her yıl yaklaşık 400 bin ve dünya çapında 4 milyonun üzerinde erken mevte niye oluyor
Dünyada hava kalitesine bağlı vefatlar son 30 yılda yüzde 153 arttı
2020 yılında dünyada birinci kez hava kirliliği İngiltere’de ‘resmi mevt niçini’ kabul edildi
Türkiye, çabucak hemen taslak halinde olan bir yönetmelik ile AB’nin 2015’te kabul ettiği ve DSÖ’nün yeni açıklanan kılavuz kıymetlerinin 5 katı olan kanserojen PM2,5 yıllık limitine 2029’da ulaşmayı hedefliyor
Endonezya, Fransa, Polonya ve İngiltere üzere bir epey ülkede hava kirliliğinin olumsuz sıhhat tesirleri niçiniyle bireyler tarafınca hükümetlere davalar açılıyor
Fransız Mahkemesi, hudut dışı edilmek istenen astım hastasının Bangladeş’teki hava kirliliği niçiniyle ‘hayati tehlike’oluşacağını kabul edip ülkesine geri göndermeme sonucu verdi
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı