ABD’nin bizi soktuğu bataktan nasıl çıkacağımızı bilmiyoruz! Türkiye hala yangın felaketinden kurtulamamışken, birtakım vilayet ve ilçelerde orman yangınları sürerken günlerdir Karadeniz’de 4 vilayette meydana gelen sel faciası ile bir kere daha sarsıldık. Maalesef epey sayıda can kaybı var, kurtarma çalışmaları sürüyor ve ömrünü kaybedenlerin artması bekleniyor. Bir yanda bu fecî olaylarla boğuşurken öbür tarafta Suriyeli ve Afgan mültecilerle ilgili problemler, yaşanan olaylar, Taliban’ın iddialardan epey evvel dün Afganistan’ın başşehri Kabil’in denetimini de ele geçirmesi, “Taliban’dan kaçıyoruz” diye Van hududumuzdan ordular üzere geçen binlerce kaçak-kayıtsız Afgan erkek sığınmacı, mültecilerin karıştığı olaylar ve yaşanan gerginlikler ülke gündeminin en kıymetli bahisleri. Bu bahisleri Türkiye’de en düzgün bilen siyaset bilimcilerin başında gelen Prof. Dr. Hasan Köni ile konuştum.
Prof. Dr. Hasan Köni, Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtladı…
VİETNAM GİBİSİ DURUM
■ Sayın Köni, fazlaca sorun ve hayli soru var lakin evvel Afganistan’la başlayalım. Taliban Afganistan’ın yüzde 90’ını ele geçirdi, Dün de Kabil’i aldı. ABD ve İngiltere oradaki büyükelçilik bakılırsavlilerini tahliye için uçaklarını ve binlerce askerini gönderdi, NATO çekiliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan “ABD ve NATO ile Türkiye’nin Kabil Havaalanı’ndaki misyonu ne olacak onu konuşuyoruz” demişti. sonrasındasında Afganistan Büyükelçisi “Biz ve ABD, Türkiye’nin Kabil Havaalanı’nın güvenliğini sağlamasını istedik” dedi. Durumlar değiştiğine göre bundan daha sonra ne olacak?
Kabil Havaalanı’nı aslına bakarsan Türkiye işletiyordu, Afgan halkı içinde Türkmenler, Özbekler var, Türklere dokunmuyorlar. Amerikalılar Türk kıyafeti giyerek operasyon yapıyorlardı. Amerika’nın Suudi Arabistan’ı kullanarak iteklemesiyle Afganistan’da İslamcı bir yapı baskın hale geldi. Bir olay olduğunda Suudi imamlar Pakistan’dan gelerek ortaya çıkıyor ve “sömürülüyorsunuz, ülkeniz işgal edildi” diyerek kışkırtıyorlardı. Daha evvel Pakistan’ı İslami kurallarla yönetilen baskı uygulanan bir ülke haline getirdiler. Arap ülkelerinde Arap Baharı’nın ortaya çıkması, ayaklanmaların başlaması da bu biçimde oldu. 2001’den daha sonra alınan kararlarla Arap ülkeleri karıştırıldı. O sıralarda Pentagon’da yapılan bir konuşmada “7 Arap ülkesini destabilize etmemiz isteniyor. Libya, Tunus, Suriye’den Afganistan’a kadar giden alanda bu 7 ülkede karmaşa çıkması, idarelerin değişmesi ve Batı’ya yakın idareler kurulması sağlanacak” denmişti. Ancak ABD’nin hesapları, karıştırdığı biroldukca ülkede tutmadığı üzere burada da tutmadı ve Taliban kendisini işgal edenlere saldırmaya başladı. Şeriat kurallarını benimsemiş, Suudi Vahabi İslamcı anlayışa sahip oldukları için mevtten korkmuyorlar, girdikleri kentlerde hapishanelerdeki Taliban militanlarını boşaltıp güçleniyorlar. ABD bırakıp çıktığı takdirde Afganistan’da tablo “Vietnam benzeri” bir duruma dönüşecek.
■ Taliban’ın ilerleyişi, vilayetlerin çoğunluğunu ele geçirip Kabil’i de alması oradaki yabancı askerler için riski büyütmüyor mu?
AĞIR YAPTIRIM PLANLARI
Kabil Taliban’ın eline geçtiğine bakılırsa askerimizin gitmesi sonucu değişir, gitmeyeceklerdir. Başşehir giderse havaalanını nasıl koruyacaksınız? Kısa müddet ortasında bütün planlar değişir.
Türkiye’nin S-400’lerden dolayı, son senelerda demokrasi çerçevesindeki gerilemelerden dolayı, İran’la bankacılık olayları üzere niçinlerle Amerikan Kongresi’nde epeyce düşük bir imajı var. Biden, insan hakları, hukukun üstünlüğü, demokrasi vurgularını yapmıştı esasen. Amerikan Kongresi, Türkiye’ye daha ağır yaptırımlar planlıyor. Türkiye’nin sonları Karadeniz’e kadar çevrelenmiş durumda. ABD, Ege’de adaları silahlandırdı, Suriye’de PKK-YPG ile kendini garantiye aldı, Karadeniz’e de çıkmak istiyor. Burayı olduğu üzere tıkamış. Artık Afganistan’dan çekilirken orayı nasıl bırakacağını düşünüyor. Türkiye burada devreye girdi ve “Kabil Havaalanı’nı ben korurum” dedi.. ABD’ye tatlı görünmüş durumdayız! ABD’nin “Rusya’yla kurulan ilgiler niçiniyle” Türkiye’ye karşı CAATSA yaptırımı Nisan 2021’de yürürlüğe girdi. Bu ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası’dır. ABD artık Afganistan’dan çekilirken orayı nasıl bırakacağını düşünüyor. Aslında birinci çekilme sonucu Obama dönemindeydi, daha sonra Trump da çekilmek istedi, yapamadılar.
TEKRAR KAOSA SÜRÜKLEMEK
■ Ne mahzur vardı, niye yapamadılar?
Zira Amerika’da başkanlık sistemi var lakin kuvvetler ayrılığı hayli kuvvetli, liderlerin altında çekilmeyi önleyen öteki güçler var. Amerika ayrılırsa Afganistan’da ikinci bir Vietnam olayı yaşanabilir. Saygon’da halk kaçmak için Amerikan helikopterlerine saldırıyordu. Artık tıpkı şey Afganistan’da olursa ABD müttefikleri, NATO ülkelerinin hiç biri bundan daha sonra onun yanında yer almaz. Amerika’nın maksadı Çin’e döndüğü için Ortadoğu’da kaos bırakarak çekiliyor. Afrika’yı da kaos ortasında bıraktı. Bu cins çekilme göç ve öteki problemlerle müttefiki olan ülkeleri fazlaca güç durumda bırakıyor.
■ Taliban esasen ülkenin neredeyse tamamını ele geçirmiş durumda, denetimine giren kent sayısı dün 23’e yükselmişti, “ne kıymetine olursa olsun vatanı savunacağını söyleyen Cumhurbaşkanı eski Yardımcısı Raşit Dostum’un da Özbekistan’a kaçtığı söylendi, Kabil niye daha değerli?
Başşehrin düşmesi diğerdir, Kabil’i alan Afganistan’da hakimiyeti almış demektir. Daha evvel Taliban Kabil’i bir defa daha almış lakin birkaç yıl daha sonra ABD Kabil’i Taliban’dan kurtarmıştı. Şu anda bile Türkmenler, Özbekler ve kimi Afganlar Özbekistan’a kaçıyor. Son günlerde ABD’de “ Vietnam olayını burada yaşatmayalım” diye yazılar çıkıyor, Amerika çekilmek ister fakat ben çekilmelerini mümkün görmüyorum.
GÖÇMEN SIKINTISINA TAHLİL
■ Cumhurbaşkanı Erdoğan dün “Afganistandaki gelişmeler ve bölgeden bize gelen göçle ilgili açıklama yaptı. Türkiye’nin, İran’dan gelen ağır bir göç dalgasıyla karşı karşıya olduğunu söylemiş oldu. Bu durumu daha evvel ciddiye almamız gerekmez miydi, Van’dan geçişler niye engellenmedi?
Pakistan onlarla fikir birliğine sahip bulunmasına karşın sonunu kapatmak zorunda kaldı. Türkiye ise Batı’yı karşısına almak istemiyor. Kendi başına ekonomiyi çevirecek gücü yok, o niçinle çaresiz durumda. Daha temkinli, gelişmiş boyutta karşılayabilseydik güzel olurdu, olamadı. Artık dönüş epeyce sıkıntı. Bu kadar göç alırken, iktisat kötüyken demokrasi, insan hakları taleplerini karşılamak mümkün değil. Göç, iktisattan hisse alır, zayıflatır. Çok milliyetçilik olağanüstü gelişir. Reaksiyonlar artabilir. Sığınmacılardan kaynaklanan olaylar artabilir. özetlemek gerekirsesı, Amerika’nın bizi soktuğu bataktan nasıl çıkacağımızı bilmiyoruz, çaresiziz. En kısa vakitte Meclis toplanarak bu mevzuda ve son haftalardaki öteki felaketlerin yenidenlanmaması için bütün partilerin iştirakiyle tahlil üretmek zorunda.
TÜRKİYE GİDERSE AVRUPA DA GİDER!
■ Afganistan’da şeriatçı, çok şiddet yanlısı, köktendinci Taliban örgütü ABD’nin planı olarak güçlenmişti. Artık ABD ve AB ülkeleri 5-6 milyon Suriyeli’den daha sonra Afganistan’dan gelen tüm sığınmacıları da Türkiye’nin almasını istiyor, hududa kadar taşıyorlar. Avusturya Başbakanı resmen “Bu hastalıklı ideolojiyi Avrupa’ya ithal etmek istemiyorum” dedi. Sanki Türkiye’de de İslamcı mülteciler yoluyla benzeri bir istikrarsızlık, karmaşa planlanıyor olabilir mi? Bu göç dalgası bizim için de bir ulusal güvenlik sorunu değil mi?
Eski devirdeki “İslam’ı kullanarak yapıları değiştirme” siyaseti çöktü. Bu yapının ABD’ye karşı olduğu görüldü. Türkiye üzere bir ülke bu biçimde çökertilirse o yapı hop diye Avrupa’ya girer. Türkiye’yi destabilize ederler, o denli bir karmaşa yaratırlarsa olaylar Portekiz’in ucuna kadar sarfiyat, Avrupa’yı da kurtaramazlar. Avrasya sisteminde de ansızın büyük rahatsızlık ortaya çıkar. Türkiye’de istikrar o biçimde bozulursa Karadeniz, Ege ve Doğu Akdeniz’de de bozulur. Afgan yapısının Türkiye’ye dayanıp ziyan vermesi bütün etrafını bozar. Avrupa’yı kimse kurtaramaz. Afganistan’daki kaosun Pakistan, İran, Suriye, Irak ve Türkiye’ye tesiri olur. Kaçanlar bu ülkelere yöneliyor. Birleşmiş Milletler “Afgan göçünü alın” söylemiş olduğine nazaran dünya çapında bir planlaması olmalı. Lakin Almanya’da Merkel fazlaca başarılı bulunmasına karşın ayrılma sebebi buydu, 400-500 bin mülteci aldığı için çok akımlar, yansılar ortaya çıktı. Türkiye’de de acil biçimde bir tahlile gidilmek zorunda. Kendi ülkelerine dönmeleri için plan yapılmalı. Gelenlerin kimler olduğunu anlamak, evvela hepsini kayıt altına almak lazım. İşsiz güçsüz, sistemsiz sığınmacıların kitleler halinde gelmesine müsaade verilirse olaylar olağan olarak artar, devlet de biliyor.
■ Sarsıntı, yangın, sel, sabır hudutlarımızı zorlayan felaketleri art geriye geldi. Çok sayıda can kaybı, ormanlarımızın kaybı, yaşanan büyük gerilimler toplumun moralini yeterlice bozdu. niye hepsi bizi buluyor? niye ordu yangınlarda yoktu?
Bu kadar fazlaca yanlışı bir ortaya toplarsanız, dere yataklarına apartman inşaatına müsaade verirseniz felaketler kaçınılmazdır. Hala Artvin’de Çoruh Üniversitesi’nin dere yatağına yapılmış olduğunu duyuyoruz, bu büyük bir yanılgı. Bahisleri bilenler yerine bilmeyenleri yerleştirir, liyakati umursamazsanız, çıkar kelam konusu olduğunda insan ömrü bile değerini yitirirse felaketlerin gerisinin kesilmemesine de şaşmamak gerekir. 2002’den beri yangın ve sellerin geleceğine dair ihtarlar yapıldı. Bu ihtarları dikkate almadık. Ordu yangınlarda niye yoktu sorusunun yanıtı ise; EMASYA (emniyet-asayiş yardımlaşma) Protokolü’nün 2010’da kaldırılmasıdır. Artık o denli bir ordu yok ve mevcut ordu özel talimat verilmezse içerdeki olaylara müdahale edemiyor. Bu kabul edilir bir durum değildir.
Prof. Dr. Hasan Köni, Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtladı…
VİETNAM GİBİSİ DURUM
■ Sayın Köni, fazlaca sorun ve hayli soru var lakin evvel Afganistan’la başlayalım. Taliban Afganistan’ın yüzde 90’ını ele geçirdi, Dün de Kabil’i aldı. ABD ve İngiltere oradaki büyükelçilik bakılırsavlilerini tahliye için uçaklarını ve binlerce askerini gönderdi, NATO çekiliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan “ABD ve NATO ile Türkiye’nin Kabil Havaalanı’ndaki misyonu ne olacak onu konuşuyoruz” demişti. sonrasındasında Afganistan Büyükelçisi “Biz ve ABD, Türkiye’nin Kabil Havaalanı’nın güvenliğini sağlamasını istedik” dedi. Durumlar değiştiğine göre bundan daha sonra ne olacak?
Kabil Havaalanı’nı aslına bakarsan Türkiye işletiyordu, Afgan halkı içinde Türkmenler, Özbekler var, Türklere dokunmuyorlar. Amerikalılar Türk kıyafeti giyerek operasyon yapıyorlardı. Amerika’nın Suudi Arabistan’ı kullanarak iteklemesiyle Afganistan’da İslamcı bir yapı baskın hale geldi. Bir olay olduğunda Suudi imamlar Pakistan’dan gelerek ortaya çıkıyor ve “sömürülüyorsunuz, ülkeniz işgal edildi” diyerek kışkırtıyorlardı. Daha evvel Pakistan’ı İslami kurallarla yönetilen baskı uygulanan bir ülke haline getirdiler. Arap ülkelerinde Arap Baharı’nın ortaya çıkması, ayaklanmaların başlaması da bu biçimde oldu. 2001’den daha sonra alınan kararlarla Arap ülkeleri karıştırıldı. O sıralarda Pentagon’da yapılan bir konuşmada “7 Arap ülkesini destabilize etmemiz isteniyor. Libya, Tunus, Suriye’den Afganistan’a kadar giden alanda bu 7 ülkede karmaşa çıkması, idarelerin değişmesi ve Batı’ya yakın idareler kurulması sağlanacak” denmişti. Ancak ABD’nin hesapları, karıştırdığı biroldukca ülkede tutmadığı üzere burada da tutmadı ve Taliban kendisini işgal edenlere saldırmaya başladı. Şeriat kurallarını benimsemiş, Suudi Vahabi İslamcı anlayışa sahip oldukları için mevtten korkmuyorlar, girdikleri kentlerde hapishanelerdeki Taliban militanlarını boşaltıp güçleniyorlar. ABD bırakıp çıktığı takdirde Afganistan’da tablo “Vietnam benzeri” bir duruma dönüşecek.
■ Taliban’ın ilerleyişi, vilayetlerin çoğunluğunu ele geçirip Kabil’i de alması oradaki yabancı askerler için riski büyütmüyor mu?
AĞIR YAPTIRIM PLANLARI
Kabil Taliban’ın eline geçtiğine bakılırsa askerimizin gitmesi sonucu değişir, gitmeyeceklerdir. Başşehir giderse havaalanını nasıl koruyacaksınız? Kısa müddet ortasında bütün planlar değişir.
Türkiye’nin S-400’lerden dolayı, son senelerda demokrasi çerçevesindeki gerilemelerden dolayı, İran’la bankacılık olayları üzere niçinlerle Amerikan Kongresi’nde epeyce düşük bir imajı var. Biden, insan hakları, hukukun üstünlüğü, demokrasi vurgularını yapmıştı esasen. Amerikan Kongresi, Türkiye’ye daha ağır yaptırımlar planlıyor. Türkiye’nin sonları Karadeniz’e kadar çevrelenmiş durumda. ABD, Ege’de adaları silahlandırdı, Suriye’de PKK-YPG ile kendini garantiye aldı, Karadeniz’e de çıkmak istiyor. Burayı olduğu üzere tıkamış. Artık Afganistan’dan çekilirken orayı nasıl bırakacağını düşünüyor. Türkiye burada devreye girdi ve “Kabil Havaalanı’nı ben korurum” dedi.. ABD’ye tatlı görünmüş durumdayız! ABD’nin “Rusya’yla kurulan ilgiler niçiniyle” Türkiye’ye karşı CAATSA yaptırımı Nisan 2021’de yürürlüğe girdi. Bu ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası’dır. ABD artık Afganistan’dan çekilirken orayı nasıl bırakacağını düşünüyor. Aslında birinci çekilme sonucu Obama dönemindeydi, daha sonra Trump da çekilmek istedi, yapamadılar.
TEKRAR KAOSA SÜRÜKLEMEK
■ Ne mahzur vardı, niye yapamadılar?
Zira Amerika’da başkanlık sistemi var lakin kuvvetler ayrılığı hayli kuvvetli, liderlerin altında çekilmeyi önleyen öteki güçler var. Amerika ayrılırsa Afganistan’da ikinci bir Vietnam olayı yaşanabilir. Saygon’da halk kaçmak için Amerikan helikopterlerine saldırıyordu. Artık tıpkı şey Afganistan’da olursa ABD müttefikleri, NATO ülkelerinin hiç biri bundan daha sonra onun yanında yer almaz. Amerika’nın maksadı Çin’e döndüğü için Ortadoğu’da kaos bırakarak çekiliyor. Afrika’yı da kaos ortasında bıraktı. Bu cins çekilme göç ve öteki problemlerle müttefiki olan ülkeleri fazlaca güç durumda bırakıyor.
■ Taliban esasen ülkenin neredeyse tamamını ele geçirmiş durumda, denetimine giren kent sayısı dün 23’e yükselmişti, “ne kıymetine olursa olsun vatanı savunacağını söyleyen Cumhurbaşkanı eski Yardımcısı Raşit Dostum’un da Özbekistan’a kaçtığı söylendi, Kabil niye daha değerli?
Başşehrin düşmesi diğerdir, Kabil’i alan Afganistan’da hakimiyeti almış demektir. Daha evvel Taliban Kabil’i bir defa daha almış lakin birkaç yıl daha sonra ABD Kabil’i Taliban’dan kurtarmıştı. Şu anda bile Türkmenler, Özbekler ve kimi Afganlar Özbekistan’a kaçıyor. Son günlerde ABD’de “ Vietnam olayını burada yaşatmayalım” diye yazılar çıkıyor, Amerika çekilmek ister fakat ben çekilmelerini mümkün görmüyorum.
GÖÇMEN SIKINTISINA TAHLİL
■ Cumhurbaşkanı Erdoğan dün “Afganistandaki gelişmeler ve bölgeden bize gelen göçle ilgili açıklama yaptı. Türkiye’nin, İran’dan gelen ağır bir göç dalgasıyla karşı karşıya olduğunu söylemiş oldu. Bu durumu daha evvel ciddiye almamız gerekmez miydi, Van’dan geçişler niye engellenmedi?
Pakistan onlarla fikir birliğine sahip bulunmasına karşın sonunu kapatmak zorunda kaldı. Türkiye ise Batı’yı karşısına almak istemiyor. Kendi başına ekonomiyi çevirecek gücü yok, o niçinle çaresiz durumda. Daha temkinli, gelişmiş boyutta karşılayabilseydik güzel olurdu, olamadı. Artık dönüş epeyce sıkıntı. Bu kadar göç alırken, iktisat kötüyken demokrasi, insan hakları taleplerini karşılamak mümkün değil. Göç, iktisattan hisse alır, zayıflatır. Çok milliyetçilik olağanüstü gelişir. Reaksiyonlar artabilir. Sığınmacılardan kaynaklanan olaylar artabilir. özetlemek gerekirsesı, Amerika’nın bizi soktuğu bataktan nasıl çıkacağımızı bilmiyoruz, çaresiziz. En kısa vakitte Meclis toplanarak bu mevzuda ve son haftalardaki öteki felaketlerin yenidenlanmaması için bütün partilerin iştirakiyle tahlil üretmek zorunda.
TÜRKİYE GİDERSE AVRUPA DA GİDER!
■ Afganistan’da şeriatçı, çok şiddet yanlısı, köktendinci Taliban örgütü ABD’nin planı olarak güçlenmişti. Artık ABD ve AB ülkeleri 5-6 milyon Suriyeli’den daha sonra Afganistan’dan gelen tüm sığınmacıları da Türkiye’nin almasını istiyor, hududa kadar taşıyorlar. Avusturya Başbakanı resmen “Bu hastalıklı ideolojiyi Avrupa’ya ithal etmek istemiyorum” dedi. Sanki Türkiye’de de İslamcı mülteciler yoluyla benzeri bir istikrarsızlık, karmaşa planlanıyor olabilir mi? Bu göç dalgası bizim için de bir ulusal güvenlik sorunu değil mi?
Eski devirdeki “İslam’ı kullanarak yapıları değiştirme” siyaseti çöktü. Bu yapının ABD’ye karşı olduğu görüldü. Türkiye üzere bir ülke bu biçimde çökertilirse o yapı hop diye Avrupa’ya girer. Türkiye’yi destabilize ederler, o denli bir karmaşa yaratırlarsa olaylar Portekiz’in ucuna kadar sarfiyat, Avrupa’yı da kurtaramazlar. Avrasya sisteminde de ansızın büyük rahatsızlık ortaya çıkar. Türkiye’de istikrar o biçimde bozulursa Karadeniz, Ege ve Doğu Akdeniz’de de bozulur. Afgan yapısının Türkiye’ye dayanıp ziyan vermesi bütün etrafını bozar. Avrupa’yı kimse kurtaramaz. Afganistan’daki kaosun Pakistan, İran, Suriye, Irak ve Türkiye’ye tesiri olur. Kaçanlar bu ülkelere yöneliyor. Birleşmiş Milletler “Afgan göçünü alın” söylemiş olduğine nazaran dünya çapında bir planlaması olmalı. Lakin Almanya’da Merkel fazlaca başarılı bulunmasına karşın ayrılma sebebi buydu, 400-500 bin mülteci aldığı için çok akımlar, yansılar ortaya çıktı. Türkiye’de de acil biçimde bir tahlile gidilmek zorunda. Kendi ülkelerine dönmeleri için plan yapılmalı. Gelenlerin kimler olduğunu anlamak, evvela hepsini kayıt altına almak lazım. İşsiz güçsüz, sistemsiz sığınmacıların kitleler halinde gelmesine müsaade verilirse olaylar olağan olarak artar, devlet de biliyor.
■ Sarsıntı, yangın, sel, sabır hudutlarımızı zorlayan felaketleri art geriye geldi. Çok sayıda can kaybı, ormanlarımızın kaybı, yaşanan büyük gerilimler toplumun moralini yeterlice bozdu. niye hepsi bizi buluyor? niye ordu yangınlarda yoktu?
Bu kadar fazlaca yanlışı bir ortaya toplarsanız, dere yataklarına apartman inşaatına müsaade verirseniz felaketler kaçınılmazdır. Hala Artvin’de Çoruh Üniversitesi’nin dere yatağına yapılmış olduğunu duyuyoruz, bu büyük bir yanılgı. Bahisleri bilenler yerine bilmeyenleri yerleştirir, liyakati umursamazsanız, çıkar kelam konusu olduğunda insan ömrü bile değerini yitirirse felaketlerin gerisinin kesilmemesine de şaşmamak gerekir. 2002’den beri yangın ve sellerin geleceğine dair ihtarlar yapıldı. Bu ihtarları dikkate almadık. Ordu yangınlarda niye yoktu sorusunun yanıtı ise; EMASYA (emniyet-asayiş yardımlaşma) Protokolü’nün 2010’da kaldırılmasıdır. Artık o denli bir ordu yok ve mevcut ordu özel talimat verilmezse içerdeki olaylara müdahale edemiyor. Bu kabul edilir bir durum değildir.