Halk fakirleşti rezervler eridi 24 Haziran 2018’de geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde vatandaşlar işsizliğe ve borca sürüklenirken, net döviz rezervleri ulusal güvenlik açığı yaratabilecek seviyede eritilerek -37.3 milyar dolara indi.
Nuray TARHAN
Deniz AYHAN
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 19 Haziran 2018’de “24’ünde bu kardeşinize yetkiyi verin, daha sonrasında faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır nazaranceksiniz” diyerek halktan yetki istemişti. 24 Haziran’daki referandumla Türkiye, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş yaptı. Ortadan geçen 3 yıl 3 aylık müddette Türkiye iktisadında vadedilenler gerçekleşmediği üzere, ülke son 1.5 yılında pandeminin de etkisinin olduğu tarihinin en derin ekonomik buhranına sürüklendi. Pandemide direkt dayanak vermek yerine kredi almaya yönlendirilen halk düzgünce borca sürüklendi. Vatandaşların kredi ve kredi kartı borcu 514 milyar liradan 908 milyon liraya çıkarken, ulusal gelir 67 milyar dolar eridi, vatandaşın hissesine düşen gelir 303 dolar daha azaldı.
CHP Sözcüsü Faik Öztrak, 2018′- den bu yana gerçek işsiz sayısının 5.3 milyondan 9 milyona çıktığını belirterek, “Milletimiz hayat pahalılığı altında ezildi. Son 3 yılda birikimli enflasyon yüzde 53, besin enflasyonu yüzde 73. Yalnızca son bir yılda resmi enflasyon yüzde 19 görünürken, gerçek enflasyon yüzde 50” dedi.
SANDIK GELMELİ
“Erdoğan Şahsım Hükümeti devlette önemli bir idare krizi yarattı” diyen Öztrak, “Erdoğan vazifeye geldiğinden beri 4 Merkez Bankası Lideri gördük. Son atanan lider, aslına bakarsanız koltuğu Erdoğan’a bıraktı. Son 3 haftada dolar kurundaki artış niçiniyle dış borç yükümüz 245 milyar lira arttı. Son 3 yılda ise paramızın dolar karşısında bedeli yarı yarıya eridi” tabirlerine yer verdi. 128 milyar dolarlık döviz rezervinin Erdoğan’ın enflasyon-faiz teorisinin peşinde eritildiğini vurgulayan Öztrak, “Millete verdiği kelamları tutamayan bir hükümetin yapacağı şey aşikardır, o da sandığı getirmek” diye konuştu.
ŞEFFAFLIK AZALDI
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Kısmı Öğretim nazaranvlisi Prof. Binhan Elif Yılmaz, hem maliye siyaseti birebir vakitte borç idare stratejilerinde değişikliklere gidildiğini belirterek, “2018’den daha sonra yükselen enflasyon ve paha kaybeden TL’ye karşı alınan genişlemeci tedbirlerle harcama artışı ve gelir azalışı ortamında bütçe açığı büyüdü. 2017’de bütçe açığının GSYH ortasındaki hissesi %1.5’ti. 2018-2020 yıllarının bütçe açığı ortalaması %3.3 oldu. Mali disiplinden ve faiz dışı fazladan uzaklaşıldı” dedi.
Bilgi Üniversitesi Öğretim bakılırsavlisi Prof. Cem Başlevent de, başkanlık sisteminin iktisatta yarattığı en büyük handikapın, şeffaflığın azalması ve bağımsız karar alması gereken kurumların siyasetin ağır tesiri altına girmesi olduğunu söylemiş oldu. Başlevent, “Örneğin, Merkez Bankası rezervlerinin piyasalarda kısa vadeli rahatlama için harcaması, koltuğunu kaybetmek istemeyen yöneticilerin aldığı kararlar yardımıyla mümkün oldu” dedi.
Israrla döviz satıldı kredibilite yok edildi
Ekonomist Dr. Murat Kubilay, dış borçların ödenmesi ve bu esnada kur istikrarsızlığı yaşanmaması için ısrarlı biçimde döviz rezervlerinin satıldığını belirterek, “Usule uygun olmayan ve ulusal güvenlik açığı yaratabilecek kadar büyük bir kayba niye olan satışlarla swap hariç net rezervler 24.1 milyar dolardan -37.3 milyar dolara indi” dedi. bu vakitte en büyük bedeli genç işsizlerin ösöylemiş olduğini vurgulayan Kubilay, “3 yılda genç işsiz sayısı 2.9 milyondan 3.9 milyona çıktı. İktisat idaresinde kurumsallığın yeterlice zayıflatıldığı ve kredibilitenin yok edildiği bir müddetç oldu. 3 yılda 4 Merkez Bankası Lideri değişti. Vakıfbank İdare Heyeti’ne güreşçi Hamza Yerlikaya bile atandı” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Başkanlık sistemini getirdik ve bu yeni sistemden de mutluyuz. Dönüş yok. Eski vesayetçi sistemi yeniden denemenin manası yok” dedi. Soçi dönüşü uçakta birlikteindeki gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, şunları söylemiş oldu: “Parlamenter demokrasiye dönüş noktasında asla bu biçimde bir şey kelam konusu değil. Başkanlık sistemini getiren bir iktidar kalkıp da muhalefetin kuyruğuna takılır mı? bu biçimde bir şey asla olamaz. Bu sistemle yolumuza devam edeceğiz. Aldığımız uzaklık de ortadadır. Bizi senelerca geride bırakmış olan eski vesayetçi sistemi yeniden denemenin manası yok.”
Türkiye, 2018 yılında başkanlık sistemine geçti lakin seçim öncesi verilen çok sayıdaki vaat yerine getirilmedi. 3600 ek göstergenin yanı sıra emeklilikte yaşa takılanlar da (EYT’liler) hayal kırıklığına uğradı. Verilen vaatlerden kimileri şu biçimde:
■ Kamu bankalarına ve KİT’lere yapılan atamalar liyakat yerine iktidara yakınlık prensibine bakılırsa hareket edildiğini gösterdi. Eski bakanlar idare şurası üyesi, eski milletvekilleri büyükelçi ve rektör oldu.
■ Billboardlara “Yerli uçağımız göklerde” yazılı afiş asıldı. 2015 seçimlerinde ise devrin Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun fotoğrafının yanında “Yerli yolcu uçağımızı yapıyoruz” afişleri asıldı. Yerli uçak havalanamadı.
■ Yap-işlet-devret modeliyle yapılan havalimanı, köprü ve hastanelerin maliyeti ve garantileri kamuoyundan gizlendi. Türkiye Varlık Fonu’nun kontrolü yapılmadı. Memleketler arası Şeffaflık Örgütü’nün yayımladığı Yolsuzluk Algı Endeksi’ne göre Türkiye, 180 ülke içinde 91. sırada.
■ Vaatler içinde polis, sıhhat çalışanı ve din nazaranvlilerine 3600 ek gösterge yer alıyordu. Fakat muhalefetin ısrarlarına karşın bu kelam de yerine getirilmedi.
Gerçekleşen kimi vaatler de var
Erdoğan seçim öncesinde Kanal İstanbul, 3 katlı İstanbul tüneli ve 1915 Çanakkale Köprüsü üzere büyük projelerin de planlanmasına başlanacağını açıklamıştı. Çanakkale Köprüsü tamamlanmak üzere, başka projelerin hazırlıkları başladı. Erdoğan, en değerli vaatlerinden biri olarak olağanüstü Hal’in (OHAL) sonlandıracağını açıklamıştı, bu 19 Temmuz 2018’de gerçekleştirildi. Erdoğan’ın bedelli askerlik kelamı yerine getirildi. Hayvan Hakları Yasası da maddeleşti.
Nuray TARHAN
Deniz AYHAN
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 19 Haziran 2018’de “24’ünde bu kardeşinize yetkiyi verin, daha sonrasında faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır nazaranceksiniz” diyerek halktan yetki istemişti. 24 Haziran’daki referandumla Türkiye, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş yaptı. Ortadan geçen 3 yıl 3 aylık müddette Türkiye iktisadında vadedilenler gerçekleşmediği üzere, ülke son 1.5 yılında pandeminin de etkisinin olduğu tarihinin en derin ekonomik buhranına sürüklendi. Pandemide direkt dayanak vermek yerine kredi almaya yönlendirilen halk düzgünce borca sürüklendi. Vatandaşların kredi ve kredi kartı borcu 514 milyar liradan 908 milyon liraya çıkarken, ulusal gelir 67 milyar dolar eridi, vatandaşın hissesine düşen gelir 303 dolar daha azaldı.
CHP Sözcüsü Faik Öztrak, 2018′- den bu yana gerçek işsiz sayısının 5.3 milyondan 9 milyona çıktığını belirterek, “Milletimiz hayat pahalılığı altında ezildi. Son 3 yılda birikimli enflasyon yüzde 53, besin enflasyonu yüzde 73. Yalnızca son bir yılda resmi enflasyon yüzde 19 görünürken, gerçek enflasyon yüzde 50” dedi.
SANDIK GELMELİ
“Erdoğan Şahsım Hükümeti devlette önemli bir idare krizi yarattı” diyen Öztrak, “Erdoğan vazifeye geldiğinden beri 4 Merkez Bankası Lideri gördük. Son atanan lider, aslına bakarsanız koltuğu Erdoğan’a bıraktı. Son 3 haftada dolar kurundaki artış niçiniyle dış borç yükümüz 245 milyar lira arttı. Son 3 yılda ise paramızın dolar karşısında bedeli yarı yarıya eridi” tabirlerine yer verdi. 128 milyar dolarlık döviz rezervinin Erdoğan’ın enflasyon-faiz teorisinin peşinde eritildiğini vurgulayan Öztrak, “Millete verdiği kelamları tutamayan bir hükümetin yapacağı şey aşikardır, o da sandığı getirmek” diye konuştu.
ŞEFFAFLIK AZALDI
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Kısmı Öğretim nazaranvlisi Prof. Binhan Elif Yılmaz, hem maliye siyaseti birebir vakitte borç idare stratejilerinde değişikliklere gidildiğini belirterek, “2018’den daha sonra yükselen enflasyon ve paha kaybeden TL’ye karşı alınan genişlemeci tedbirlerle harcama artışı ve gelir azalışı ortamında bütçe açığı büyüdü. 2017’de bütçe açığının GSYH ortasındaki hissesi %1.5’ti. 2018-2020 yıllarının bütçe açığı ortalaması %3.3 oldu. Mali disiplinden ve faiz dışı fazladan uzaklaşıldı” dedi.
Bilgi Üniversitesi Öğretim bakılırsavlisi Prof. Cem Başlevent de, başkanlık sisteminin iktisatta yarattığı en büyük handikapın, şeffaflığın azalması ve bağımsız karar alması gereken kurumların siyasetin ağır tesiri altına girmesi olduğunu söylemiş oldu. Başlevent, “Örneğin, Merkez Bankası rezervlerinin piyasalarda kısa vadeli rahatlama için harcaması, koltuğunu kaybetmek istemeyen yöneticilerin aldığı kararlar yardımıyla mümkün oldu” dedi.
Israrla döviz satıldı kredibilite yok edildi
Ekonomist Dr. Murat Kubilay, dış borçların ödenmesi ve bu esnada kur istikrarsızlığı yaşanmaması için ısrarlı biçimde döviz rezervlerinin satıldığını belirterek, “Usule uygun olmayan ve ulusal güvenlik açığı yaratabilecek kadar büyük bir kayba niye olan satışlarla swap hariç net rezervler 24.1 milyar dolardan -37.3 milyar dolara indi” dedi. bu vakitte en büyük bedeli genç işsizlerin ösöylemiş olduğini vurgulayan Kubilay, “3 yılda genç işsiz sayısı 2.9 milyondan 3.9 milyona çıktı. İktisat idaresinde kurumsallığın yeterlice zayıflatıldığı ve kredibilitenin yok edildiği bir müddetç oldu. 3 yılda 4 Merkez Bankası Lideri değişti. Vakıfbank İdare Heyeti’ne güreşçi Hamza Yerlikaya bile atandı” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Başkanlık sistemini getirdik ve bu yeni sistemden de mutluyuz. Dönüş yok. Eski vesayetçi sistemi yeniden denemenin manası yok” dedi. Soçi dönüşü uçakta birlikteindeki gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, şunları söylemiş oldu: “Parlamenter demokrasiye dönüş noktasında asla bu biçimde bir şey kelam konusu değil. Başkanlık sistemini getiren bir iktidar kalkıp da muhalefetin kuyruğuna takılır mı? bu biçimde bir şey asla olamaz. Bu sistemle yolumuza devam edeceğiz. Aldığımız uzaklık de ortadadır. Bizi senelerca geride bırakmış olan eski vesayetçi sistemi yeniden denemenin manası yok.”
Türkiye, 2018 yılında başkanlık sistemine geçti lakin seçim öncesi verilen çok sayıdaki vaat yerine getirilmedi. 3600 ek göstergenin yanı sıra emeklilikte yaşa takılanlar da (EYT’liler) hayal kırıklığına uğradı. Verilen vaatlerden kimileri şu biçimde:
■ Kamu bankalarına ve KİT’lere yapılan atamalar liyakat yerine iktidara yakınlık prensibine bakılırsa hareket edildiğini gösterdi. Eski bakanlar idare şurası üyesi, eski milletvekilleri büyükelçi ve rektör oldu.
■ Billboardlara “Yerli uçağımız göklerde” yazılı afiş asıldı. 2015 seçimlerinde ise devrin Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun fotoğrafının yanında “Yerli yolcu uçağımızı yapıyoruz” afişleri asıldı. Yerli uçak havalanamadı.
■ Yap-işlet-devret modeliyle yapılan havalimanı, köprü ve hastanelerin maliyeti ve garantileri kamuoyundan gizlendi. Türkiye Varlık Fonu’nun kontrolü yapılmadı. Memleketler arası Şeffaflık Örgütü’nün yayımladığı Yolsuzluk Algı Endeksi’ne göre Türkiye, 180 ülke içinde 91. sırada.
■ Vaatler içinde polis, sıhhat çalışanı ve din nazaranvlilerine 3600 ek gösterge yer alıyordu. Fakat muhalefetin ısrarlarına karşın bu kelam de yerine getirilmedi.
Gerçekleşen kimi vaatler de var
Erdoğan seçim öncesinde Kanal İstanbul, 3 katlı İstanbul tüneli ve 1915 Çanakkale Köprüsü üzere büyük projelerin de planlanmasına başlanacağını açıklamıştı. Çanakkale Köprüsü tamamlanmak üzere, başka projelerin hazırlıkları başladı. Erdoğan, en değerli vaatlerinden biri olarak olağanüstü Hal’in (OHAL) sonlandıracağını açıklamıştı, bu 19 Temmuz 2018’de gerçekleştirildi. Erdoğan’ın bedelli askerlik kelamı yerine getirildi. Hayvan Hakları Yasası da maddeleşti.