İran direnişi için saçlarını kesen bayanlar: Daha gür, kuvvetli geleceğiz Nur Kaplan
ANKARA – İran’da, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ‘kıyafet kurallarına uymadığı’ nedeni öne sürülerek ahlak polisi tarafınca gözaltına alınması ve akabinde kuşkulu halde ölmesi günlerdir protesto ediliyor. İran’da bayanların öncülüğünde başlayan hareketler, kitlesel bir harekete dönüşerek binlerce insanın sokağa çıkmasına yol açtı. İranlı bayanlara takviye olmak için dünyaya yayılan aksiyonlara, Türkiye’deki bayan örgütlerinden de dayanak geldi.
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim ve Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli ile İran’da yaşanan bayan hareketini ve Türkiye’ye yansımasını konuştuk.
Adalet Kaya
‘KADINLAR BAŞÖRTÜSÜNÜ İSTEMEDİKLERİNİ İLAN EDİYORLAR’
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi’nin akabinde ülkede kuvvetli bir bayan hareketinin doğduğunu, yıllar içerisinde ‘Beyaz Çarşamba’ üzere çeşitli aksiyonlara tanıklık edilse de bugünkü yaşananların ‘devrimsel’ bir nitelik kazandığını söz etti. “Mahsa’nın Kürt olması, hareketlerin Kürt kentlerinde başlaması, Kürt bayan hareketinin 30 yıllık geleneğinin ve tecrübesinin yarattığı bir tesir de görünür oldu” diyen Kaya, şöyleki devam etti:
“Kadınlar, başörtüsünü ve İslam şeriat rejimini istemediklerini ilan ediyorlar. Rejimin askerleri pervasızca ateş açmasına karşın süren direniş ve yürek bize ilham veriyor. İran’da şeriat maddeleri bayanların zulüm ortasında yaşamasına, ömürlerine ket vurulmasına niye oldu. İdam edilen bayanlar var. Bayanlar bugün bu direnişi, her türlü cezayı göze alarak yapıyorlar. Hayranlıkla izliyorum.”
‘İNANILMAZ BİR YÜREK VE ÖNCÜLÜK HALİ’
Mahsa Amini’nin vefatından akabinde İranlı bayanlar saç kesme hareketi başlattı. İran’da başlayan bu protesto dünyaya yayılırken, Türkiye’deki bayanlar da harekete dayanak verdi. Orta Doğu’da ‘saç telinin dahi bayanlar için değer taşıdığını’ söyleyen Kaya, “Saç kesme hareketi fazlaca diğer ve yaşamsal manalar taşır. Bu uğurda epey pahalı bir şey veriliyor. Bu aksiyonları hafifçesememek gerekir. Başörtüsünü yakmak, başını açarak bir şey söylemek orada epey büyük hata… ötürüsıyla bu inanılmaz bir yürek ve öncülük hali” dedi.
‘DESTEK DAVETLERİ BÜYÜTÜLMELİ’
İran’da yaşananların bir dönüm noktası olduğunu, rejimin askerleri direnişi bastırmak için sert müdahale etse de hareketin daha kuvvetli bir halde yükselebileceğini söyleyen Kaya, dayanak davetlerinin büyütülmesi gerektiğini, ‘diktatörlük karşısında’ birlikte hareket etmenin elzem olduğunu tabir etti. Kaya, şunları kaydetti:
“Türkiye’de de din probleminin bir iktidar aracına dönüştüğünü, bayanların ömrünü daraltan yerde durduğunu görüyoruz. Hayatlarımıza dönük bir ekip yasalar ve İstanbul Kontratı üzere kazanımlarımıza ataklar var. Bütün bunları okuduğumuzda Türkiye’de de ‘demokrasi’ makyajı altında tıpkı anlayışın devam ettiğini görüyoruz. Cinayet işleyen erkekler gerçek manada cezalandırılmıyor, cezasızlıkla ödüllendiriliyor. Dünyanın her yerinde şiddete açık hale gelen bayanların birlikte hareket edebilmesi en büyük gücümüz ve öz savunmamız.”
Fidan Ataselim
‘YAŞANANLAR DÜNYA FEMİNİST HAREKETİNE DİRENÇ KATACAK’
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim, İran’da yaşananların bir anda ortaya çıkmadığını, ülkede bayan hareketinin senelerca Molla rejimine karşı uğraş ettiğini, Amini’nin vefatının ise ‘bardağı taşıran son damla’ olduğunu tabir etti. İran’daki direnişin kolay bastırılamayacağını söyleyen Ataselim, “Direniş, dini kuralların dayatıldığı Molla rejiminin sürekliliğinin olamayacağının göstergesi” diyerek, şöyleki devam etti:
“İran’da yaşananlar dünya feminist hareketine direnç katacak. Bizler de bu çeşit durumlarda enternasyonal çabayı yükseltmenin yol ve formlarının üstüne daha fazla düşündüğümüz, tartıştığımız, bu ilgileri geliştirdiğimiz bir devirdeyiz. Bu direnişin bizi daha da güçlendireceği kesin.”
‘DAHA GÜÇLÜ VE DAHA GÜR GELECEĞİZ’
İranlı bayanlara dayanak olmak için Türkiye’deki epeyce sayıda bayan üzere saç kesme aksiyonuna katılan Ataselim, “normal olarak İran’daki bayanlarla dayanışmak, enternasyonal dayanışmayı ortaya koyabilmek için elimizden geleni yapacağız. Onların benimsediği aksiyona katılıp ben de saçımı kestim. Bu yalnızca, baskı karşısında fedakârlıkta bulunmak üzere görülmemeli. Daha kuvvetli ve daha gür geleceğiz, bunun hazırlığıdır diye de okunabilir” sözlerini kullandı.
‘İRAN’DA YAŞANANLAR CÜRET VERİP, KARAMSARLIĞI DAĞITTI’
İran’daki baskıcı rejimin Türkiye’de de farklı biçimde yaşandığını, geçtiğimiz günlerde İstanbul’da LGBTİQ+ zıddı hareketin buna bir örnek olduğunu söyleyen Ataselim, şenlik ve konserlerin yasaklanması ve muhakkak bir hayat biçiminin dayatılması karşısında ‘laiklik unsurunun ehemmiyetinin bir kere daha anlaşıldığını’ söz etti. Ataselim, şunları kaydetti:
“Yürütülen bu uğraş bayanların, LGBTİQ+’ların özgür ömür çabası, laiklik çabasıdır. Çağdaş haklarımıza sahip çıkma, kavuşma gayretidir. Özgürlüklerimizden vazgeçmemek üzere, daha kacını kazanmak üzere, bu akınlarla çaba ortasında olacağız. İran’da yaşananların cüret veren, karamsarlığı dağıtan bir tarafı oldu. Tıpkı LGBTİQ+ aykırısı o yürüyüş esnasında gökkuşağının doğuşu üzereydi.”
Rümeysa Çamdereli
‘ÇOK GÜÇLÜ VE GÖZÜ PEK UĞRAŞ VAR’
Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli, İran’daki bayan gayretinin dünyada değerli sembolik bir karşılığının olduğunu, var olan muhafazakârlaşma ve bayan aykırısı telaffuzların en ağır biçimlerinden birinin İranlı bayanların yaşadığını söylemiş oldu. Buna karşı hareketin çok kuvvetli olduğunu tabir eden Çamdereli, şu biçimde devam etti:
“Yaşanan uğraşın dönüm noktası potansiyelinin olduğunu düşünüyorum. Çok kuvvetli ve mert bir uğraş var karşımızda. Baskı ortamlarında çaba veren tüm bayan örgütleri için de çıkış noktası olabilecek bir gayret izliyoruz. Kazanımla sonuçlanırsa hem dünyada tıpkı vakitte Türkiye’de yitirdiğimiz umudumuz bir daha yeşerecek. bu biçimdesi bir uğraşın mümkün olduğunu gördük, direniş harekete geçmek için motivasyon kaynağı haline geldi. Bana da bunu kendi ülkemde yapabileceğime dair umut aşıladı.”
‘DİN TERSLİĞİ DEĞİL, ZULME VE BASKIYA KARŞI BİR HAREKET’
İran’da yaşananların kimi kümeler tarafınca din ya da başörtüsü aksiliği üzere lanse edildiğini, bu tavır ile var olan çabanın altının boşaltılmaya çalışıldığını söz eden Çamdereli, şöyleki konuştu:
“Saç kesme aksiyonlarında, var olan bir harekete eklemlenmek ve bunu yaygınlaştırmak hayli pahalı. Ben başörtülü bir hanımım, kamusal alanda saçlarımı göstermeyi tercih etmiyorum, bu aksiyonun bir kesimi olamadım ancak bu hareket biçiminin fazlaca bedelli, manalı ve yaygınlaşması gerektiğini, sembolik bir tarafının olduğunu düşünüyorum. Bu dayanak aksiyonları din aksiliği değil, orada olan zulme ve baskıya karşı bir hareket. Bayanlar, ne giyip giymeyeceklerinin, başlarını örtüp örtmeyeceklerinin adamların sonucuna bağlı olmadığını söylüyorlar.”
ANKARA – İran’da, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ‘kıyafet kurallarına uymadığı’ nedeni öne sürülerek ahlak polisi tarafınca gözaltına alınması ve akabinde kuşkulu halde ölmesi günlerdir protesto ediliyor. İran’da bayanların öncülüğünde başlayan hareketler, kitlesel bir harekete dönüşerek binlerce insanın sokağa çıkmasına yol açtı. İranlı bayanlara takviye olmak için dünyaya yayılan aksiyonlara, Türkiye’deki bayan örgütlerinden de dayanak geldi.
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim ve Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli ile İran’da yaşanan bayan hareketini ve Türkiye’ye yansımasını konuştuk.
Adalet Kaya
‘KADINLAR BAŞÖRTÜSÜNÜ İSTEMEDİKLERİNİ İLAN EDİYORLAR’
Rosa Bayan Derneği Lideri Adalet Kaya, 1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi’nin akabinde ülkede kuvvetli bir bayan hareketinin doğduğunu, yıllar içerisinde ‘Beyaz Çarşamba’ üzere çeşitli aksiyonlara tanıklık edilse de bugünkü yaşananların ‘devrimsel’ bir nitelik kazandığını söz etti. “Mahsa’nın Kürt olması, hareketlerin Kürt kentlerinde başlaması, Kürt bayan hareketinin 30 yıllık geleneğinin ve tecrübesinin yarattığı bir tesir de görünür oldu” diyen Kaya, şöyleki devam etti:
“Kadınlar, başörtüsünü ve İslam şeriat rejimini istemediklerini ilan ediyorlar. Rejimin askerleri pervasızca ateş açmasına karşın süren direniş ve yürek bize ilham veriyor. İran’da şeriat maddeleri bayanların zulüm ortasında yaşamasına, ömürlerine ket vurulmasına niye oldu. İdam edilen bayanlar var. Bayanlar bugün bu direnişi, her türlü cezayı göze alarak yapıyorlar. Hayranlıkla izliyorum.”
‘İNANILMAZ BİR YÜREK VE ÖNCÜLÜK HALİ’
Mahsa Amini’nin vefatından akabinde İranlı bayanlar saç kesme hareketi başlattı. İran’da başlayan bu protesto dünyaya yayılırken, Türkiye’deki bayanlar da harekete dayanak verdi. Orta Doğu’da ‘saç telinin dahi bayanlar için değer taşıdığını’ söyleyen Kaya, “Saç kesme hareketi fazlaca diğer ve yaşamsal manalar taşır. Bu uğurda epey pahalı bir şey veriliyor. Bu aksiyonları hafifçesememek gerekir. Başörtüsünü yakmak, başını açarak bir şey söylemek orada epey büyük hata… ötürüsıyla bu inanılmaz bir yürek ve öncülük hali” dedi.
‘DESTEK DAVETLERİ BÜYÜTÜLMELİ’
İran’da yaşananların bir dönüm noktası olduğunu, rejimin askerleri direnişi bastırmak için sert müdahale etse de hareketin daha kuvvetli bir halde yükselebileceğini söyleyen Kaya, dayanak davetlerinin büyütülmesi gerektiğini, ‘diktatörlük karşısında’ birlikte hareket etmenin elzem olduğunu tabir etti. Kaya, şunları kaydetti:
“Türkiye’de de din probleminin bir iktidar aracına dönüştüğünü, bayanların ömrünü daraltan yerde durduğunu görüyoruz. Hayatlarımıza dönük bir ekip yasalar ve İstanbul Kontratı üzere kazanımlarımıza ataklar var. Bütün bunları okuduğumuzda Türkiye’de de ‘demokrasi’ makyajı altında tıpkı anlayışın devam ettiğini görüyoruz. Cinayet işleyen erkekler gerçek manada cezalandırılmıyor, cezasızlıkla ödüllendiriliyor. Dünyanın her yerinde şiddete açık hale gelen bayanların birlikte hareket edebilmesi en büyük gücümüz ve öz savunmamız.”
Fidan Ataselim
‘YAŞANANLAR DÜNYA FEMİNİST HAREKETİNE DİRENÇ KATACAK’
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim, İran’da yaşananların bir anda ortaya çıkmadığını, ülkede bayan hareketinin senelerca Molla rejimine karşı uğraş ettiğini, Amini’nin vefatının ise ‘bardağı taşıran son damla’ olduğunu tabir etti. İran’daki direnişin kolay bastırılamayacağını söyleyen Ataselim, “Direniş, dini kuralların dayatıldığı Molla rejiminin sürekliliğinin olamayacağının göstergesi” diyerek, şöyleki devam etti:
“İran’da yaşananlar dünya feminist hareketine direnç katacak. Bizler de bu çeşit durumlarda enternasyonal çabayı yükseltmenin yol ve formlarının üstüne daha fazla düşündüğümüz, tartıştığımız, bu ilgileri geliştirdiğimiz bir devirdeyiz. Bu direnişin bizi daha da güçlendireceği kesin.”
‘DAHA GÜÇLÜ VE DAHA GÜR GELECEĞİZ’
İranlı bayanlara dayanak olmak için Türkiye’deki epeyce sayıda bayan üzere saç kesme aksiyonuna katılan Ataselim, “normal olarak İran’daki bayanlarla dayanışmak, enternasyonal dayanışmayı ortaya koyabilmek için elimizden geleni yapacağız. Onların benimsediği aksiyona katılıp ben de saçımı kestim. Bu yalnızca, baskı karşısında fedakârlıkta bulunmak üzere görülmemeli. Daha kuvvetli ve daha gür geleceğiz, bunun hazırlığıdır diye de okunabilir” sözlerini kullandı.
‘İRAN’DA YAŞANANLAR CÜRET VERİP, KARAMSARLIĞI DAĞITTI’
İran’daki baskıcı rejimin Türkiye’de de farklı biçimde yaşandığını, geçtiğimiz günlerde İstanbul’da LGBTİQ+ zıddı hareketin buna bir örnek olduğunu söyleyen Ataselim, şenlik ve konserlerin yasaklanması ve muhakkak bir hayat biçiminin dayatılması karşısında ‘laiklik unsurunun ehemmiyetinin bir kere daha anlaşıldığını’ söz etti. Ataselim, şunları kaydetti:
“Yürütülen bu uğraş bayanların, LGBTİQ+’ların özgür ömür çabası, laiklik çabasıdır. Çağdaş haklarımıza sahip çıkma, kavuşma gayretidir. Özgürlüklerimizden vazgeçmemek üzere, daha kacını kazanmak üzere, bu akınlarla çaba ortasında olacağız. İran’da yaşananların cüret veren, karamsarlığı dağıtan bir tarafı oldu. Tıpkı LGBTİQ+ aykırısı o yürüyüş esnasında gökkuşağının doğuşu üzereydi.”
Rümeysa Çamdereli
‘ÇOK GÜÇLÜ VE GÖZÜ PEK UĞRAŞ VAR’
Havle Bayan Derneği üyesi Rümeysa Çamdereli, İran’daki bayan gayretinin dünyada değerli sembolik bir karşılığının olduğunu, var olan muhafazakârlaşma ve bayan aykırısı telaffuzların en ağır biçimlerinden birinin İranlı bayanların yaşadığını söylemiş oldu. Buna karşı hareketin çok kuvvetli olduğunu tabir eden Çamdereli, şu biçimde devam etti:
“Yaşanan uğraşın dönüm noktası potansiyelinin olduğunu düşünüyorum. Çok kuvvetli ve mert bir uğraş var karşımızda. Baskı ortamlarında çaba veren tüm bayan örgütleri için de çıkış noktası olabilecek bir gayret izliyoruz. Kazanımla sonuçlanırsa hem dünyada tıpkı vakitte Türkiye’de yitirdiğimiz umudumuz bir daha yeşerecek. bu biçimdesi bir uğraşın mümkün olduğunu gördük, direniş harekete geçmek için motivasyon kaynağı haline geldi. Bana da bunu kendi ülkemde yapabileceğime dair umut aşıladı.”
‘DİN TERSLİĞİ DEĞİL, ZULME VE BASKIYA KARŞI BİR HAREKET’
İran’da yaşananların kimi kümeler tarafınca din ya da başörtüsü aksiliği üzere lanse edildiğini, bu tavır ile var olan çabanın altının boşaltılmaya çalışıldığını söz eden Çamdereli, şöyleki konuştu:
“Saç kesme aksiyonlarında, var olan bir harekete eklemlenmek ve bunu yaygınlaştırmak hayli pahalı. Ben başörtülü bir hanımım, kamusal alanda saçlarımı göstermeyi tercih etmiyorum, bu aksiyonun bir kesimi olamadım ancak bu hareket biçiminin fazlaca bedelli, manalı ve yaygınlaşması gerektiğini, sembolik bir tarafının olduğunu düşünüyorum. Bu dayanak aksiyonları din aksiliği değil, orada olan zulme ve baskıya karşı bir hareket. Bayanlar, ne giyip giymeyeceklerinin, başlarını örtüp örtmeyeceklerinin adamların sonucuna bağlı olmadığını söylüyorlar.”