Doğalgaz merkezi için kim ne dedi? İLAYDA KILIÇAY
Trakya’da kurulması planlanan doğalgaz merkezi için izlenecek yol haritasının yıl sonuna kadar netleştirileceği belirtildi. Fakat kesim uzmanları sadece Rusya’nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamayacağını vurgularken, sübvansiyonların kaldırılması, hür rekabetin sağlanması üzere gerekliliklere dikkat çekti.
Eski BOTAŞ Doğalgaz Daire Lideri ve Güç Uzmanı Arif Aktürk Trakya’da kurulması planlanan doğalgaz ticaret merkezinde izlenecek yol haritası için lokasyondan evvel hukuksal, ticari ve teknik mahzurların ortadan kaldırılması gerektiğine vurgu yaptı.
Aktürk, “Ülkemizde kağıt üstünde kısmen de olsa liberalmiş üzere görünen doğalgaz piyasasında bir oyuncu olan BOTAŞ’ın hazihazırda ağır bir fiyat sübvansiyonu var. Sübvansiyonlar sürdüğü surece ticari olarak bir pazaryeri, ticaret merkezinden kelam etmemiz imkansız” dedi.
Enerji krizinin en değerli başlıklardan biri olduğu Avrupa’da mevcut periyotta dahi doğalgaz piyasasına müdahale edilmediğini belirten Aktürk, rekabetin hiç bir oyuncu lehine yahut alehine olmayacak biçimde ‘koşulsuz’ sağlanması gerektiğini belirtti.
“Sadece Rusya’nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamaz”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Türkiye’de gaz merkezi kurulabileceği açıklamalarının akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Türkiye’yi doğalgazda güç merkezi haline getirecek adımlar atıyoruz” sözlerini kullanmıştı.
Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de, “Trakya’da kurmayı planladığımız doğalgaz ticaret merkezi için izlenecek yol haritasını yıl sonuna kadar netleştireceğiz” diye konuşmuş ve Henry Hub ve TTF üzere bir yapının Türkiye’ye kazandırılacağını belirtmişti.
Türkiye’nin arz çeşitliliğinde teorik olarak şanslı olduğunu belirten Aktürk, pazardaki pürüzlerin kaldırılması durumunda mevcut giriş kapasiteleri ile arz çeşitliliğinin resen artacağını belirtti.
“Çoklu tedarikçilerin gaz arzını farklı esnekliklerdeki kontratlarla sağlaması gerekiyor. Bir tek Gazprom’un tek başına sabit bir tedarik esnekliğinde sağladığı doğalgaz ile ticaret merkezi ve fiyat oluşumu olmaz” sözlerini kullanan Aktürk, alıcıların sayısının manisiz biçimde artırılması, yalnızca fiziki olarak tüketiciler değil, finansal oyuncuların da vadeli süreçler yapabilmesinin sağlanması gerekliliğine dikkat çekti.
Aktürk, “Bunun için 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunun tadiline ve revizyonuna gereksinim bulunmaktadır. Üçüncü olarak da fiziki taşıma kısıtlarının hem gaz girişleri noktasında, birebir vakitte gaz çıkış noktalarında artırılması ve Avrupa ile çift taraflı çalışan boru çizgisi kapasitelerinin yaratılması gerekmektedir” diye konuştu.
“Rusya’nın teklifini yanlış anladık”
Aktürk, BOTAŞ’ın iletim sisteminin bir havuz olması niçiniyle ticarete bahis edilen gazın Trakya’da, Güneydoğu’da ya da Ege’de olmasının bir sorun olmadığını lisana getirdi. Aktürk “Trakya sözünü kullananlar daha baştan ya mevzuyu bilmeden ya da Rusların teklifini tam anlamadan bahse yaklaşmaktadır” dedi.
Rusya’nın teklifinin fazlaca yanlış anlaşıldığını, asıl istenilenin “Türk Akım 3 ve 4’ü inşa edip bir daha Türk Akım 2 ideolojisinde bu gazı Trakya üzerinden transit geçirmek” olduğunu söyleyen Aktürk, “Bizim yapmamız gereken kesinlikle yeni yapılacak Türk Akım 3 ve 4’ün Türk Akım 1 üzere BOTAŞ’ın iletim sistemine bağlanmasını sağlamamız. Bunun için Gazprom’a ısrarcı olmamız gerekiyor” sözlerini kullandı.
“BOTAŞ ile DESFA içindeki iletim sınırının irtibatı 11,5 milyar metreküp düzeyine kolaylıkla çıkarılabilir”
Aktürk, Türkiye ile Yunanistan içinde BOTAŞ ile DESFA iletim çizgisi ilişkisinin Türkiye tarafına yapılacak kompresör istasyonu yatırımı ile 11,5 milyar metreküp düzeyine kolay kolay çıkarılabileceğini ve bunun yapılması gerektiğini belirtti.
Aktürk, Trans Anadolu doğalgaz boru sınırının (TANAP) Trakya çıkışının giriş noktası olarak da tanımlanması için TANAP idaresi ile görüşülüp atıl kapasitenin Avrupa’ya hakikat kullanılmasının sağlanması gerektiğini söz etti.
“Bulgaristan tarafında boru sınırı yatırımlarına gereksinim var”
Bulgaristan tarafında boru çizgisi yatırımlarına gereksinim olduğunu belirten Aktürk, en değerli hukuksal darboğazın Rusya-Ukrayna krizinden dolayı şu anda bu bölgede oluştuğunu belirtti.
Aktürk, “Türk Akım 2 ile gelen gaz daha evvel Trans Balkan denilen sınırdan bilakis çalıştırılarak Avrupa’ya günde 45 milyon metreküp gaz taşınmakta. Aslında bu kapasite Türk Akım 1’in devreye girip Türkiye’nin muhtaçlığının oradan karşılanması kararı boşa çıkmış bir kapasitedir. Ruslar bu kapasiteyi kullanarak Avrupa’ya yılda 15 milyar metreküp gazı halihazırda taşımaktadır. Artık ek gelecek Rus gazının Avrupa’ya taşınması hususu siyasi olarak kolay olmayacaktır” dedi.
“Doğalgaz piyasasının derinliği için sübvansiyonlar kaldırılmalı”
Enerji uzmanı Aktürk doğalgaz piyasasında derinliğin sağlanması için, sübvansiyonların kaldırılması ve rekabete ters konuların engellenmesi gerektiğini vurgularken, “Gaz kanunu ve lisans yönetmeliği değiştirilerek tüketicilerin haricindeki finansal oyuncuların da ticarete iştiraki sağlanmalı, tüketicilerin de gazı bir daha satışının önündeki mahzurlar kaldırılmalı” sözlerini kullandı.
“Avrupa’nın Türkiye üzerinden ek gaz alabileceğini iddia etmiyorum”
Halihazırda Türkiye üzerinden Türk Akım 2 ile Avrupa’ya gaz akışının sürdüğünü belirten Aktürk Avrupa’nın bu sene sorun yaşamayacağını lakin 2023 kış ayları için durumun tasa verici olduğunu söylemiş oldu. “Avrupa’nın Türkiye üzerinden ek gaz alabileceğini iddia etmiyorum” diyen Aktürk şunları belirtti: “İlave Rus gazına muhtaçlıkları olduğunda Kuzey Akım 2’de bir sorun yok oradan alabilirler. esasen kısa periyotta Türkiye üzerinden daha da fazla Rus gazı teknik kısıtlar niçiniyle gidemez.”
“Teoride mümkün, pratikte zor”
Akdeniz Ülkeleri Güç Şirketleri Birliği Petrol ve Doğalgaz Yöneticisi Doç. Dr. Sohbet Karbuz ileride Avrupa Birliği (AB) ve Rusya ilgileri yumuşasa dahi AB’nin doğalgazı Türkiye değil Ukrayna üzerinden almayı tercih edeceğini belirtti.
Doç. Dr. Karbuz durumu şu sözlerle özetledi: “Biz Türkiye olarak Rusya ve gazı ithal ettiğimiz öbür ülkelerden teoride bir merkez üzerinden Avrupa’ya satabiliriz, pratikte ise epey güç.”
“Kazakistan ve Türkmenistan gazı için çalışılmalı”
Uluslararası danışmanlık şirketi Kearney Türkiye Yöneticisi Onur Okutur da Trakya’da kurulacak doğalgaz ticaret merkezi için mevcut arz kaynaklarına yenilerinin eklenmesi gerektiğini söz etti.
Okutur, mevcut Rusya, Azerbaycan ve İran’dan gaz getiren boru çizgilerinin yeni oluşturulacak gaz ticaret merkezine arz sağlayıp sağlayamayacakları ve ne kadar sağlayabileceklerinin belirlenmesi gerektiğini söylemiş oldu.
“Oluşturulacak gaz merkezinin derinlik kazanması için tedarikçi ve alıcı çeşitliliğinin artırılmalı, farklı vade ve özelliklerde ticarete mevzu eserler geliştirilip pazara husus edilmeli” diye konuşan Okutur, arz çeşitliliği için Kazakistan ve Türkmenistan gazını Türkiye’ye taşıyacak ana ya da tali boru sınırı projeleri üzerinde çalışılması gerektiğini belirtti.
Avrupa’nın her türlü alternatif gaz tedarik imkanına duyduğunu fakat Türkiye’den mevcut taşıma kapasitesinin Avrupa’nın muhtaçlığının hayli ufak bir kısmına karşılık geldiğini söyleyen Okutur, “Türkiye’ye yakın Güneydoğu Avrupa ülkelerinden Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve İtalya üzere ülkelerin gereksinimlerinin kısmen Türkiye üzerinden karşılanması mümkün” dedi.
“En azından kış sonuna kadar gaz fiyatları 100 doların üzerinde kalacak”
Saxo Bank Emtia Strateji Müdürü Ole Hansen, Ocak ve Şubat aylarında ‘fazlaca soğuk’ bir kışa girilebileceği işaretlerinin alındığını belirtirken en azından kış sonuna kadar gaz meblağlarının 100 doların üzerinde kalmasını beklediğini söylemiş oldu.
Hansen, Mozambik’in Avrupa’ya LNG ihraç etmeye başlayan en son ülke olmasıyla, alternatif kaynaklarda arzda artış görüyoruz. Bu, umutsuzca Rusya’nın yerini alacak yeni güç tedarikçileri arayan Avrupa için olumlu bir haber. Mozambik’in birinci LNG tedarikini ülke dışına çıkarması on yılı aşan bir müddetçti” diye konuştu.
Trakya’da kurulması planlanan doğalgaz merkezi için izlenecek yol haritasının yıl sonuna kadar netleştirileceği belirtildi. Fakat kesim uzmanları sadece Rusya’nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamayacağını vurgularken, sübvansiyonların kaldırılması, hür rekabetin sağlanması üzere gerekliliklere dikkat çekti.
Eski BOTAŞ Doğalgaz Daire Lideri ve Güç Uzmanı Arif Aktürk Trakya’da kurulması planlanan doğalgaz ticaret merkezinde izlenecek yol haritası için lokasyondan evvel hukuksal, ticari ve teknik mahzurların ortadan kaldırılması gerektiğine vurgu yaptı.
Aktürk, “Ülkemizde kağıt üstünde kısmen de olsa liberalmiş üzere görünen doğalgaz piyasasında bir oyuncu olan BOTAŞ’ın hazihazırda ağır bir fiyat sübvansiyonu var. Sübvansiyonlar sürdüğü surece ticari olarak bir pazaryeri, ticaret merkezinden kelam etmemiz imkansız” dedi.
Enerji krizinin en değerli başlıklardan biri olduğu Avrupa’da mevcut periyotta dahi doğalgaz piyasasına müdahale edilmediğini belirten Aktürk, rekabetin hiç bir oyuncu lehine yahut alehine olmayacak biçimde ‘koşulsuz’ sağlanması gerektiğini belirtti.
“Sadece Rusya’nın sağlayacağı doğalgaz ile ticaret merkezi olunamaz”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Türkiye’de gaz merkezi kurulabileceği açıklamalarının akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Türkiye’yi doğalgazda güç merkezi haline getirecek adımlar atıyoruz” sözlerini kullanmıştı.
Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de, “Trakya’da kurmayı planladığımız doğalgaz ticaret merkezi için izlenecek yol haritasını yıl sonuna kadar netleştireceğiz” diye konuşmuş ve Henry Hub ve TTF üzere bir yapının Türkiye’ye kazandırılacağını belirtmişti.
Türkiye’nin arz çeşitliliğinde teorik olarak şanslı olduğunu belirten Aktürk, pazardaki pürüzlerin kaldırılması durumunda mevcut giriş kapasiteleri ile arz çeşitliliğinin resen artacağını belirtti.
“Çoklu tedarikçilerin gaz arzını farklı esnekliklerdeki kontratlarla sağlaması gerekiyor. Bir tek Gazprom’un tek başına sabit bir tedarik esnekliğinde sağladığı doğalgaz ile ticaret merkezi ve fiyat oluşumu olmaz” sözlerini kullanan Aktürk, alıcıların sayısının manisiz biçimde artırılması, yalnızca fiziki olarak tüketiciler değil, finansal oyuncuların da vadeli süreçler yapabilmesinin sağlanması gerekliliğine dikkat çekti.
Aktürk, “Bunun için 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunun tadiline ve revizyonuna gereksinim bulunmaktadır. Üçüncü olarak da fiziki taşıma kısıtlarının hem gaz girişleri noktasında, birebir vakitte gaz çıkış noktalarında artırılması ve Avrupa ile çift taraflı çalışan boru çizgisi kapasitelerinin yaratılması gerekmektedir” diye konuştu.
“Rusya’nın teklifini yanlış anladık”
Aktürk, BOTAŞ’ın iletim sisteminin bir havuz olması niçiniyle ticarete bahis edilen gazın Trakya’da, Güneydoğu’da ya da Ege’de olmasının bir sorun olmadığını lisana getirdi. Aktürk “Trakya sözünü kullananlar daha baştan ya mevzuyu bilmeden ya da Rusların teklifini tam anlamadan bahse yaklaşmaktadır” dedi.
Rusya’nın teklifinin fazlaca yanlış anlaşıldığını, asıl istenilenin “Türk Akım 3 ve 4’ü inşa edip bir daha Türk Akım 2 ideolojisinde bu gazı Trakya üzerinden transit geçirmek” olduğunu söyleyen Aktürk, “Bizim yapmamız gereken kesinlikle yeni yapılacak Türk Akım 3 ve 4’ün Türk Akım 1 üzere BOTAŞ’ın iletim sistemine bağlanmasını sağlamamız. Bunun için Gazprom’a ısrarcı olmamız gerekiyor” sözlerini kullandı.
“BOTAŞ ile DESFA içindeki iletim sınırının irtibatı 11,5 milyar metreküp düzeyine kolaylıkla çıkarılabilir”
Aktürk, Türkiye ile Yunanistan içinde BOTAŞ ile DESFA iletim çizgisi ilişkisinin Türkiye tarafına yapılacak kompresör istasyonu yatırımı ile 11,5 milyar metreküp düzeyine kolay kolay çıkarılabileceğini ve bunun yapılması gerektiğini belirtti.
Aktürk, Trans Anadolu doğalgaz boru sınırının (TANAP) Trakya çıkışının giriş noktası olarak da tanımlanması için TANAP idaresi ile görüşülüp atıl kapasitenin Avrupa’ya hakikat kullanılmasının sağlanması gerektiğini söz etti.
“Bulgaristan tarafında boru sınırı yatırımlarına gereksinim var”
Bulgaristan tarafında boru çizgisi yatırımlarına gereksinim olduğunu belirten Aktürk, en değerli hukuksal darboğazın Rusya-Ukrayna krizinden dolayı şu anda bu bölgede oluştuğunu belirtti.
Aktürk, “Türk Akım 2 ile gelen gaz daha evvel Trans Balkan denilen sınırdan bilakis çalıştırılarak Avrupa’ya günde 45 milyon metreküp gaz taşınmakta. Aslında bu kapasite Türk Akım 1’in devreye girip Türkiye’nin muhtaçlığının oradan karşılanması kararı boşa çıkmış bir kapasitedir. Ruslar bu kapasiteyi kullanarak Avrupa’ya yılda 15 milyar metreküp gazı halihazırda taşımaktadır. Artık ek gelecek Rus gazının Avrupa’ya taşınması hususu siyasi olarak kolay olmayacaktır” dedi.
“Doğalgaz piyasasının derinliği için sübvansiyonlar kaldırılmalı”
Enerji uzmanı Aktürk doğalgaz piyasasında derinliğin sağlanması için, sübvansiyonların kaldırılması ve rekabete ters konuların engellenmesi gerektiğini vurgularken, “Gaz kanunu ve lisans yönetmeliği değiştirilerek tüketicilerin haricindeki finansal oyuncuların da ticarete iştiraki sağlanmalı, tüketicilerin de gazı bir daha satışının önündeki mahzurlar kaldırılmalı” sözlerini kullandı.
“Avrupa’nın Türkiye üzerinden ek gaz alabileceğini iddia etmiyorum”
Halihazırda Türkiye üzerinden Türk Akım 2 ile Avrupa’ya gaz akışının sürdüğünü belirten Aktürk Avrupa’nın bu sene sorun yaşamayacağını lakin 2023 kış ayları için durumun tasa verici olduğunu söylemiş oldu. “Avrupa’nın Türkiye üzerinden ek gaz alabileceğini iddia etmiyorum” diyen Aktürk şunları belirtti: “İlave Rus gazına muhtaçlıkları olduğunda Kuzey Akım 2’de bir sorun yok oradan alabilirler. esasen kısa periyotta Türkiye üzerinden daha da fazla Rus gazı teknik kısıtlar niçiniyle gidemez.”
“Teoride mümkün, pratikte zor”
Akdeniz Ülkeleri Güç Şirketleri Birliği Petrol ve Doğalgaz Yöneticisi Doç. Dr. Sohbet Karbuz ileride Avrupa Birliği (AB) ve Rusya ilgileri yumuşasa dahi AB’nin doğalgazı Türkiye değil Ukrayna üzerinden almayı tercih edeceğini belirtti.
Doç. Dr. Karbuz durumu şu sözlerle özetledi: “Biz Türkiye olarak Rusya ve gazı ithal ettiğimiz öbür ülkelerden teoride bir merkez üzerinden Avrupa’ya satabiliriz, pratikte ise epey güç.”
“Kazakistan ve Türkmenistan gazı için çalışılmalı”
Uluslararası danışmanlık şirketi Kearney Türkiye Yöneticisi Onur Okutur da Trakya’da kurulacak doğalgaz ticaret merkezi için mevcut arz kaynaklarına yenilerinin eklenmesi gerektiğini söz etti.
Okutur, mevcut Rusya, Azerbaycan ve İran’dan gaz getiren boru çizgilerinin yeni oluşturulacak gaz ticaret merkezine arz sağlayıp sağlayamayacakları ve ne kadar sağlayabileceklerinin belirlenmesi gerektiğini söylemiş oldu.
“Oluşturulacak gaz merkezinin derinlik kazanması için tedarikçi ve alıcı çeşitliliğinin artırılmalı, farklı vade ve özelliklerde ticarete mevzu eserler geliştirilip pazara husus edilmeli” diye konuşan Okutur, arz çeşitliliği için Kazakistan ve Türkmenistan gazını Türkiye’ye taşıyacak ana ya da tali boru sınırı projeleri üzerinde çalışılması gerektiğini belirtti.
Avrupa’nın her türlü alternatif gaz tedarik imkanına duyduğunu fakat Türkiye’den mevcut taşıma kapasitesinin Avrupa’nın muhtaçlığının hayli ufak bir kısmına karşılık geldiğini söyleyen Okutur, “Türkiye’ye yakın Güneydoğu Avrupa ülkelerinden Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve İtalya üzere ülkelerin gereksinimlerinin kısmen Türkiye üzerinden karşılanması mümkün” dedi.
“En azından kış sonuna kadar gaz fiyatları 100 doların üzerinde kalacak”
Saxo Bank Emtia Strateji Müdürü Ole Hansen, Ocak ve Şubat aylarında ‘fazlaca soğuk’ bir kışa girilebileceği işaretlerinin alındığını belirtirken en azından kış sonuna kadar gaz meblağlarının 100 doların üzerinde kalmasını beklediğini söylemiş oldu.
Hansen, Mozambik’in Avrupa’ya LNG ihraç etmeye başlayan en son ülke olmasıyla, alternatif kaynaklarda arzda artış görüyoruz. Bu, umutsuzca Rusya’nın yerini alacak yeni güç tedarikçileri arayan Avrupa için olumlu bir haber. Mozambik’in birinci LNG tedarikini ülke dışına çıkarması on yılı aşan bir müddetçti” diye konuştu.