Barcali
Active member
- Katılım
- 14 Şub 2021
- Mesajlar
- 1,145
- Puanları
- 38
Kedilerin birinci defa nerede evcilleştirildiği ortaya çıktı Yaklaşık 10.000 yıl evvel Dicle ve Fırat ırmaklarını çevreleyen Bereketli Hilal bölgesinde yerleşik hayat süren beşerler, burada avcı-toplayıcılıktan birinci kere çiftçiliğe geçiş yapmış ve insanlığın birinci medeniyetlerinde kemirgenleri tüketerek antik bir haşere denetimi sağlayan kediler ile yakın bağlar kurmuşlardı.
İLK SEFER EVCİLLEŞMELERİ İNSANLARIN HAYAT HALİNDEKİ DEĞİŞİM TESİRLİ OLDU
Şimdiyse Missouri Üniversitesinde (MÜ) yürütülen yeni bir çalışmada, insanların ömür biçimindeki bu dönüşümün kedilerin birinci kez evcilleşmesini sağladığı ve beşerler dünyayı gezdikçe yeni kedi arkadaşlarını da birliktelerinde taşıdıkları gösteriliyor.
Populer Science Türkçe’de yer alan çalışmaya göre MÜ Veteriner Tıp Fakültesinde kedi genetikçisi ve mukayeseli tıp profesörü olarak çalışan Leslie A. Lyons, Bereketli Hilal bölgesi ve etrafının yanısıra Avrupa, Asya ile Afrika’da yaşayan kedilerden DNA toplayarak tahlil yürüttü. Çalışma kapsamında ise yaklaşık 200 genetik işaretçiyi birbiriyle karışlaştırıldı.
“Üzerinde çalıştığımız ana DNA işaretçilerinden biri de epeyce süratli mutasyon geçiren ve yakın vakitteki kedi popülasyonları ile son birkaç yüzyıldaki ırk gelişimleri hakkında ipuçları veren mikro uydulardı” diyor Lyons. “İncelediğimiz bir başka DNA işaretçisi ise genom çapında meydana gelen tek bazlı değişimler olup birkaç bin yıl evvelki antik tarihleri hakkında bilgiler veren tekli nükleotit polimorfizmleriydi. Her iki işaretçiyi de inceleyip karşılaştırarak, kedilerin evrimsel tarihini derlemeye başlayabiliyoruz.”
Lyons, atlar ve sığırlar dünyanın çeşitli bölgelerindeki beşerler tarafınca farklı vakit içinderda çeşitli evcilleştirme olaylarına maruz kalsa da; yeni çalışmada kedi genetikleri üzerinde yürüttüğü tahlilin, kedilerin muhtemelen birinci vakit içinderda yalnızca Bereketli Hilal’de evcilleştirildiği ve daha sonrasında beşerlerle bütün dünyaya göç ettiği kuramına kuvvetli bir dayanak sağladığını ekliyor. Kedi genleri yeni jenerasyonlara aktarıldıkça, ör. Batı Avrupa’daki kedilerin genetik bileşimi Güneydoğu Asya’daki kedilerden epey farklı bir hale gelmiş. Bu sürece “uzaklık ile izolasyon” ismi veriliyor.
“Aslında kedilere yarı evcilleşmiş diyebiliriz zira tabiata bırakırsak, büyük ihtimalle bir daha haşarat avlayacaklar ve doğal davranışları sebebiyle kendi başlarına hayatta kalıp eşleşebileceklerdir” diyor Lyons. “Köpekler ve başka evcilleşmiş hayvanların bilakis, bu evcilleşme sürecinde kedilerin davranışlarını gerçekten değiştirmemişiz. Bu yüzden kediler, özel hayvanlar olduklarını bir kere daha gösteriyor.”
30 yıldan uzun müddettir kedi genetiğini araştıran Lyons; polikistik böbrek hastalığı, körlük ve cücelik üzere hem kedileri hem insanları etkileyen genetik hastalıkları incelemek üzere kedileri biyomedikal bir model olarak kullanmak istediğini ve bu üzere araştırmaların, kendisinin bu büyük maksadına de dayanak sağladığını söylüyor.
“Karşılaştırmalı genetik ve hassas tıp, ‘Tek Sağlık’ teriminde değerli roller oynuyor; yani kedilerde genetik hastalıkların sebeplerini incelemek ya da rahatsızlıklarını tedavi etmek için yapabileceğimiz her şey, günün birinde birebir hastalıklara sahip insanları tedavi etmek için de faydalı olabilir” diyor Lyons. “Genetik araçlar inşa ediyorum. Bunlar, nihayetinde kedilerin sıhhatini düzgünleştirmeye yardımcı olacak genetik kaynaklar. Bu araçları inşa ederken, temsili bir örnek elde etmek ve kedilerin dünya çapındaki genetik farklılıklarını anlamak ehemmiyet taşıyor ki genetik alet çantamız yalnızca belirli bir bölgedeki kediler için değil, dünya çapındaki kediler için de faydalı olabilsin.”
Kariyeri boyunca kedi yetiştiricileriyle ve araştırmalarına katkı sağlayan iş birlikçilerle çalışan Lyons, bu doğrultuda bilim topluluğunun yararlanabileceği ve kedi DNA’larını içeren kapsamlı bilgi tabanları geliştirdi. Bu data tabanları içinde, dünya genelindeki kedilerden elde edilen kedi genom dizilimleri de yer alıyor.
Lyons ve meslektaşları 2021 yılında yürüttükleri bir çalışmada, kedilerin genomik yapısının insanlara neredeyse tüm başka primat dışı memelilerden daha fazla benzediğini keşfetti.
“Çalışmalarımız, genetik hastalıkların dünya çapındaki göç ve kalıtımını durdurmaya yardımcı oldu” diyor Lyons. “Bunun bir örneği de, 2004 yılında genetik testimizi birinci başlatmış olduğumız vakit İran kedilerinin %38’nin polikistik böbrek hastalığının bulunmasıydı. Bu oran uğraşlarımız yardımıyla kıymetli oranda azaldı. Genel gayemiz ise kedilerdeki genetik hastalıkları yok etmek.”
İLK SEFER EVCİLLEŞMELERİ İNSANLARIN HAYAT HALİNDEKİ DEĞİŞİM TESİRLİ OLDU
Şimdiyse Missouri Üniversitesinde (MÜ) yürütülen yeni bir çalışmada, insanların ömür biçimindeki bu dönüşümün kedilerin birinci kez evcilleşmesini sağladığı ve beşerler dünyayı gezdikçe yeni kedi arkadaşlarını da birliktelerinde taşıdıkları gösteriliyor.
Populer Science Türkçe’de yer alan çalışmaya göre MÜ Veteriner Tıp Fakültesinde kedi genetikçisi ve mukayeseli tıp profesörü olarak çalışan Leslie A. Lyons, Bereketli Hilal bölgesi ve etrafının yanısıra Avrupa, Asya ile Afrika’da yaşayan kedilerden DNA toplayarak tahlil yürüttü. Çalışma kapsamında ise yaklaşık 200 genetik işaretçiyi birbiriyle karışlaştırıldı.
“Üzerinde çalıştığımız ana DNA işaretçilerinden biri de epeyce süratli mutasyon geçiren ve yakın vakitteki kedi popülasyonları ile son birkaç yüzyıldaki ırk gelişimleri hakkında ipuçları veren mikro uydulardı” diyor Lyons. “İncelediğimiz bir başka DNA işaretçisi ise genom çapında meydana gelen tek bazlı değişimler olup birkaç bin yıl evvelki antik tarihleri hakkında bilgiler veren tekli nükleotit polimorfizmleriydi. Her iki işaretçiyi de inceleyip karşılaştırarak, kedilerin evrimsel tarihini derlemeye başlayabiliyoruz.”
Lyons, atlar ve sığırlar dünyanın çeşitli bölgelerindeki beşerler tarafınca farklı vakit içinderda çeşitli evcilleştirme olaylarına maruz kalsa da; yeni çalışmada kedi genetikleri üzerinde yürüttüğü tahlilin, kedilerin muhtemelen birinci vakit içinderda yalnızca Bereketli Hilal’de evcilleştirildiği ve daha sonrasında beşerlerle bütün dünyaya göç ettiği kuramına kuvvetli bir dayanak sağladığını ekliyor. Kedi genleri yeni jenerasyonlara aktarıldıkça, ör. Batı Avrupa’daki kedilerin genetik bileşimi Güneydoğu Asya’daki kedilerden epey farklı bir hale gelmiş. Bu sürece “uzaklık ile izolasyon” ismi veriliyor.
“Aslında kedilere yarı evcilleşmiş diyebiliriz zira tabiata bırakırsak, büyük ihtimalle bir daha haşarat avlayacaklar ve doğal davranışları sebebiyle kendi başlarına hayatta kalıp eşleşebileceklerdir” diyor Lyons. “Köpekler ve başka evcilleşmiş hayvanların bilakis, bu evcilleşme sürecinde kedilerin davranışlarını gerçekten değiştirmemişiz. Bu yüzden kediler, özel hayvanlar olduklarını bir kere daha gösteriyor.”
30 yıldan uzun müddettir kedi genetiğini araştıran Lyons; polikistik böbrek hastalığı, körlük ve cücelik üzere hem kedileri hem insanları etkileyen genetik hastalıkları incelemek üzere kedileri biyomedikal bir model olarak kullanmak istediğini ve bu üzere araştırmaların, kendisinin bu büyük maksadına de dayanak sağladığını söylüyor.
“Karşılaştırmalı genetik ve hassas tıp, ‘Tek Sağlık’ teriminde değerli roller oynuyor; yani kedilerde genetik hastalıkların sebeplerini incelemek ya da rahatsızlıklarını tedavi etmek için yapabileceğimiz her şey, günün birinde birebir hastalıklara sahip insanları tedavi etmek için de faydalı olabilir” diyor Lyons. “Genetik araçlar inşa ediyorum. Bunlar, nihayetinde kedilerin sıhhatini düzgünleştirmeye yardımcı olacak genetik kaynaklar. Bu araçları inşa ederken, temsili bir örnek elde etmek ve kedilerin dünya çapındaki genetik farklılıklarını anlamak ehemmiyet taşıyor ki genetik alet çantamız yalnızca belirli bir bölgedeki kediler için değil, dünya çapındaki kediler için de faydalı olabilsin.”
Kariyeri boyunca kedi yetiştiricileriyle ve araştırmalarına katkı sağlayan iş birlikçilerle çalışan Lyons, bu doğrultuda bilim topluluğunun yararlanabileceği ve kedi DNA’larını içeren kapsamlı bilgi tabanları geliştirdi. Bu data tabanları içinde, dünya genelindeki kedilerden elde edilen kedi genom dizilimleri de yer alıyor.
Lyons ve meslektaşları 2021 yılında yürüttükleri bir çalışmada, kedilerin genomik yapısının insanlara neredeyse tüm başka primat dışı memelilerden daha fazla benzediğini keşfetti.
“Çalışmalarımız, genetik hastalıkların dünya çapındaki göç ve kalıtımını durdurmaya yardımcı oldu” diyor Lyons. “Bunun bir örneği de, 2004 yılında genetik testimizi birinci başlatmış olduğumız vakit İran kedilerinin %38’nin polikistik böbrek hastalığının bulunmasıydı. Bu oran uğraşlarımız yardımıyla kıymetli oranda azaldı. Genel gayemiz ise kedilerdeki genetik hastalıkları yok etmek.”