Barcali
Active member
- Katılım
- 14 Şub 2021
- Mesajlar
- 1,145
- Puanları
- 38
Bilim insanları yok oluş bilmecesini çözdü Görsel: Netflix’in yeni sineması Don’t Look Up (Yukarı Bakma), “gezegen katili” diye nitelenen dev bir göktaşının Dünya’ya yaklaşmasını bahis alıyor (Netflix)
Birleşik Krallık ve İspanya’da vazife alan bilim insanları, 60 milyon yıl evvel dinozorları yeryüzünden silen meteorit de dahil olmak üzere, birtakım göktaşlarının niye daha ölümcül olduğunu çözmekiçin kolları sıvadı.
Çünkü kitlesel yok oluşlara niçiniyet veren göktaşlarından daha büyük olan birtakım meteoritler onlar kadar büyük bir tesir yaratamamıştı.
Dünya tarihinde göktaşlarından kaynaklandığı düşünülen kitlesel yok oluşlar, ekseriyetle kütlenin yeryüzüne çarpmasıyla ortaya çıkan ve atmosfere yayılan toz kütlesinin Güneş ışığını engelleyerek gezegeni soğutmasına ve tozla kaplanan yüzeyin bitkileri öldürmesine bağlanıyor.
Bu da gökyüzüne daha fazla toz fırlatma kapasitesine sahip büyük göktaşlarının, küçük olanlardan daha vahim bir tesir yarattığını düşündürüyordu.
Lakin Dünya’nın jeolojik kayıtlarından elde edilen datalar, farklı bir tabloya işaret ediyor.
Liverpool Üniversitesi’nden ve araştırmanın müelliflerinden Chris Stevenson, “Onlarca yıldır, niye birtakım göktaşlarının kitlesel yok oluşlara niçiniyet verdiğini ve başkalarının, hatta hakikaten epeyce büyük olanların niye bunu yapmadığını merak ettik” diye konuştu:
Bilgileri birleştirdiğimizde şaşırdık. Çarpma kraterinin çapı 48 kilometre olan 4. en büyük çarpışmada ömür olağan devam etmişti. halbuki bunun yarısı büyüklüğündeki bir çarpışma, 5 milyon yıl evvel meydana gelen kitlesel yok oluşla ilişkilendiriliyor.
MİNERALLERİN GÜCÜ İSMİNE
Yeni araştırmada bu bilmeceye net bir karşılık vermek isteyen bilim insanları, çarpışmaların tesiriyle atmosfere yayılan tozun mineral yapısını incelemeye karar verdi.
Hakemli bilimsel mecmua Journal of the Geological Society’de yayımlanan araştırmada son 600 milyon yılda Dünya’ya çarpan 44 göktaşının tozu tahlil edildi.
Bulgular, potasyum feldspat minerali bakımından güçlü kayalara çarpan göktaşlarının, boyutundan bağımsız olarak, daima bir kitlesel yok oluş periyoduna denk geldiğini ortaya koydu.
Aslında Dünya’nın kıtasal kabuğunun şimdi yarısını oluşturan potasyum feldspat, zehirli bir mineral değil.
Lakin araştırmacılar bu mineralin “buz çekirdekli bir aerosol” olduğunu vurguluyor. Buna bakılırsa mineralin buz çekirdekleri, atmosferdeki bulutları değiştiriyor ve bunların daha fazla ışığı geçirmesine, ötürüsıyl gezegenin ısınmasına yol açıyor.
Araştırma grubu, Dünya yüzeyinden atmosfere yayılan tozun ani soğutucu tesirlerinin azalmasıyla, havadaki varlığını sürdüren aerosollerin etkisinin devreye girdiğini söylüyor.
Takıma göre çarpışmanın tetiklediği birinci soğuma çoklukla yalnızca birkaç yıl devam ediyordu fakat atmosferin üst katmanlarına ulaşan, daha yavaşça toz 100 bin yıla kadar varlığını sürdürüyordu.
Bunlar olağan kil tozlarıysa yeryüzünde iklim sistemi vakit içinde bir daha dengeleniyordu. Lakin potasyum feldispat ise sistem istikrarsızlaşıyordu.
Liverpool Üniversitesi’nin “Göktaşının boyutu değerli değil” sözleriyle aktardığı araştırmanın muharrirleri, bahisle ilgili şu açıklamalarda bulundu:
“Bulgulara göre şiddetli yok oluşların şoför koltuğunda atmosferik fonksiyondaki kritik bir değişiklik oturuyordu.”
Kaynak: Independent Türkçe
Birleşik Krallık ve İspanya’da vazife alan bilim insanları, 60 milyon yıl evvel dinozorları yeryüzünden silen meteorit de dahil olmak üzere, birtakım göktaşlarının niye daha ölümcül olduğunu çözmekiçin kolları sıvadı.
Çünkü kitlesel yok oluşlara niçiniyet veren göktaşlarından daha büyük olan birtakım meteoritler onlar kadar büyük bir tesir yaratamamıştı.
Dünya tarihinde göktaşlarından kaynaklandığı düşünülen kitlesel yok oluşlar, ekseriyetle kütlenin yeryüzüne çarpmasıyla ortaya çıkan ve atmosfere yayılan toz kütlesinin Güneş ışığını engelleyerek gezegeni soğutmasına ve tozla kaplanan yüzeyin bitkileri öldürmesine bağlanıyor.
Bu da gökyüzüne daha fazla toz fırlatma kapasitesine sahip büyük göktaşlarının, küçük olanlardan daha vahim bir tesir yarattığını düşündürüyordu.
Lakin Dünya’nın jeolojik kayıtlarından elde edilen datalar, farklı bir tabloya işaret ediyor.
Liverpool Üniversitesi’nden ve araştırmanın müelliflerinden Chris Stevenson, “Onlarca yıldır, niye birtakım göktaşlarının kitlesel yok oluşlara niçiniyet verdiğini ve başkalarının, hatta hakikaten epeyce büyük olanların niye bunu yapmadığını merak ettik” diye konuştu:
Bilgileri birleştirdiğimizde şaşırdık. Çarpma kraterinin çapı 48 kilometre olan 4. en büyük çarpışmada ömür olağan devam etmişti. halbuki bunun yarısı büyüklüğündeki bir çarpışma, 5 milyon yıl evvel meydana gelen kitlesel yok oluşla ilişkilendiriliyor.
MİNERALLERİN GÜCÜ İSMİNE
Yeni araştırmada bu bilmeceye net bir karşılık vermek isteyen bilim insanları, çarpışmaların tesiriyle atmosfere yayılan tozun mineral yapısını incelemeye karar verdi.
Hakemli bilimsel mecmua Journal of the Geological Society’de yayımlanan araştırmada son 600 milyon yılda Dünya’ya çarpan 44 göktaşının tozu tahlil edildi.
Bulgular, potasyum feldspat minerali bakımından güçlü kayalara çarpan göktaşlarının, boyutundan bağımsız olarak, daima bir kitlesel yok oluş periyoduna denk geldiğini ortaya koydu.
Aslında Dünya’nın kıtasal kabuğunun şimdi yarısını oluşturan potasyum feldspat, zehirli bir mineral değil.
Lakin araştırmacılar bu mineralin “buz çekirdekli bir aerosol” olduğunu vurguluyor. Buna bakılırsa mineralin buz çekirdekleri, atmosferdeki bulutları değiştiriyor ve bunların daha fazla ışığı geçirmesine, ötürüsıyl gezegenin ısınmasına yol açıyor.
Araştırma grubu, Dünya yüzeyinden atmosfere yayılan tozun ani soğutucu tesirlerinin azalmasıyla, havadaki varlığını sürdüren aerosollerin etkisinin devreye girdiğini söylüyor.
Takıma göre çarpışmanın tetiklediği birinci soğuma çoklukla yalnızca birkaç yıl devam ediyordu fakat atmosferin üst katmanlarına ulaşan, daha yavaşça toz 100 bin yıla kadar varlığını sürdürüyordu.
Bunlar olağan kil tozlarıysa yeryüzünde iklim sistemi vakit içinde bir daha dengeleniyordu. Lakin potasyum feldispat ise sistem istikrarsızlaşıyordu.
Liverpool Üniversitesi’nin “Göktaşının boyutu değerli değil” sözleriyle aktardığı araştırmanın muharrirleri, bahisle ilgili şu açıklamalarda bulundu:
“Bulgulara göre şiddetli yok oluşların şoför koltuğunda atmosferik fonksiyondaki kritik bir değişiklik oturuyordu.”
Kaynak: Independent Türkçe