Bakanlar için yasa teklifi Türkiye’de idare sistemi, 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği referandumu ile değişti.
İsmine ‘Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ denilen yeni sistemde; Bakanların denetleme yetkisi, TBMM’nin elinden alındı, denetlemenin en değerli araçlarından gensoru kaldırıldı.
Bakanları atayıp nazaranvden alma yetkisi Cumhurbaşkanı’na verildi. Bakanlar, direkt kendisini atayan Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu kılındı.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan; bakanların, makam ve nüfuzunun berbata kullanmamaları için misyon ve yükümlülüklerinin uygun hale getirilmesi emeliyle ‘Bakanlıkla Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun Teklifi’ hazırlayarak, TBMM Başkanlığı’na sundu.
RUHSAR PEKCAN VE SÜLEYMAN SOYLU ÖRNEKLERİ
“Yürütmenin kamu kaynaklarını kullanıyor olması sebebiyle ‘bakanlık ile bağdaşmayan işlerin’ belirlenmesi siyasi ahlak bakımından da büyük bir eksikliği telafi edecektir” diyen Bakan, kanun teklifinde, Ticaret Bakanlığı’nın, bakılırsavden alınan Ticaret Bakanı Ruhsat Pekcan’a ilişkin şirketten dezenfektan satın alındığı meselai verdi. Bakan şunları söylemiş oldu.
“Bir Bakan, kendi Bakanlığına fahiş fiyattan dezenfektan satmıştır. İhale süreciyle ilgili şeffaflık bulunmadığı üzere, Kamu İhale Kanunu kararlarına uygun olup olmadığı hala karanlıktadır. İhale mevzuatına, siyasi etik ve genel ahlak kurallarına karşıt bir sürecin yanı sıra kamu ziyanına niye olduğu da açıktır. Makam, vazife ve nüfuzunu gereklerine karşıt olarak kendi yahut yakınının avantajına kullanmak hem bölümdeki öbür şahısların mağduriyetine tıpkı vakitte kamunun ziyan etmesine yol açtığı ortadadır” tabirlerini kullandı. Misal bir durumun İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun sigorta şirketi için de geçerli olduğunu söyleyen Murat Bakan, “Bir şirket, ortağı Bakan olduktan daha sonra bu kadar inanılmaz bir süratle büyüyorsa, bunun altında da nüfuz ticareti vardır” dedi.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan
DİĞER VAZİFELER VE AKRABALARA İHALE VURGUSU
“Bakanlar, kamu kurum ve kuruluşlarında; Devletin yahut başka kamu tüzelkişilerinin direkt doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve iştiraklerde; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu faydasına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs yahut iştiraklerin idare ve kontrol şuralarında bakılırsav alamazlar, vekili olamazlar, rastgele bir taahhüt işini direkt yahut dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.”
“HER TÜRLÜ İHALEYE KATILAMAZLAR.”
“Bakanlar birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşlarda; genel sekreter, sekreter yahut gibisi rastgele bir nam altında hiç bir idare nazaranvi alamazlar; fiyat karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk, müşavirlik yapamazlar; Devletin kişiselyetine karşı işlenen kabahatler ile zimmet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık ve döviz kabahatleri üzere Devletin maddi çıkarlarıyla ilgili davalarda Devlet aleyhine vekil olamazlar; özgür mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini yönetimde bakanlık unvanlarını kullanamazlar. Bakanların, kendileri eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri, ortakları ile şirketleri, Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, Devletin yahut başka kamu tüzelkişilerinin direkt doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve iştirakleri tarafınca 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na nazaran açılan her türlü ihaleye katılamazlar.”
PARLAMENTER SİSTEM-CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ KARŞILAŞTIRMASI
“Daha evvel, 550 milletvekili olan TBMM’nin yüzde 10’u, yani 55 milletvekili Meclis soruşturması isteyebilmekte, Genel Şuraya katılan milletvekillerinin salt çoğunluğuyla komite kurulması ve soruşturma yapılması sonucu alınabilmekte; soruşturma komitesinin çalışmalarını bitirmesinden daha sonra Şanlı Divana sevk için salt çoğunluk (276) gerekmekteydi. Yeni sistemde ise, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Bakanların kabahatleri niçiniyle meclis soruşturması talep edilebilmesi için; evvel Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu gerekecek, yani 600 milletvekilinden 301’inin bu tarafta talebi olacak. Bu gerçekleşirse Meclis soruşturması açılması için beşte üç çoğunluk aranacak, yani 360 milletvekili onay verdiğinde soruşturma açılabilecek. Ulu Divana sevk etmek için ise üçte iki çoğunluk yani 400 milletvekilinin onayı gerekecek. Eski ve yeni sistemin sayıları karşılaştırıldığında, Meclis soruşturmasının tesirli bir kontrol yolu olmasının güç hale geldiği açıktır. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların bakılırsav hataları ve nazaranvleriyle ilgili olmayan şahsi hataları içinde ayrım yapılmaktadır. Bu şahısların bakılırsav hatalarında üstte açıklanan meclis soruşturması adabı, şahsi hatalarda ise yasama dokunulmazlığı kararları uygulanmaktadır. Görüldüğü üzere bakanlar müdafaa zırhına alınmıştır. Yalnızca Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu ve TBMM’nin kontrolüne karşı adeta müdafaa zırhına sahip olan bakanların makam ve nüfuzlarını kendileri için kullanmalarının önünde bir mani bulunmamaktadır.”
İsmine ‘Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ denilen yeni sistemde; Bakanların denetleme yetkisi, TBMM’nin elinden alındı, denetlemenin en değerli araçlarından gensoru kaldırıldı.
Bakanları atayıp nazaranvden alma yetkisi Cumhurbaşkanı’na verildi. Bakanlar, direkt kendisini atayan Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu kılındı.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan; bakanların, makam ve nüfuzunun berbata kullanmamaları için misyon ve yükümlülüklerinin uygun hale getirilmesi emeliyle ‘Bakanlıkla Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun Teklifi’ hazırlayarak, TBMM Başkanlığı’na sundu.
RUHSAR PEKCAN VE SÜLEYMAN SOYLU ÖRNEKLERİ
“Yürütmenin kamu kaynaklarını kullanıyor olması sebebiyle ‘bakanlık ile bağdaşmayan işlerin’ belirlenmesi siyasi ahlak bakımından da büyük bir eksikliği telafi edecektir” diyen Bakan, kanun teklifinde, Ticaret Bakanlığı’nın, bakılırsavden alınan Ticaret Bakanı Ruhsat Pekcan’a ilişkin şirketten dezenfektan satın alındığı meselai verdi. Bakan şunları söylemiş oldu.
“Bir Bakan, kendi Bakanlığına fahiş fiyattan dezenfektan satmıştır. İhale süreciyle ilgili şeffaflık bulunmadığı üzere, Kamu İhale Kanunu kararlarına uygun olup olmadığı hala karanlıktadır. İhale mevzuatına, siyasi etik ve genel ahlak kurallarına karşıt bir sürecin yanı sıra kamu ziyanına niye olduğu da açıktır. Makam, vazife ve nüfuzunu gereklerine karşıt olarak kendi yahut yakınının avantajına kullanmak hem bölümdeki öbür şahısların mağduriyetine tıpkı vakitte kamunun ziyan etmesine yol açtığı ortadadır” tabirlerini kullandı. Misal bir durumun İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun sigorta şirketi için de geçerli olduğunu söyleyen Murat Bakan, “Bir şirket, ortağı Bakan olduktan daha sonra bu kadar inanılmaz bir süratle büyüyorsa, bunun altında da nüfuz ticareti vardır” dedi.
CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan
DİĞER VAZİFELER VE AKRABALARA İHALE VURGUSU
“Bakanlar, kamu kurum ve kuruluşlarında; Devletin yahut başka kamu tüzelkişilerinin direkt doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve iştiraklerde; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu faydasına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs yahut iştiraklerin idare ve kontrol şuralarında bakılırsav alamazlar, vekili olamazlar, rastgele bir taahhüt işini direkt yahut dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.”
“HER TÜRLÜ İHALEYE KATILAMAZLAR.”
“Bakanlar birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşlarda; genel sekreter, sekreter yahut gibisi rastgele bir nam altında hiç bir idare nazaranvi alamazlar; fiyat karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk, müşavirlik yapamazlar; Devletin kişiselyetine karşı işlenen kabahatler ile zimmet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık ve döviz kabahatleri üzere Devletin maddi çıkarlarıyla ilgili davalarda Devlet aleyhine vekil olamazlar; özgür mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini yönetimde bakanlık unvanlarını kullanamazlar. Bakanların, kendileri eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri, ortakları ile şirketleri, Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, Devletin yahut başka kamu tüzelkişilerinin direkt doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve iştirakleri tarafınca 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na nazaran açılan her türlü ihaleye katılamazlar.”
PARLAMENTER SİSTEM-CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ KARŞILAŞTIRMASI
“Daha evvel, 550 milletvekili olan TBMM’nin yüzde 10’u, yani 55 milletvekili Meclis soruşturması isteyebilmekte, Genel Şuraya katılan milletvekillerinin salt çoğunluğuyla komite kurulması ve soruşturma yapılması sonucu alınabilmekte; soruşturma komitesinin çalışmalarını bitirmesinden daha sonra Şanlı Divana sevk için salt çoğunluk (276) gerekmekteydi. Yeni sistemde ise, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Bakanların kabahatleri niçiniyle meclis soruşturması talep edilebilmesi için; evvel Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu gerekecek, yani 600 milletvekilinden 301’inin bu tarafta talebi olacak. Bu gerçekleşirse Meclis soruşturması açılması için beşte üç çoğunluk aranacak, yani 360 milletvekili onay verdiğinde soruşturma açılabilecek. Ulu Divana sevk etmek için ise üçte iki çoğunluk yani 400 milletvekilinin onayı gerekecek. Eski ve yeni sistemin sayıları karşılaştırıldığında, Meclis soruşturmasının tesirli bir kontrol yolu olmasının güç hale geldiği açıktır. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların bakılırsav hataları ve nazaranvleriyle ilgili olmayan şahsi hataları içinde ayrım yapılmaktadır. Bu şahısların bakılırsav hatalarında üstte açıklanan meclis soruşturması adabı, şahsi hatalarda ise yasama dokunulmazlığı kararları uygulanmaktadır. Görüldüğü üzere bakanlar müdafaa zırhına alınmıştır. Yalnızca Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu ve TBMM’nin kontrolüne karşı adeta müdafaa zırhına sahip olan bakanların makam ve nüfuzlarını kendileri için kullanmalarının önünde bir mani bulunmamaktadır.”