Barcali
Active member
- Katılım
- 14 Şub 2021
- Mesajlar
- 1,145
- Puanları
- 38
Hayvanlar alemindeki cinsiyet rolleri, dişi-erkek oranına bağlı Dişiler ve erkekler eş tercihi yaparken ne kadar seçici olmalı? Eş bulmak için ne kadar rekabet etmeliler ve yavrularını büyütme işine ne kadar katılmalılar? Bu soruların yanıtı büyük ölçüde toplumsal kümedeki, popülasyondaki yahut çeşitteki yetişkin dişilerin erkeklere olan oranına bağlı.
Alman Primat Merkezi, Leibniz Primat Araştırmaları Enstitüsü, Max Planck Enstitüsü Biyolojik Zeka Kısmı ve Leibniz Enstitüsü Hayvan & Yaban ömrü Araştırma Kısmı (Leibniz-IZW) katkılarıyla yürütülen yeni çalışmanın kararı bu türlü.
CİNSİYET ROLLERİ ÇEŞİTLERE NAZARAN DEĞİŞİYOR
Populer Science Türkçe’de yer alan araştırmanın bilgilerina göre başka cinsiyetlere sahip tiplerde erkekler ve dişiler sık sık prosedürleri, fizyolojileri ve davranışlarıyla farklılık gösteriyor.
Cinsiyete mahsus bu üzere adaptasyonlar, dişi ve erkeklerde eş rekabetinin derecesi, eş seçimi ve ebeveynin yavruya bakması halinde ortaya çıkıyor. Deneye dayalı araştırmalar, dişilerin eşleşme konusunda genelde erkeklerden daha seçici olmaya yatkınlık sergilediğini ve adamların eşleşme fırsatları konusunda dişilere nazaran daha fazla rekabet etme eğiliminde olduğunu gösterdi.
Bu kalıp, sık sık “geleneksel” cinsiyet rolleri ismiyle anılıyor. “Tersine çevrildi” cinsiyet rollerine de rastlanırken, genel olarak hem çeşitler içindeki tıpkı vakitte tıp ortasındaki cinsiyet rollerinde bir sürü çeşitlilik bulunuyor. Pekala cinsiyet rollerinde rastlanan bu şaşırtan boyuttaki çeşitlilik nasıl açıklanabilir? Alman Primat Merkezinde çalışan Peter Kappeler’in öncülüğündeki bir araştırma kadrosu, bu doğrultuda hayvanlardaki cinsiyet rollerine yönelik literatürü inceledi ve bir popülasyondaki erkek-dişi oranının, evrimsel açıdan cinsiyet rollerine taraf veren kuvvetli bir etmen olduğunu belirledi.
Cevaplanmamış soruların da belirlendiği makalede, cinsel seçilim ile cinsiyet rollerinin evrimini daha âlâ anlamayı sağlayabilecek araştırmalara işaret ediliyor.
Son periyotlardaki kuramsal ve deher neysel bulgulara göre toplumsal bir kümedeki, popülasyondaki yahut tıptaki yetişkin erkek ve dişilerin oranı (diğer ismiyle yetişkin cinsiyet oranı yahut YCO), cinsiyet rollerindeki değişkenliğe istikamet veren değerli ögelerden biri. Bir çeşitteki popülasyonunda ekseriyetle erkek ve dişilerin benzeri oranda olması beklense de (50:50), tabiattaki cinsiyet oranları geniş bir yelpazedeki taksonomik kümede büyük değişkenlik gösteriyor. Örneğin kimi izopodlarda adamların oranı yüzde bir kadar düşük iken, birtakım kuş cinslerinde ise adamların oranı yüzde 90’a varıyor.
YCO’daki değişkenlik, çeşit düzeyinden toplumsal ünite düzeyine kadar uzamsal açıdan birden çok ölçekte ölçülebiliyor. Örneğin yürütülen uzun devirli çalışmalarda, benekli sırtlan (Crocuta crocuta) kümeleri içinde büyük YCO farklılıkları bulunduğu bildirildi. Leibniz-IZW’de Ngorongoro Sırtlan Projesi’nin lideri ve yeni makalenin eş muharriri olan Oliver Höner, “Cinsiyet rolleriyle direkt bağlantılı bir özellik olan toplumsal baskınlıktaki cinsiyet rollerine, benekli sırtlanlardaki küme bileşiminin taraf verdiğini gösterditik” diyor. “Fakat YCO’nun dişi ve erkeklerdeki rekabetçi sisteme taraf veren ana öge olup olmadığını çabucak hemen belirleyemeditik.
Leibniz-IZW’de Serengeti benekli sırtlan projesinin önderi olan ve makalenin eş muharriri olan Sarah Benhaiem şu biçimde ekliyor: “Sırtlan kümelerinin YCO’sundaki değişimlerin, bu kümelerin ve genel popülasyonun performansını etkileyip etkilemediğini bulmak da farklı olurdu.” Kümeler içerisindeki YCbu biçimdela kıymetli derecede değişebiliyor. Bu dalgalanmaların değeri, olağan olarak muhakkak bir tıbbın ömür geçdiine ve üreme mühletine bağlı. Ama anahtar nokta, belli bir ömür alanındaki lokal YCO’nun kesinlikle istikrarlı olmayabileceği.
YCO, cinsiyet rollerinin birden çok bileşenini etkileyebiliyor. Örneğin kara kukallarda (Centropus grillii) dişilerden hayli daha fazla erkek var ve bu durum, dişilerdeki rekabetin artması ve yavrulara yalnızca erkeğin bakmasıyla bağlantılı. Max Planck Enstitüsü Biyolojik Zeka Kısmında çalışan ve yeni makalenin eş muharriri olan Wolfgang Goymann, “Aslında biz eş seçimi, cinsel çatışma, yavrulara bakma, eşleşme sistemleri, toplumsal davranış, hormon fizyolojisi ve uygunluk üstündeki YCO eğilimlerinin neticelerina yönelik birinci sistematik inceleme çalışmasını sunuyoruz” diyor.
Örneğin hormonları ele alalım: Tıpkı cinsiyetteki rakiplerle olan rekabeti, eşler ile olan etkileşimleri ve ebeveyn davranışını şekillendirmede kıymetli bir rol oynuyorlar; üstelik hormonların düzeyi de bu üzere etkileşimlerden etkileniyor. bu biçimde bir temasa yönelik en hoş bulgulardan biri de beşerler üzerinde yürütülen bir çalışmadan geliyor: Bir Frizbi turnuvasında erkek ve dişi gözlemcilerin oranı, her iki cinsiyette de oyuncuların testesteron düzeyi üzerinde tesir meydana getirdi.
Dişi ve erkek ölçüsünün oranı, YCO ve cinsiyet rolleri içindeki bu bağların ötesinde doğayı müdafaa bağlamında da kıymetli olabilir. bir fazlaca cinste bir bireyin cinsiyeti genetik olarak değil, ortam sıcaklığı üzere biyolojik olmayan çevresel etmenlerle belirleniyor. Bu canlı tiplerinde iklim değişiminin tesirleri, cinsiyet oranlarında uç noktalı eğilimlere yol açıp popülasyon demografisini ve genetiği tehdit edebiliyor.
Örneğin doğurgan kertenkelede (Lacerta vivipara) adamların çok ölçüde olması, dişilere yönelik cinsel saldırganlığın artmasına ve bu sebeple dişilerin hayatta kalma oranları ile doğurganlıklarının düşmesine yol açabiliyor. Nihayetinde bu durum erkek tarafındaki eğilimi artırarak, bir fazlaca jenerasyon boyunca yapılan rakamsal popülasyon yansıtımlarıyla gösterildiği üzere genel popülasyon boyutunu çarpıcı biçimde azaltıyor. ötürüsıyla YCO’daki eğilimlerin popülasyon dinamiklerine dönük mümkün sonuçları, muhafaza biyolojisi için de faydalı olabilir.
Bulgular iki ay evvel Biological Reviews bülteninde sunuldu.
Alman Primat Merkezi, Leibniz Primat Araştırmaları Enstitüsü, Max Planck Enstitüsü Biyolojik Zeka Kısmı ve Leibniz Enstitüsü Hayvan & Yaban ömrü Araştırma Kısmı (Leibniz-IZW) katkılarıyla yürütülen yeni çalışmanın kararı bu türlü.
CİNSİYET ROLLERİ ÇEŞİTLERE NAZARAN DEĞİŞİYOR
Populer Science Türkçe’de yer alan araştırmanın bilgilerina göre başka cinsiyetlere sahip tiplerde erkekler ve dişiler sık sık prosedürleri, fizyolojileri ve davranışlarıyla farklılık gösteriyor.
Cinsiyete mahsus bu üzere adaptasyonlar, dişi ve erkeklerde eş rekabetinin derecesi, eş seçimi ve ebeveynin yavruya bakması halinde ortaya çıkıyor. Deneye dayalı araştırmalar, dişilerin eşleşme konusunda genelde erkeklerden daha seçici olmaya yatkınlık sergilediğini ve adamların eşleşme fırsatları konusunda dişilere nazaran daha fazla rekabet etme eğiliminde olduğunu gösterdi.
Bu kalıp, sık sık “geleneksel” cinsiyet rolleri ismiyle anılıyor. “Tersine çevrildi” cinsiyet rollerine de rastlanırken, genel olarak hem çeşitler içindeki tıpkı vakitte tıp ortasındaki cinsiyet rollerinde bir sürü çeşitlilik bulunuyor. Pekala cinsiyet rollerinde rastlanan bu şaşırtan boyuttaki çeşitlilik nasıl açıklanabilir? Alman Primat Merkezinde çalışan Peter Kappeler’in öncülüğündeki bir araştırma kadrosu, bu doğrultuda hayvanlardaki cinsiyet rollerine yönelik literatürü inceledi ve bir popülasyondaki erkek-dişi oranının, evrimsel açıdan cinsiyet rollerine taraf veren kuvvetli bir etmen olduğunu belirledi.
Cevaplanmamış soruların da belirlendiği makalede, cinsel seçilim ile cinsiyet rollerinin evrimini daha âlâ anlamayı sağlayabilecek araştırmalara işaret ediliyor.
Son periyotlardaki kuramsal ve deher neysel bulgulara göre toplumsal bir kümedeki, popülasyondaki yahut tıptaki yetişkin erkek ve dişilerin oranı (diğer ismiyle yetişkin cinsiyet oranı yahut YCO), cinsiyet rollerindeki değişkenliğe istikamet veren değerli ögelerden biri. Bir çeşitteki popülasyonunda ekseriyetle erkek ve dişilerin benzeri oranda olması beklense de (50:50), tabiattaki cinsiyet oranları geniş bir yelpazedeki taksonomik kümede büyük değişkenlik gösteriyor. Örneğin kimi izopodlarda adamların oranı yüzde bir kadar düşük iken, birtakım kuş cinslerinde ise adamların oranı yüzde 90’a varıyor.
YCO’daki değişkenlik, çeşit düzeyinden toplumsal ünite düzeyine kadar uzamsal açıdan birden çok ölçekte ölçülebiliyor. Örneğin yürütülen uzun devirli çalışmalarda, benekli sırtlan (Crocuta crocuta) kümeleri içinde büyük YCO farklılıkları bulunduğu bildirildi. Leibniz-IZW’de Ngorongoro Sırtlan Projesi’nin lideri ve yeni makalenin eş muharriri olan Oliver Höner, “Cinsiyet rolleriyle direkt bağlantılı bir özellik olan toplumsal baskınlıktaki cinsiyet rollerine, benekli sırtlanlardaki küme bileşiminin taraf verdiğini gösterditik” diyor. “Fakat YCO’nun dişi ve erkeklerdeki rekabetçi sisteme taraf veren ana öge olup olmadığını çabucak hemen belirleyemeditik.
Leibniz-IZW’de Serengeti benekli sırtlan projesinin önderi olan ve makalenin eş muharriri olan Sarah Benhaiem şu biçimde ekliyor: “Sırtlan kümelerinin YCO’sundaki değişimlerin, bu kümelerin ve genel popülasyonun performansını etkileyip etkilemediğini bulmak da farklı olurdu.” Kümeler içerisindeki YCbu biçimdela kıymetli derecede değişebiliyor. Bu dalgalanmaların değeri, olağan olarak muhakkak bir tıbbın ömür geçdiine ve üreme mühletine bağlı. Ama anahtar nokta, belli bir ömür alanındaki lokal YCO’nun kesinlikle istikrarlı olmayabileceği.
YCO, cinsiyet rollerinin birden çok bileşenini etkileyebiliyor. Örneğin kara kukallarda (Centropus grillii) dişilerden hayli daha fazla erkek var ve bu durum, dişilerdeki rekabetin artması ve yavrulara yalnızca erkeğin bakmasıyla bağlantılı. Max Planck Enstitüsü Biyolojik Zeka Kısmında çalışan ve yeni makalenin eş muharriri olan Wolfgang Goymann, “Aslında biz eş seçimi, cinsel çatışma, yavrulara bakma, eşleşme sistemleri, toplumsal davranış, hormon fizyolojisi ve uygunluk üstündeki YCO eğilimlerinin neticelerina yönelik birinci sistematik inceleme çalışmasını sunuyoruz” diyor.
Örneğin hormonları ele alalım: Tıpkı cinsiyetteki rakiplerle olan rekabeti, eşler ile olan etkileşimleri ve ebeveyn davranışını şekillendirmede kıymetli bir rol oynuyorlar; üstelik hormonların düzeyi de bu üzere etkileşimlerden etkileniyor. bu biçimde bir temasa yönelik en hoş bulgulardan biri de beşerler üzerinde yürütülen bir çalışmadan geliyor: Bir Frizbi turnuvasında erkek ve dişi gözlemcilerin oranı, her iki cinsiyette de oyuncuların testesteron düzeyi üzerinde tesir meydana getirdi.
Dişi ve erkek ölçüsünün oranı, YCO ve cinsiyet rolleri içindeki bu bağların ötesinde doğayı müdafaa bağlamında da kıymetli olabilir. bir fazlaca cinste bir bireyin cinsiyeti genetik olarak değil, ortam sıcaklığı üzere biyolojik olmayan çevresel etmenlerle belirleniyor. Bu canlı tiplerinde iklim değişiminin tesirleri, cinsiyet oranlarında uç noktalı eğilimlere yol açıp popülasyon demografisini ve genetiği tehdit edebiliyor.
Örneğin doğurgan kertenkelede (Lacerta vivipara) adamların çok ölçüde olması, dişilere yönelik cinsel saldırganlığın artmasına ve bu sebeple dişilerin hayatta kalma oranları ile doğurganlıklarının düşmesine yol açabiliyor. Nihayetinde bu durum erkek tarafındaki eğilimi artırarak, bir fazlaca jenerasyon boyunca yapılan rakamsal popülasyon yansıtımlarıyla gösterildiği üzere genel popülasyon boyutunu çarpıcı biçimde azaltıyor. ötürüsıyla YCO’daki eğilimlerin popülasyon dinamiklerine dönük mümkün sonuçları, muhafaza biyolojisi için de faydalı olabilir.
Bulgular iki ay evvel Biological Reviews bülteninde sunuldu.